Pies obronny i jego wykorzystanie w ochronie

Wspólna przygoda człowieka i psa rozpoczęła się około 8-12 tysięcy lat temu. Wtedy to prehistoryczni ludzie oswoili dzikie wilki. Nikt nie wie na pewno, jak tego dokonali. Prawdopodobnie całe watahy drapieżników podchodziły do obozowisk dawnych myśliwych, poszukując żywności, odpadków. Gdy człowiek zaczął prowadzić osiadły tryb życia, niektóre wilki także zrezygnowały z wędrówek. Zwierzęta coraz bardziej zbliżały się do ludzkich siedzib. Zapewne ktoś zaczął dokarmiać jakiegoś wilka, który po pewnym czasie całkowicie zaufał człowiekowi. Z biegiem lat oswojone czworonogi zaczęły różnić się od swoich dzikich braci. Powstały pierwsze psie rasy.

Od czasu odzyskania przez Polskę niepodległości, pies służbowy odgrywał w Policji ważną rolę. Obecnie stał się jej integralnym elementem. Znaczące sukcesy zarówno w wykrywaniu przestępstw, jak i w zapobieganiu czynom bezprawnym zawdzięczamy w dużym stopniu czworonogom. Efektywne wykorzystanie psów w służbie zależy od właściwego i fachowego ich przygotowania w toku procesu tresury. To odpowiedzialne zadanie realizuje Zakład Kynologii Policyjnej, będący od 1992 roku integralną częścią CSP.

Co spowodowało, że psy zaczęto używać w celach specjalnych jako psy tropiące, patrolowe, obronne, specjalnego przeznaczenia (np. do wykrywania narkotyków, materiałów wybuchowych)?

Uwagę człowieka przykuły zmysły psa, a szczególnie jego węch i słuch. Dawniej podejrzewano psy o zdolności telepatyczne. Ludzie nie mogli zrozumieć, w jaki sposób pies wyczuwa swego pana już na schodach. Dziś wiemy, że psy potrafią spośród dziesiątków innych odgłosów bezbłędnie odróżnić kroki człowieka. Psy odbierają także dźwięki niesłyszalne dla ludzkiego ucha. Jednocześnie są zwierzętami wrażliwymi na najmniejsze wibracje, co sprawia, że bezbłędnie przewidują trzęsienia ziemi i zawczasu ewakuują się z zagrożonego terenu.

Bardzo czuły jest także psi węch. W nabłonku węchowym człowieka znajduje się około 5 milionów komórek czuciowych. Z pozoru to bardzo dużo. Porównajmy się jednak z jamnikiem, który ma 125 milionów komórek lub owczarkiem niemieckim - około 220 milionów komórek węchowych. O tym jak dobry jest psi węch, przekonało się już wielu przestępców, których bezbłędnie wytropiły policyjne czworonogi.

Historia zastosowania psów do celów służbowych liczy już dobrych kilka tysięcy lat. W czasach współczesnych, pomimo wynalezienia broni palnej, psy służbowe mają nadal szerokie zastosowanie. W warunkach pokojowych psy w Straży Granicznej powszechnie stosowane są do ochrony granicy państwowej. Wykorzystuje się je do tropienia przestępców granicznych na podstawie woni pozostawionej osoby na porzuconych przedmiotach, a także jako środek przymusu bezpośredniego do zatrzymywania atakujących, uciekających przestępców. Są to więc psy o ściśle określonym wzroku, tzn. posiadające wszystkie właściwe cechy dla danej rasy.

Do tresury obrończej można przystąpić dopiero wtedy, gdy pies ma już za sobą wyszkolenie ogólne. Musi on być niezawodny w wykonywaniu rozkazów z tresury podstawowej, aby przywołany przychodził natychmiast do opiekuna i umiał wykonywać komendę - "zostań!", "głos!", "pilnuj!". Powinien mieć również utrwalony nawyk nie podejmowania znalezionego pokarmu i nieprzyjmowania go od obcych osób. Ten rodzaj specjalizacji psa ma na celu rozwijanie w nim i wykorzystywanie do potrzeb człowieka instynktu czynnej obrony, wyrabianie siły, odwagi, ciętości, czujności wobec osób obcych. Taki kierunek szkolenia wpływa w bardzo dużym stopniu na kształtowanie psychiki psa i jego zachowanie się w życiu codziennym.

Do roli obrońcy człowieka i stróża jego mienia nadają się psy wykazujące odpowiednie cechy psychiczne i fizyczne, a więc z temperamentem zrównoważonym, a jednocześnie bystre i silne, zdolne nie tylko do samoobrony, lecz także, w razie potrzeby, do unieszkodliwienia osoby napastującej, zagrażającej bezpieczeństwu jego pana.

Trzeba tu jednak z góry zastrzec, że na właścicielach psów spoczywa obowiązek szkolenia ich w taki sposób, aby nie stanowiły niebezpieczeństwa dla otoczenia. Wymagają tego zasady współżycia społecznego. Na użytkowniku psa ciąży odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przez jego podopiecznego; w myśl przepisu art. 431 kodeksu cywilnego zobowiązany on jest do naprawienia tych szkód. Dlatego psa obronnego trzeba mieć stale na uwadze, gdy znajduje się poza domem, aby nie zaatakował kogoś przez pomyłkę, co może się zdarzyć na przykład, gdy obca osoba w rozmowie z jego opiekunem mówi podniesionym głosem i żywo gestykuluje.

Nabycie psa odpowiedniego do naszych potrzeb nie jest sprawą trudną, ponieważ mamy do dyspozycji wiele ras typu obronnego.

Przy wyborze psa nie należy jednak kierować się panującą modą, dlatego że pies, którego sprowadzimy do domu, ma nie tylko spełniać rolę użytkową, ale być naszym przyjacielem z należnymi mu prawami. Pies obronny ma przeznaczenie użytkowe, choć może być jednocześnie psem towarzyszącym, pod warunkiem niezbędnego przygotowania. Przeznaczenie użytkowe nie jest określeniem samym w sobie, wiąże się z nim wiele obowiązków dotyczących utrzymania takiego psa. Nie wszystkie bowiem rasy można stale trzymać na dworze. Bokser, doberman, dog niemiecki zimą, wczesną wiosną i późną jesienią muszą przebywać w mieszkaniach, ponieważ są nieodporne na chłód. We własnym domu mamy możliwość trzymania psa i na dworze, i w mieszkaniu.

Psa obronnego nie można powierzyć osobom, które z różnych względów nie będą w stanie nad nim zapanować, a więc w poważnym stopniu upośledzonym fizycznie, niezrównoważonym psychicznie, i oczywiście dzieciom. Bardzo ważnym elementem są predyspozycje osobnicze każdego psa, którego muszą cechować: odpowiednia siła fizyczna, wrodzona agresywność, bojowość, odwaga, nieufność wobec obcych, odporność na odgłos strzału i inne bodźce akustyczne.

Do obrony nadają się przede wszystkim psy następujących ras: owczarek niemiecki, airedale, rottweiler, bokser, brodacz monachijski olbrzym, doberman, terrier. Na obrońcę człowieka nadają się psy, u których instynkt obrony zachował charakter czynny, a nie bierny, a więc te osobniki, które w obliczu grożącego im niebezpieczeństwa nie rejterują, lecz odważnie stają do walki.

Psy obronne wykorzystywane są także do pracy w jednostkach. Szerokie zastosowanie w służbie granicznej mają psy patrolowo-obronne, które są wszechstronnie szkolone, co daje możliwość wykorzystywania ich w różnych działaniach, są bardziej uniwersalne. Najczęściej wykorzystywane, są do:

- służb patrolowych, zasadzek, konwojowania osób,

- przeszukiwania terenu i pomieszczeń w celu odnalezienia osób i przedmiotów, a także do tropienia świeżych śladów ludzi,

- pomocy (ubezpieczaniu) przy legitymowaniu osób, przeszukiwaniach i zatrzymaniach osób,

- pościgów za osobami podejrzanymi o popełnienie przestępstwa,

- do pilnowania osób zatrzymanych,

- odpierania czynnej napaści i pokonywania czynnego oporu.

Specyfika pracy psów patrolowo-obronnych warunkuje trening, jakiemu podlegają one przed przystąpieniem do służby. Trening ten polega na zdobyciu umiejętności ciągłej i aktywnej penetracji terenu, na wyszukiwaniu, oszczekiwaniu ukrywających się w trenie osób oraz ich przytrzymywaniu w przypadku prób ucieczki. Są to cechy niezbędne w trakcie wykorzystania psa w działaniach patrolowych. Ponadto psy te uczone są spokojnego, czujnego i aktywnego zachowania się na służbie pełnionej w sposób niejawny, zamaskowany.

W czasie pełnienia służby granicznej przewodnika z psem służbowym należy pamiętać, że pies służbowy powinien mieć założony kaganiec, z wyjątkiem przypadku, gdy:

1) jest wykorzystywany do odpierania czynnej napaści;

2) zachodzi uzasadniona obawa zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego w czasie wykonywania obowiązków służbowych przez funkcjonariusza.

O wykorzystaniu psa służbowego funkcjonariusz decyduje samodzielnie lub używa go na polecenie bezpośredniego przełożonego. Funkcjonariusze przed wykorzystaniem psa służbowego są obowiązani:

1) wezwać osobę do zachowania zgodnego z prawem, a zwłaszcza do porzucenia broni, niebezpiecznego narzędzia, zaniechania ucieczki, odstąpienia od bezprawnego działania lub użycia przemocy;

2) wezwać osobę do zatrzymania się, wydając okrzyk: "Stój - Straż Graniczna", w razie niepodporządkowania się osoby, niezatrzymania, zagrozić użyciem psa wezwaniem: "Stój - bo puszczam psa"; jeżeli działania funkcjonariusza okażą się bezskuteczne funkcjonariusz powiadamia osobę: "Puszczam psa - bierz", zwalniając jednocześnie psa ze smyczy;

3) w przypadku konwojowania osób, uprzedzić osoby konwojowane lub doprowadzane, że w razie podjęcia próby ucieczki zostanie użyty pies służbowy.

Psy służbowe są jednym z elementów zabezpieczenia ochronnego jednostki. W każdej jednostce typu zamkniętego powinny być psy wykorzystywane do konwojowania osadzonych czy patrolowania terenu. Ustawa o Służbie Więziennej z 26 kwietnia l996 r. przekazała zarząd poszczególnych jednostek, a więc i odpowiedzialność za bezpieczeństwo ich dyrektorom.

Wykonywanie zadań z użyciem psów służbowych obecnie w Policji reguluje Zarządzenie nr 11 Komendanta Głównego Policji z dnia 04 lipca 2002 r. w sprawie metod i form wykonywania zadań z użyciem psów służbowych, szczegółowych zasad ich szkolenia oraz norm wyżywienia.

Preferowane rasy psów pracujących w Policji to między innymi:

• owczarek niemiecki,

• owczarek belgijski malinois,

• labrador retriever

• golden retriever

• rottweiler

• terier walijski,

• foksterier,

• nowofundland

Do służby w Policji przyjmuje się psy:

• zdrowe,

• w wieku od roku do dwóch lat,

• budowie i szacie zgodnej z wzorcem rasy,

• w odpowiedniej kondycji psychicznej i fizycznej,

• z pozytywnym wynikiem polowych prób charakteru.

Na amatorską tresurę psa obronnego składają się następujące ćwiczenia:

1) odwaga i agresywność;

2) obrona opiekuna przed napastnikiem;

3) prowadzenie i pilnowanie napastnika;

4) ściganie i przytrzymywanie uciekającego pozoranta na odgłos strzału;

5) pilnowanie pozoranta w czasie nieobecności przewodnika.