CZAS PRACY LUDZI I JEGO WYKORZYSTANIE

Analiza wykorzystania czasu pracy ma na celu ustalenia efektywnie przepracowanego czasu pracy w pewnym okresie (zwykle miesiąca lub roku) pozwala to lepiej planować przebieg procesu produkcji.

Nominalny czas pracy

od kalendarzowego czasu pracy (T_k = 365 dni) odjąć liczbę dni w danym okresie wolnych od pracy ustawowo lub z innych powodów (d_w), czyli wyrażając w godzinach dla jednej zmiany:

T_n = (T_k - d_w) * 8

W przypadku pracy na więcej niż jedną zmianę fundusz czasu nominalnego mnoży się przez współczynnik zmianowości (np. W_z = 2 dla pracy dwuzmianowej).

Efektywny czas pracy (T_e) stanowi czas nominalny pomniejszony o czas nieobecności w pracy (T_no) i czas przestojów nieprodukcyjnych (T_p), a powiększony o przepracowane godziny nadliczbowe (T_nb).

T_e = T_n - T_no - T_p + T_nb

Znając czas nominalny lub dysponowany czas pracy i rzeczywiście przepracowany czas (efektywny), można ocenić stopień wykorzystania czasu nominalnego

W_wczn =
* 100%

Im wskaźnik (nazywany także wskaźnikiem gotowości produkcyjnej zatrudnionych) jest bliższy 100%, tym większa część czasu nominalnego jest efektywnie wykorzystana.

Zadanie 1

W styczniu bieżącego roku pracownicy bezpośrednio produkcyjni firmy „ROLNIK” przepracowali efektywnie odpowiednio: 168, 176, 160 i 128 godzin. Ustalić i ocenić wskaźnik wykorzystania nominalnego czasu pracy.

Było 9 dni wolnych od pracy (po 4 soboty i niedziele i Nowy Rok)

Rozwiązanie:

Styczeń posiada 31 dni, co oznacza, że wyrażony godzinowo czas kalendarzowy pracy jednego pracownika wynosi 248 godzin.

Nominalny czas pracy wynosił 22 dni, co daje 176 godzin na 1 pracownika.

Łączny fundusz pracy 4 pracowników:

T_n = 4 * 176 = 704 h

Łączny czas efektywny:

T_e = 168 + 176 + 160 + 128 = 632 h

Współczynnik wykorzystania czasu nominalnego:

W_wczn =
* 100% =
* 100% = 89,8%

Uzyskany wynik wskazuje na dość dobre wykorzystanie czasu nominalnego pracy. Należałoby poznać jednak przyczyny niepełnego wykorzystania tego czasu (np. absencja pracowników).

Zadanie 2

W roku ubiegłym spółdzielnia produkcyjna pracowała na dwie zmiany, zatrudniając na każdej z nich 3 pracowników. Przeciętnie każdy z pracowników był nieobecny w pracy 35 dni (26 dni urlopu + 9 pozostałych nieobecności), nie przepracował też przeciętnie 120 godzin z powodu braku zleceń, jednocześnie przepracowując przeciętnie 86 godzin nadliczbowych.

Ustalić: fundusz czasu nominalnego dla wszystkich pracowników, czas efektywny pracy i stopień wykorzystania nominalnego czasu pracy.

Rozwiązanie:

Czas nominalny dla jednego pracownika oraz łączny fundusz czasu nominalnego:

T_n = (T_k - d_w) *8 * W_z * Z_r = (365 - 52 * 2 + 10) * 8 * 2 * 3 =

= 251 * 8 * 2 * 3 = 2008 * 6 = 12 048 godz.

gdzie: W_z - wskaźnik zmianowości

Z_r - zatrudnienie pracowników

T_e = T_n - T_no - T_p + T_nb = 12 048 - 35 * 8 * 6 - 120 * 6 + 86 * 6 = 10 164 godz.

W_wczn =
* 100% =
* 100% = 84,4% (dość słaby wynik)

Gdyby jednak z czasu nominalnego wyeliminować czas urlopów (T_n' to czas nominalny pomniejszony o czas przysługujących urlopów), sytuacja byłaby inna:

W'_wczn =
* 100% =
* 100% =
= 94,1%

Planowanie liczby zatrudnionych

Planowanie takie ma odniesienie do pracowników bezpośrednio produkcyjnych, w odniesieniu do prac normowanych (akordowych) i nienormowanych, w tym pracowników obsługi.

Ilość potrzebnych pracowników dla prac normowanych

Z =

Gdzie:

Z - planowana liczba pracowników zatrudnionych przy pracach normowanych,

P_n - zakładana wielkość produkcji (w naturalnych jednostkach miary),

N_p - norma pracochłonności (czasu na jednostkę produkcji/usług),

W_wn - planowany wskaźnik wykonania norm ustalony w oparciu o dane z poprzednich okresów,

T_e - planowany czas efektywny pracy jednego pracownika

Plan zatrudnienia dla prac nienormowanych

Z_n =

Gdzie:

Z_n - planowana liczba osób zatrudnionych przy pracach nienormowanych,

S - liczba stanowisk wymagających obsługi,

N_o - norma obsługi (liczba pracowników potrzebna do obsłuzenia jednego stanowiska lub liczba stanowisk przypadających na jednego pracownika - wyrażona jako ułamek),

W_z - planowany wskaźnik zmianowości (ilość zmian w ciągu doby),

W_zczn - planowany współczynnik wykorzystania nominalnego czasu pracy.

Zadanie 3

Przedsiębiorstwo branży spożywczej tworzy nowy oddział produkcyjny związany z wdrożeniem do produkcji pewnej części dla kooperanta. Umowa kooperacyjna przewiduje wytworzenie w pierwszym roku współpracy 30 000 sztuk tej części, a w kolejnych 6 latach po 55 000 sztuk. Normy pracochłonności dla 3 głównych operacji technologicznych wynoszą odpowiednio: A - 4 min./szt., B - 12 min./szt., C - 4 min./szt. Zakłada się wykonanie norm w 100% w pierwszym roku i i 110% w latach następnych, z wyjątkiem operacji C. Czas efektywny pracy jednego pracownika to 2000 godzin. Należy obliczyć zapotrzebowanie na pracowników do prac normowanych w pierwszym i kolejnych latach funkcjonowania oddziału.

Rozwiązanie

• zapotrzebowanie na pracowników dla poszczególnych operacji technologicznych A, B, C w obu okresach.

Zapotrzebowanie w pierwszym roku dla A i C:

Z =
=
=
= 1

Dla B:

Z =
=
=
= 3

Plan zapotrzebowania zestawiono w tabeli:

Operacja technologiczna	Zapotrzebowanie na pracowników
		Pierwszy rok	Lata następne
A	1	1,67 ≈ 2
B	3	5
C	1	1,83 ≈ 2
Razem	5	9

ZADANIE 4

Nowo tworzona stacja obsługi maszyn rolniczych posiadać będzie 3 stanowiska naprawcze i 1 stanowisko diagnostyczne. Obsadę stanowisk naprawczych stanowi 1 osoba, a diagnostycznego - 2 osoby. Planuje się pracę na dwie zmiany. Czas nominalny pracy będzie wykorzystany w około 87% na stanowiskach napraw i w 100% na stanowisku diagnostycznym. Ustalić zapotrzebowanie na pracowników w stacji obsługi.

5

4

---