ZDOLNOŚĆ:- wg Włodzimierza Szewczuka- określa że zdolność to układ warunków wewnętrznych jednostki, decydujących o poziomie i jakości osiągnięć w realizowanej przez nią działalności.,- wg Pietrasińskiego- określa że zdolności to takie różnice indywidualne które sprawiają że przy jednakowej motywacji i uprzednim przygotowaniu poszczególni ludzie osiągają w porównywalnych warunkach zewnętrznych niejednakowe rezultaty w uczeniu się i działaniu.- wg Janusza Reykowskiego- określa zdolności jako warunki dzięki którym ludzie jednakowo i jednakowo przygotowani opanowują daną dziedzinę niejednakowo szybko a poziom osiągniętych przez nich rezultatów jest różny.- wg Marii Tyszkowej- twierdzi że zdolności to hipotetyczna właściwość albo właściwości jednostki stanowiąca przyczynę obserwowanych różnic miedzy ludźmi w przebiegu w poziomie organizacji i wynikach działania.
Wieloznaczność terminu zdolności:- potencjalne zdolności jednostki- określają do czego człowiek byłby zdolny gdyby zapewnione zostały optymalne warunki jego rozwoju: środowiskowe, zdrowotne, społeczne, osobiste itp., są to zadatki wrodzone,- możliwości rzeczywiste- odpowiadają temu do czego człowiek jest zdolny jeśli zapewni się mu optymalne warunki rozwoju jego zdolności. Chodzi tu o umiejętności, sprawności, wykonywania określonych czynności sprawnej w porównywaniu z innymi czynnościami,- poziom wykonywania określonych czynności lub zadań czyli to co jest obserwowalne lub mierzalne w konkretnej sytuacji. Należy jednak pamiętać że ludzie rozwijają tylko część swoich potencjalnych możliwości z których także tylko część ujawniona zostaje w pomiarach i obserwacjach.
RODZAJE ZDOLNOŚCI:- zdolności ogólne- przejawiają się w każdym działaniu i wpływają na wszystkie poczynania. Określa się je mianem inteligencji ogólnej, która definiowana jest jako ogólna zdolność do uczenia się, ogólna zdolność rozwiązywania nowych zadań i problemów, zdolność przystosowania się do nowych zadań i warunków. Są odpowiedzialne za działania intelektualne. Są związane z ogólnymi warunkami zdolności człowieka. Nie występują samoistnie, są związane z konkretnym działaniem. Przejawiają się w każdej działalności podejmowanej przez człowieka. Szewczuk wyróżnia 5 zdolności ogólnych: -spostrzegawczość( czyli sprawność wyodrębniania przedmiotów i zjawisk w odzwierciedlanej bezpośrednio rzeczywistości a także ich części składowych),- wyuczalność( czyli sprawność utrwalania spostrzeżeniowego myślowego i emocjonalnego odzwierciedlenia rzeczywistości.,- emotywność( czyli sprawność wchodzenia w stany emocjonalne w wyniku działania bodźców lub wywoływania w sobie owych stanów w sposób zamierzony,- zręczność( czyli sprawność wykonywania czynności ruchowych),- inteligencja( czyli sprawność myślowego wyodrębniania składników określonego materiału treściowego i ujmowania. Zdolności ogólne mają charakter progresywny ,punktem szczytowym jest okres od urodzenia do okresu dorastania, poziom wzrasta. 100% inteligencji 17 latka- 50% rozwija się od poczęcia do 4 roku życia inteligencji jednostki, kolejne 30% od 4 do 8 lat, reszta od 8 lat do 17 roku życia.
Zdolności specjalne- związane są z określonymi rodzajami, dziedzinami bądź formami działalności. Wyodrębnienie zdolności specjalnych podyktowane zostało licznymi dowodami świadczącymi o tym, że obok zdolności ogólnych istnieją także zdolności „do czegoś”, zdolności do wykorzystywania pewnych rodzajów działalności. Zdolności specjalne nazywane tez są zdolnościami kierunkowymi jako że występują w ramach określonych kierunków działalności ludzkiej(Lewowiecki).
Wyznaczają efektywność wykonywania czynności w specjalnych sferach działań. Klasyfikacja zdolności specjalnych: matematyczne, plastyczne, sportowe, literackie, językowe, muzyczne, porządkowe, usługowe, opiekuńcze, pedagogiczne. Zdolności specjalne ich moment ujawnia się tempo rozwoju oraz okres osiągnięć szczytowych jest uzależniony od rodzaju zdolności. Najwcześniej ujawniają się u dzieci przedszkolnych. Możemy stwierdzić ze dziecko przejawia określone zdolności ale nie w przypadku każdego dziecka. Reszta uzdolnień pojawia się w późniejszym okresie życia.
Zdolności są określeniem pewnej potencjalnej możliwości do wykorzystywania czynności, uzdolnienia zaś to określenie zespołu zdolności oraz nabytych wiadomości i umiejętności które wpływają na poziom wykonania danej czynności- na aktualnie uzyskany wynik. Wypowiadając się o tak pojmowanych zdolnościach mówimy o potencjalnej możliwości jednostki, prognozujemy jej prawdopodobne osiągnięcia. Mówiąc o uzdolnieniach stwierdzamy że w danym działaniu jednostka uzyskała pewien wynik.
POZIOMY UZDOLNIEŃ wg M.RATAJA:- osoba zdolna( to ktoś kto bardzo szybko się uczą. Osiąga wysoki poziom zaawansowania i wysokie efekty w jakiejś dziedzinie działalności ale posiada nastawienie odtwórcze, naśladuje innych),- osoba bardzo zdolna( także osiąga wysoki poziom zaawansowania i wysokie efekty w jakiejś dziedzinie działalności a do wykonania zadania wprowadza pewne elementy trudności mimo stosowania odtwórczości,)- osoba utalentowana( bardzo szybko się uczy. Osiąga wysoki poziom zaawansowania i wysokie efekty w jakiejś dziedzinie działalności. Posiada nastawienie twórcze, zadania wykonuje twórczo),- osoba genialna( wszystko robi w sposób mniej lub bardziej twórczy. Działa oryginalnie. W działaniu charakteryzuje się nieprzemijającymi walorami które sa wnoszone w życie).
BIOLOBICZNE I SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDOLNOŚCI- przez wiele stuleci dominował pogląd że uzdolnienie dziedzicznymi czyli człowiek jest taki jakie ma cechy dziedziczne. Reprezentantem owego poglądu był Franciszek Galton. Prowadził badania nad determinantami dziedziczenia geniuszu. Uważał ze geniusz jest wynikiem konsolidacji 2 cech: energii działania, pozwala nam się zaangażować w długoterminowe działanie mimo zmęczenia, oraz wrażliwości zmysłowej, niczym nie zakłócany odbiór informacji napływających z otoczenia. Galton podjął badania m.in. nad zależnościami miedzy poziomem rozwoju zdolności a osiągnięciami w nauce. Zebrał on liczne dowody świadczące o zróżnicowaniu zdolności ludzkich i o wpływie zdolności na efekty działalności powodzenie w nauce i w pracy. W sowich badaniach stosował zarówno metody eksperymentalne jak i obserwacje, a nawet metody historyczno- porównawcze, gdy analizował występowanie w ciągu dłuższego okresu zdolności u ludzi z różnych rodzin. Prowadził badani nad wybitnymi : rodzina Bacha. Kolejnym reprezentantem poglądu o dziedziczeniu był Burt, kontynuował badania Galtona nad bliźniętami. Porównywał ilorazy inteligencji par bliźniaczych wychowanych razem i oddzielnie. Udowodnił ze iloraz inteligencji jest podobny u bliźniąt wychowywanych razem i oddzielnie: 80 % inteligencji jest zdeterminowanych genetycznie. L.Terman prowadził badania nad dziećmi zdolnymi. Badania rozpoczął w grupie dzieci zdolnych. Zakończyli te badania jego uczniowie. Brali pod uwagę inteligencje dzieci powyżej 140%. Stanowiły je dzieci z rodzin inteligenckich, bogatych przedsiębiorców, bardzo mało z rodzin robotniczych. Analizowano losy życiowe tych osób i jakie osiągnęły sukcesy życiowe. Ok. 90% dzieci ukończyło studia wyższe, naukę ukończyli znacznie wcześniej, większość osiągnęła sukces zawodowy. Opublikowali dużo książek, wynalazków. Terman stał się zwolennikiem poglądu głoszącego znaczenie oddziaływań środowiskowych. Alfred Brinet w 1900 r opracował pierwszy test na inteligencje, skale metryczną. Uważał ze inteligencja jest edukowana. Rozumiał inteligencje jako wykorzystywanie wielu funkcji umysłowych. W późniejszych latach skala Brint’a została wykorzystana wbrew jego przekonaniom jako dowód o stałej i wrodzonej inteligencji. Na początku XX w określano ten test jako natura wychowania. Bo współczesnych reprezentantów koncepcji rozwoju zaliczamy B Blooma który podkreśla środowiska rodzinnego. Podjął badania ludzi sukcesu( znani pianiści, matematycey). Doszedł do wniosku ze opieka rodziny zadbała o ten sukces. D.Feldman koncentruje ie na szkole na jakości nauczania jakiemu poddawana jest jednostka, na doskonałym nauczaniu. Kładzie nacisk na metody nauczania, ale samo nauczanie nie wystarczy do tego również jest potrzebna odrobina talentu i zaangażowania.
STRUKTURALNO- INTERAKCYJNE KONCEPCJE ZDOLNOŚCI:- trójpierścieniowy model zdolności wg Józefa Ronzulliego: 1.ponadprzecietne zdolności- ponadprzeciętny iloraz inteligencji który określimy za pomocą licznych testów inteligencji, ponadprzeciętne zdolności specjalne, można je badać za pomocą testów specjalnych i określić na podstawie osiągnięć w tych zdolnościach specjalnych( od 15% do 20%, o zdolnościach ogólnych i specjalnych ludzi wybitnych w populacji 2%)- są to załozenia,2. zaangażowanie w pracę- motywacja- uzależniona jest od uwarunkowań osobowościowych, podstawowe cechy osobowości, uporczywość, wytrzymałość wiara w siebie, gotowość do ciężkiej pracy, od osobowości zależy również to czy ktoś interesuje się czymś czy nie, ten aspekt nie może być pominięty, a cokolwiek trudny jest do okreslenia.,3. twórczość- oryginalność pomysłowość związana z nowością. Cechy osób twórczych, płynność, łatwość wytwarzania wielu pomysłów, giętkość zdolność do wytwarzania pomysłów zróżnicowanych pod względem jakościowym i oryginalność myślenia, zdolność do wytwarzania pomysłów nietypowych, zaskakujących, rzadkich. Wieloczynnikowy model zdolności wg Monks- 1986 pierwsze założenia rozwinięte koncepcji Józefa Ronzulli. Autor podkreśla, że dla myślenia niskiego poziomu osiągnięć konieczna jest interakcja pomiędzy trzema czynnikami wymienionymi przez Ronzulli( ponadprzeciętne zdolności, motywacja, twórczość), ale także interakcja z najbliższym środowiskiem społecznym, trzeba uwzględnić indywidualne środki wspomagające rozwój. W pewnym stopniu zależne są od środowiska a nawet zdeterminowane przez nie. Każde z e środowisk może mieć pozytywne, negatywny wpływ na te 3 czynniki. Jeżeli tej kooperacji nie ma pomiędzy tymi elementami to rozwój zdolności dziecka jest utrudniony a w skrajnych przypadkach zahamowany.
ROZWOJOWE KONCEPCJE ZDOLNOŚCI- wg David’a Feldmana na podstawie modelu rozwoju zdolności- Rozwój jednostki polega na przechodzeniu przez kolejne stadia („regiony”) od poziomu Uniwersalnego do poziomu Unikatowego.: 1. Etap uniwersalny – U(Dotyczy rozwoju każdego dziecka. Podstawa tej fazy jest wyposażenie biologiczne. Na jego bazie rozwijają się zdolności myślenia logicznego. Istotne znaczenie ma także środowisko zewnętrzne (społeczne). 2. Etap przyswajania kultury – Inkulturacja(Jednostka uczy się wartości wytwarzanych przez ludzi z danego kręgu kulturowego.), 3. Etap wyboru dziedziny(Jednostka osiąga doskonałość w wybranej przez siebie dyscyplinie. Jest to etap dostępny znacznie mniejszej liczbie osób. Jednostka uczy się pewnych specyficznych umiejętności związanych z konkretna dyscyplina). 4. Etap idiosynkratyczny(Jednostka wybiera wąska, ukierunkowana specjalizacje związana z jej zdolnościami i talentami („cudowne dzieci”, dorośli o bardzo wąskich specjalizacjach). 5. Etap unikatowy(Krańcowe stadium rozwoju uzdolnień kierunkowych. Jednostki osiągając ten etap są twórcze – wytwarzają idee, wartości, koncepcje.) na podstawie inteligencji wielorakich wg Gardnera- Jednym z nadzwyczajnych aspektów tej teorii jest przedstawienie 8 różnych ścieżek uczenia się. Teoria ta sugeruje w jaki sposób materiał może być prezentowany aby stworzyć warunki do efektywnego uczenia się i nauczania. Wyróznia 9 inteligencji:- 1. Inteligencja Werbalna( słowna) - cechuje się wysokorozwiniętymi zdolnościami do czytania, mówienia pisania i myślenia przy użyciu słów. Ktoś o tym typie inteligencji lubi różnego typu literaturę, zabawę słowami, tworzy poezję i historie oraz lubi debaty, formalne przemówienia , kreatywne pisanie, opowiadanie żartów. Lubi uczyć się nowych słów, dobrze sobie radzi z pracami pisemnymi.2. Inteligencja matematyczno-logiczna- w tego typu inteligencji używa się liczb , matematyki, logicznego myślenia i schematów (myślowych, wzrokowych, liczbowych i kolorystycznych ) pojawiających się w życiu. Jeśli ten typ inteligencji przeważa to są tendencje do myślenia koncepcyjnego i abstrakcyjnego i dostrzegania schematów i zależności. Osoba o tym typie inteligencji lubi eksperymenty puzzle, interesują ją sprawy związane z kosmosem, analizuje okoliczności związane z ludzkim zachowaniem, lubi pracę z liczbami, wzorami i operacjami matematycznymi, podejmuje wyzwania związane z rozwiązywaniem problemów, jest systematyczna, dobrze zorganizowana i zawsze ma logiczne argumenty na to co robi i jak myśli. 3.Inteligencja obrazkowa-” Widzieć znaczy uwierzyć”. Wiedza w tego typu inteligencji pochodzi od kształtów. wyobrażeń ze świata zewnętrznego jak i naszej wyobraźni. Osoba o tym typie inteligencji myśli używając wyobraźni i obrazów. Jest wrażliwa na otaczające przedmioty, kolory i wzory, lubi rysować, malować, rzeźbić i wytwarzać ciekawe prace używając kolorów i różnego typu materiałów, lubi również układać puzzle, czytać mapy, ma zdecydowane poglądy odnośnie kompozycji kolorystycznych (np. pokoju ), lubi czynności które wymagają patrzenia oczami wyobraźni - wizualizacji. 4. Inteligencja ruchowa- Uczyć się poprzez wykonywanie. Wiedza zdobywana jest poprzez ruch. Nasze ciało wie jak jeździć na rowerze, zaparkować równolegle samochód, tańczyć walca, złapać rzucony przedmiot, utrzymać równowagę podczas chodzenia, te czynności wykonujemy odruchowo i nie są związane z logicznym myśleniem. Jeśli ta inteligencja przeważa to lubi się ruch, taniec , wykonuje własnoręcznie prace. Dobrze komunikuje się za pomocą ” języka ciała” i gestów. Aby dobrze coś zrobić potrzebuje się zobaczyć jak ktoś inny to robi, lubi się gry ruchowe i demonstruje jak coś wykonać. Trudno jest usiedzieć na jednym miejscu długi czas szybko czuje się znudzony, gdy nie jest się zaangażowanym w to co dzieje się wokół. 5. Inteligencja słuchowa- ( muzyczna, rytmiczna) - Wiedza dzięki dźwiękom. Jeśli ten typ inteligencji przeważa to kocha się muzykę i rytm. Jest się wrażliwym na dźwięki środowiska ( śpiew ptaków, dźwięki deszczu ), uczy się lepiej przy dźwiękach muzyki w tle, można odtwarzać melodie i rytm po jednokrotnym ich usłyszeniu, dźwięki , tony i rytmy mają widoczny efekt na osobę o tym typie inteligencji, lubi ona tworzyć muzykę, słuchać i naśladować ją, ma zdolności językowe ”łapie akcent”, z łatwością rozpoznaje muzyczne instrumenty. 6.Inteligencja interpersonalna (międzyludzka)- Uczymy się pracując z innymi, wchodząc w relacje z nimi. Gdy ta inteligencja jest czyjąś mocną stroną to lubi on być częścią zespołu i wchodzić w relacje interpersonalne, ma dużo przyjaciół, wykazuje empatię i głębokie zrozumienie punktu widzenia innych ludzi, często zauważa że inni przejmują jego pomysły, ma zdolności w rozwiązywaniu konfliktów, mediacjach i znajdowaniu kompromisów wśród ludzi będących w radykalnej opozycji względem siebie. 7.Inteligencja intrapersonalna (wewnętrzna)- Jest to inteligencja introspektywna wykorzystująca naszą zdolność do poszukiwania wewnętrznych emocji i wierzeń oraz prawdziwej duchowości. Osoba o tym typie inteligencji lubi pracę w samotności, czasem jest wstydliwa, ma własną refleksję i wszystko co robi jest związane z jej wnętrzem.8.Inteligencja naturalistyczna- Opiera się ona na rozpoznaniu , docenianiu i rozumieniu natury. Ktoś o tym typie inteligencji kocha rośliny i zwierzęta. lubi spędzać czas na wolnym powietrzu i wszystko co jest związane z naturą (np zmiany pór roku ). W młodym wieku lubił on zapewne zbierać okazy flory i fauny, kolekcjonować kamienie i muszle, miał zwierzątko w domu. Osoba ta okazuje szacunek względem wszystkich istot żywych. 9. zdolność egzystencjalna- zdolność do pogłębienia problemów ludzkiej egzystencji
CECHY DZIECI ZDOLNYCH- intelektualne: Łatwością rozumienia złożonych i skomplikowanych treści, Zdolnością do logicznego i abstrakcyjnego myślenia, Dużym zakresem uwagi, wnikliwością obserwacji, Trafnością formułowanych sugestii, ocen, sądów, Szybkim tempem pracy, Długotrwałą pamięcią , Wysoki stopień rozumienia treści, dostrzeganie wzajemnych zależności miedzy jej elementami, Rozwinięte myślenie logiczne, Szybkość rozumowania na wysokim poziomie złożoność, Rozwinięta umiejętność myślenia abstrakcyjnego i uogólniania, Ponadprzeciętna zdolność dostrzegania zarówno różnic, jak i podobieństw, Szeroki zakres uwagi, Wierna i trwała pamięć. szybkie zapamiętywanie, prawidłowe kojarzenie i rozumowanie, ciekawość świata i ludzi, dar bystrej obserwacji otoczenia, dociekliwość, zadawanie dużej ilości pytań, szeroki wachlarz zainteresowań, dużo wiadomości pozaszkolnych, niekiedy ukierunkowane uzdolnienia i pasje, wykonywanie zadań umysłowych z przyjemnością, umiejętność skupiania uwagi przez dłuższy czas na tym, co je interesuje, bogata wyobraźnia, ciekawe, oryginalne pomysły. Potrzeba wyrażania swoich wrażeń, myśli, i emocji w różnej formie, np. w muzyce, tańcu, plastyce, w słowie lub piśmie. niezależna postawa, obrona swoich poglądów i pomysłów, poczucie humoru. -pozaintelektualne: Poczuciem obowiązku i pracowitością, Silną motywacją i zapałem do nauki, Wewnętrznym zdyscyplinowaniem, Wytrwałością intelektualną, Rezygnacją z przyjemnych propozycji na rzecz obowiązku, Silną determinacją, ambicją i uporem w dążeniu do upragnionego celu, Mają skłonność do przeceniania swojej wiedzy, Odznaczają się dużą wrażliwością emocjonalną Skłonność do podejmowania wyzwań, Samodzielne inicjowanie pracy, Poczucie obowiązku i pracowitość, Samodyscyplina i wytrwałość w dążeniu do celu ,mimo napotykanych trudności, Łatwość dokonywania zmian w sposobie dochodzenia do celu, twórcze, samodzielne podejście do własnego rozwoju intelektualnego i moralnego, Wysoka wewnętrzna motywacja- wewnatrzsterownosc, Bogate i pogłębione zainteresowania. Duże osiągnięcia w samokształceniu, Zdolność do odizolowania sie od wpływów otoczenia i samodzielnej pracy-tendencje introwertywne.
DEFINICJA UCZNIA ZDOLNEGO:- definicje ilorazu inteligencji- powstały wraz z powstaniem testów na inteligencje( Brinet 1905, I test na inteligencje powstał w 1890 autor Kenn Cattel). Iloraz inteligencji od 115 do 130 posiada 13,6% osób- inteligencja wysoka, od 130 do 150 inteligencja bardzo wysoka- 2,1%, powyżej 150 inteligencja najwyższa 0,2%. Wg L.M.Termn uczeń zdolny legitymuje się ilorazem inteligencji 120 pkt, wg Dunlopa uczeń zdolny 132-140, uczeń bardzo zdolny 141-171, uczeń wybitnie zdolny 172-180. Wg Pickarda uczeń zdolny 140-149, , uczeń bardzo zdolny 150-159, uczeń wybitnie zdolny 160-169. Wg D.R.Green dzieci uzdolnione odznaczają się ilorazem inteligencji nie mniejszym niż 130 lub 140 pkt.,- definicje społeczne- poszerzenie zakresu pojęcia „uczeń zdolny” tak aby nie podejmowało ono uczniów o wysokiej inteligencji ale także uczniów o licznych zdolnościach specjalnych. Przejawiają się wysokimi osiągnięciami ze wszystkich dziedzin działalności człowieka, nie tylko dziedzin intelektualnych. Wg de Haan i Havighurst –za zdolnych uważają uczniów wykazujących w wieku szkolnym zadatki niezwykłych możliwości w jakiejś dziedzinie społecznie użytecznej, wg PA. Witty dzieci których osiągnięcia w jakimś potencjalnie wartościowym obszarze aktywności są ponadprzeciętne może być traktowane jako zdolne.-definicje procentowe- zakładają że określony odsetek populacji należy zaliczyć do ludzi zdolnych przyczyn różni autorzy będą inaczej notować tę liczbę. W tych definicjach 0ograniczamy się tylko do populacji szkolnej. D.R.Green- dzieci uzdolnione stanowią 1-5% grupy. Wg Ch.E.Skinner 130-139-3,1% (wybitnie zdolnych), 140-149- 1,1% uczeń utalentowany, 150-59-0,2%, 160-169- 0,03%. Wg J.J. French częstotliwość występowania : 130-3/100, 137-1/100, 150-1/1000, 160-1/10000, 169-1/100000, 180-1/10000000, wg P.M. Symonds częstotliwość występowania: 100-50/100, 116-16/100, 120-11/100, 128-4/100, 132-2/100, 136-1/100, 140-6/1000, 148-1/1000, 16-=1/1000, A.Huth szacuje zdolnych na ok. 22%, H.Prison na ok. 20-25%, E.Gondzik ok. 25%, W.Panek 13%, M.Rataj 12-22%. Wysoki odsetek zdolnych wśród licealistów . prawie 90% zdolnych jest wśród licealistów. Z wyników procentowych stwierdza się że liczba ludzi zdolnych w populacji jest stałą. Cześć badaczy uważa że z pokolenia na pokolenie liczba ludzi zdolnych maleje. Odwołując się do badań współczesnych i wcześniejszych wyłowiono coraz mniej osób zdolnych. jest też grupa badaczy która dochodzi że w pełnych okresach liczba ludzi rośnie. Jest to związane ze zmianami wynikającymi z rozwoju kultury i cywilizacji. III grupa badaczy reprezentuje pogląd że z pokolenia na pokolenie liczba ludzi zdolnych rośnie, wynika to z polepszenia warunków życiowych człowieka.- Definicje odwołujące się do zjawiska twórczości- National Council of the Giftes wybitnie uzdolnień poza wysoką inteligencją wyróżniają się możliwością osiągnięć twórczych w jakiejkolwiek dziadzinie społecznych użytecznej. M.R Sumptlon i E.M.Lencking- wybitnie zdolny jest ten kto posiada ponadprzeciętny centralny system nerwowy, umożliwiający mu podołanie zadaniom wymagających znacznie wyższego niż przeciętnego poziomu intelektualnej abstrakcji bądź twórczej fantazji, ewentualnie ich obu. C.J. Gowan uczeń zdolny posiada indywidualny potencjał aby działać twórczo. –definicja ucznia zdolnego wg T.Lewowickiego- ucznia można uznać za zdolnego jeśli przejawia przynamniej jedna z poniżej wymienionych cech:- wysoki poziom zdolności ogólnych, iloraz inteligencji >120,- wysoki poziom zdolności specjalnych uzdolnień,- wysoki osiągnięcia lub możliwości takich osiągnięć w nauce bądź innych dziedzinach działalności wartościowych społecznie,- osiągnięcia oryginalne i twórcze lub możliwości takowych osiągnięć. Wśród uczniów zdolnych wyróżnia się jednostki: zdolne, bardzo zdolne, utalentowane, genialne. nie które dzieci nie ujawniają swoich potencjałów. Dziecko genialne i utalentowane nie zawsze da się rozpoznać. Każde tych kryteriów jest ważne, równe. Definicja jest czytelna, łatwa do zrozumienia i zastosowana w praktyce.
KRYTERIA ROZPOZNAWANIA ZDOLNOŚCI-w kryteriach psychologicznych związanych z zastosowaniem różnych testów badających poziom inteligencji ( poznawczej ) i zdolności specjalnych mierzonych testami osobowości i innymi, w kryteriach psychopedagogicznych związanych z analizą osiągnięć ucznia: „Ten uczeń uznany jest za zdolnego, który ma wysokie osiągnięcia ”
SPOSOBY IDENTYFIKACJI UCZNIÓW ZDOLNYCH W SZKOLE:- nominacja nauczyciela ( różne doświadczenia, kwalifikacje nauczyciela, subiektywizm),- wyniki sprawdzianów ( brak wystandaryzowanych testów),- iloraz inteligencji ( mogą wystąpić błędy – gdy: test wykonuje nie – profesjonalista, jest zły dobór testów, złe nastawienie dziecka do osoby badającej lub sytuacji badania,- zwycięstwo w konkursach ( niski lub zawyżony poziom konkursu, niskie kwalifikacje jury),- nominacja eksperta ( fachowość eksperta – czy potrafi porównać dziecko z innymi - niebezpieczeństwo zawyżenia lub obniżenia wymagań ),- nominacja rodziców ( brak obiektywizmu),- nominacja przyznana przez grupę rówieśniczą ( brak obiektywizmu). Celowe i zamierzone oddziaływanie na uczniów zdolnych jest możliwe po dość dokładnej ich identyfikacji. W procesie identyfikacji uczniów zdolnych należy przewidzieć trzy zasadnicze sytuacje: - pierwsza sytuacja dotyczyć będzie wszystkich tych uczniów zdolnych, którzy od razu sami się identyfikują ( ujawniają ) głównie swoim zachowaniem, inteligencją, wiedzą itp. Trzeba tę identyfikację wstępnie akceptować, ale prowadzić przez dłuższy czas obserwację i badania nad nimi, aby potwierdzić uzdolnienia a raczej określić, jakiego rzeczywiście są one rodzaju, aby właściwie stymulować ich rozwój. - druga sytuacja związana będzie z tymi uczniami, co do których przypuszczamy, że są uzdolnieni, ale mamy wątpliwości i nie wiemy jakiego rodzaju są to uzdolnienia. Przypuszczenia nasze musimy potwierdzić lub odrzucić. Jest to grupa najliczniejsza, którą dopiero mamy zidentyfikować. - trzecia sytuacja - to pozostali uczniowie wśród których trzeba odkryć, odnaleźć uzdolnionych i rozwinąć tak, aby ich zdolności, czasami bardzo specyficzne zaczęły się ujawniać.
PROBLEMY IDENTYFIKACJI UCZNIÓW ZDOLNYCH W SZKOLE- kryterium psychologiczne odwołuje się do ogólnej sprawności umysłowej której wyraz daje wysoki iloraz inteligencji lub ponadprzeciętny poziom zdolności specjalnych. Testy zdolności i testy inteligencji. Zarzuty testów:1. Dotyczące zadań testowych:- nieodzwierciedlaną sytuacji życia codziennego,- dostarczają osobie badanej gotowych informacji które potrzebne SA do rozwiązywania zadań,- konwergencyjne zadania jedno rozwiązanie,- zewnętrzne starowanie postępowaniem osoby badanej podczas rozwiązywania testu, instrukcja mówi co osoba badana ma robić w jakim czasie, gdzie. 2. Dotyczące krytyki ilościowego charakterem diagnozy testowej:- stosowanie statystycznego układu odniesienia,- powinna być wsparta diagnozą jakościową. Testy to narzędzia selekcji negatywnej. Obawa przed etykietowaniem ucznia . negatywny efekt Pigmaliona- oczekiwania Nauczyciela które zostały sformowane przez niego Nauczyciele traktują inaczej uczniów zdolnych i mniej zdolnych. Krystyna Starzyńska –badanie- nauczyciele różnie postrzegają uczniów zdolnych inaczej traktują poświecone im więcej uwagi częściej chwaleni i nagradzani. Dzieci niezdolne są zostawiani na uboczu.
NAUCZYCIELSKA KWALIFIKACJA UCZNIÓW ZDOLNYCH- rozpoznawanie( błędna diagnoza nauczycieli: uważali że uczeń spokojny bezproblemowy jest zdolny). Nauczyciel bazuje na ocenach konkursach, cechach dziecka zdolnego. Czesław Nowak opracował narzędzie do rozpoznawania zdolności i uzdolnień dzieci i młodzieży. To narzędzie zbudowane z 30 cech ucznia zdolnego. 20 cech dotyczy funkcjonowania intelektualnego, 10 emocjonalnego. Tym narzędziem jest kwestionariusz diagnostyczny do wstępnej selekcji uczniów zdolnych. Każdą z cech oceniamy w skali 0-4. O- nie występująca cecha, 4- cecha występująca na wysokim poziomie. Przynajmniej roczna obserwacja musi być by wyłonić uczniów zdolnych, to nie obserwacja jednorazowa, sposobem identyfikacji przez ucznia to: oceny szkolne, osiągnięcia w różnych formach konkursowych na różnych etapach, olimpiady, konkursy, turnieje. Oceny nie są obiektywne, ponieważ ocena nie jest porównywana pomiędzy różnymi szkołami. Wyższy poziom w szkołach miejskich niż w wiejskich, wewnętrzno szkolnych system oceniania ma poprawić obiektywizm ocen, jednak nie wszyscy nauczyciele opierają się na tym programie. Porównywalność wyników osiągnięć w różnych konkursach zależą głownie od wymagań jakie stawia konkurs, od jury od uczestników jaki reprezentują poziom. Jan Papież i Stefańska średnio 70-80% uczestników olimpiad to osoby o bardzo wysokim poziomie inteligencji. Wysokie osiągnięcia idą w parze z intelektem. Można spotkać uczniów bardzo zdolnych ale leniwych. Ukrywają woje zdolności, syndrom nieadekwatnych osiągnięć, nadopiekuńczość lub brak zainteresowania ze strony rodziców, nauczyciele nie posiadają umiejętności rozpoznawania zdolności u uczniów. Uczniowie często ukrywają aby nie dostawać dodatkowych zadań, aby nie odróżnia się od grupy
PROFIL NAUCZYCIELA UCZNIA ZDOLNEGO-profil psychologiczny nauczyciela czynniki który najbardziej wpływa na jakość i efektywność pracy nauczyciela z uczniem zdolnym. 1. Pożądany zespół cech osobowościowych(zaangażowanie- nawiązuje do samooceny, przekonanie własnych możliwościach daje odwagę do dążenia do określonego celu, wymusza poświecenie czasu dla ucznia, nauczyciele bardziej się motywują.,- pasja, entuzjazm- który chroni przed wypaleniem zawodowym jest radością i przyjemnością, poczucie misji nauczyciel sprawiedliwy, stoi na straży podejmowania odpowiednich działań. ,- szerokie zainteresowania,- inteligencja- sprostowanie wymaganiom stawianych przez dziecko zdolne,- poszukiwanie nowych informacji, ciekawości świata, pożądanie wiedzy,- osoba empatyczna,- posiada zaufanie do uczniów,- krytyczna,- pewna siebie,- rozsądna, - wymagająca,- z poczuciem humoru- wprowadzenie odpowiedniej atmosfery, cecha ta jest cechą ludzi twórczych.) . 2.kompetencje zawodowe( dzieli się na 7 grup: -kompetencje merytoryczne- rozległa wiedza z nauczanego przedmiotu i dziedzin pokrewnych. Wiedza nauczyciela na temat istoty zdolności, uwarunkowań zdolności i możliwości ich rozwijania,- kompetencje dydaktyczne- znajomość metodyki nauczania danego przedmiotu, umiejętność przekazywania danej wiedzy, zachęca uczniów do samodzielnego uczenia się, motywuje do samodzielnego zdobywania wiedzy, wysoki standard kształcenia,- kompetencje społeczne- umiejętność budowania pozytywnych relacji z uczniem, daje uczniom wolność świadomość że są przez niego ukierunkowani, odpowiedzialny, ciepły opiekun, a z drugiej strony pobudza uczniów zdolnych do rozwoju. tolerancja,- kompetencje komunikacyjne- wysoki poziom interakcji werbalnej,- kompetencje twórcze- innowator, wprowadza różne mowę rozwiązania, organizacyjne, metodyczne, programowe, do procesu dydaktycznego, różnicowanie zajęć, ciekawy sposób przekazywania wiedzy,- kompetencje badawcze- umiejętność zastosowania teorii w praktyce, umiejętność identyfik9wania i zastosowania odpowiednich metod pracy z uczniem zdolnym,- kompetencje rozwojowe- rozwijanie samego siebie, doskonalenie zawodowe zakresie pracy z uczniem zdolnym.
Postawy jakie może przybierać nauczyciel ucznia zdolnego:- niedostrzeganie zdolności ucznia, przez brak umiejętności identyfikacji się sa zainteresowani, brak wiedzy,- ignorowanie lub hamowania zdolności ucznia, brak wiedzy i umiejętności z dzieckiem zdolnym, nie chęć poświęcania swojego prywatnego czasu, podejmowania odpowiednich działań,- weno minowanie zdolności ucznia z powodów obiektywnych równocześnie jaki nauczyciel drobne wypełnia swoje funkcje wychowawcze, podnosi samoocenę dziecka, nie motywuje dziecka do pracy, nauczyciel rozwija to dziecko osobowościowo ale nie rozwija jego zdolności,- świadome podejmowanie działań zdolnego ucznia, nauczyciel organizuje proces dydaktyczno wychowawcze dostosowując go do potrzeb konkretnego dziecka. Ucznia.
ROLA RODZINY W ROZPOZNAWANIU I ROZWIJANIU ZDOLNOŚCI DZIECI- . Zadaniem dorosłych jest zaakceptować dziecko zdolne, uszanować jego odrębność, pomóc dziecku w poznaniu jego własnych cech oraz ukazanie możliwych sposobów ich realizacji. Rodzice powinni już od najmłodszych lat życia dziecka mieć czas na towarzyszenie mu w poznawaniu świata, na bycie razem i aktywne słuchanie. Duże znaczenie ma akceptacja i wsparcie psychiczne dzieci w chwilach niepowodzeń. Wychowując dziecko zdolne, warto je uczulić na czerpanie przyjemności z faktu pokonywania siebie, uczyć je bycia z innymi ludźmi i dzielenia się z nimi pomysłami. Rodzice powinni dostarczyć dzieciom informacji, pokazywać możliwości, i źródła zdobywania nowych umiejętności i wiadomości. Ogromne znaczenie ma dostrzeganie prac i pomysłów dziecka, wyrażanie akceptacji, bądź konstruktywnej krytyki, zachęcanie do twórczej pracy. Zdolne dziecko powinno być pod opieka zdolnego rodzica- potrafiącego odkryć zdolność dziecka. Dobrobyt materialny decyduje o stopniu zapewnienia potrzeb dziecka, np. własny pokój, biblioteka. Nie oznacza to jednak ze dzieci o niskim statusie materialnym nie rozwiną swojego potencjału. Brak finansowy można rekompensować. Status kulturowy rodziny jest ważniejszy gdy chodzi o wykształcenie rodziców. Łatwiejszy dostęp do dóbr kulturalnych. Postawy rodzicielskie jakie przybierają rodzice- postawa akceptacji, wprowadza w stan dziecka ze jest akceptowane takie jakie jest,- postawa odrzucenia dziecka brak akceptacji stosowanie się do negatywnych form motywacji, hamuje rozwój potencjału. Dziecko od rodziców dostaje komunikaty o własnej zdolności. Rodzice potrafią zbudować obraz własnej osoby dziecka. Silne wsparcie emocjonalne ze strony rodziców, pozytywne wzorce osobowe dorosłych, luźna zabawa, eksperymentowanie, stopniowe wzmacnianie pojawiającego się u dziecka kompetencji i wysokiej samooceny.
EWOLUCJA POGLĄDÓW NA TEMAT KSZTAŁCENIA ZDOLNOŚCI:- pierwsze warunki o potrzebie kształcenia ludzi zdolnych odnajdujemy już w starożytności (Platon),- pierwsze próby tworzenia systemów zdolności podejmowano w okresie odrodzenia i oświecenia( L.Vives, R.Descartes, J.H.Pestalozzi),- stopniowe obejmowanie opieką dzieci zdolnych nastąpiło dopiero na przełomie XIX i XX w (m.in. system mannheimski Sickingera, plan daltoński Parkhurst, plan winnetkowski Washburne’a, metoda ośrodków zainteresowań Decrole’ego, metoda projektów Kipatrika-. Era nowego wychowania,- zainteresowanie sprawą kształcenia dzieci zdolnych nasiliło się po II wojnie światowej( m.in. system batawski, system tnimpa, koncepcja uczenia się pod kierunkiem Hal-Questa).
Plan daltoński- zrezygnowano z prac domowych zerwano z systemem lekcyjnym zajecia odbywały się w pracowniach, panowała zasada wolności: ucz9e decydowały kiedy i z czego będą przyswajac wiedze, 1 mies dziecko dostosowało informacje o tym co powinien opanowac i ile poswiecic na to czasu, konferencja lekcyjna 1 h w ciagu dnia zbyt trudny by mogł być cały przedstawiony wspomagajacą uczen był z tego materiału odpytywany, jeżeli zaliczył dostawął kolejne zadania, uczen miał dostep do źródeł
Plan winnetkowsk- zmiany w zakresie programu nadania. Przedmioty obowiązkowe i prace społeczne i twórcę, artystka i literatura.
System mannheimski- zlikwidowanie odsetki drugoroczności, chciał stworzyć ciąg klas, uczniów zdolnych uczniów bardzo zdolnych i przeciętnych, promocja z klasy do klasy brano pod uwagę testy. metoda projektu klipatńska- zmierza do zmienienia przedmiotowego układu nauczania. W latach 20 i 30 powstawały specjalne szkoły dla uczniów zdolnych. Brano pod uwagę uzyskany wynik z testów psychologicznych, z 9 tys zgromadzonych wybrano10%.
System batawski/ trumpa- próbowano łączyć nauczanie zespołowe z nauczaniem indywidualnym. System trumpa od 200 do 400 uczniów, system barawski nie więcej niż 60 uczniów. Próbowano rozmaicąc zajęcia różnymi środkami dydaktycznymi. Uczyło dwóch nauczycieli jeden nauczycie wprowadzał nowe treści. Potem uczniowie podejmowali prace indywidualna. Nad ta praca czuwa drugi nauczyciel w makroklasach wykładał najlepszy nauczyciel przedmiotu.
Uczenie się pod kirunkiem- przeorganizowano lekcje przedłużono ja z 45 mi na 70 min. 1 cześć lekcji 15 min, nowe treści programowe, 2 cześć lekcji 20 min indywidualna praca ucznia wydzielona przez nauczyciela, 3 cześć lekcji sprawdzanie wykonania indywidualnych zadań. nie zadawano prac domowych tylko czytanie lektur.
DYLEMATY SPECJALNEGO KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZDOLNYCH-
STRATEGIE KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZDOLNYCH- można wyodrębnić cztery typy działań nastawionych na rozwijanie zdolności uczniów. Są to: szybszy rozwój uczniów ( strategia: szybciej); wyposażenie ich w większy zasób wiedzy (strategia: więcej); umożliwianie im uzyskania wiedzy o wyższym poziomie złożoności ( strategia: na wyższym poziomie); rozwijanie u uczniów zdolnych myślenia twórczego (strategia: oryginalnie).
SPOSOBY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM STOSOWANE WE WSPÓLCZESNEJ PRAKTYCE SZKOLNEJ: -• Indywidualna praca nauczyciela z uczniem zdolnym realizowana głównie na lekcjach. Jest to optymalny sposób pozwalający precyzyjnie dobrać treści i dostosować tempo uczenia się. • Indywidualny tok nauczania w procesie dydaktycznym – polega na przyjęciu innego systemu nauczania niż klasowo-lekcyjny, jest przeprowadzany na każdym poziomie kształcenia i sprzyja ukończeniu szkoły w skróconym czasie. Uczeń realizujący indywidualny tok nauki może być zwolniony z obowiązku uczęszczania na lekcję z tego przedmiotu we właściwej klasie i uczęszczać na zajęcia do klasy programowo wyższej w tej lub innej szkole. • Patronat indywidualny • Objęcie ucznia systemem stypendialnym w ramach działających fundacji na rzecz uczniów zdolnych • Zachęcenie ucznia do samodzielnego uczestnictwa w wydarzeniach pozaszkolnych takich jak: seminaria, wystawy, koncerty, warsztaty, obozy, koła zainteresowań itp. oferowane przez inne szkoły i instytucje kulturalne. Nauczyciel kierujący na tego typu zajęcia powinien sprawdzić ich wiarygodność. • Twórcze klasy autorskie. • Programy specjalne (eksperymenty i innowacje) • Obozy naukowe.• Warsztaty. • Wykłady, seminaria. • Konkursy szkolne i pozaszkolne. • Pokazy, przeglądy, prezentacje. • Zawody, turnieje, mecze. • Organizowanie współpracy z innymi szkołami. • Opracowywanie i realizowanie autorskich programów nauczania.
PODSTAWY PRAWNE KSZTAŁCENIA UCZNIÓW ZDOLNYCH W POLSCE- ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 konstytucja rzeczpospolitej polskiej art. 70: 1.każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 r.ż jest obowiazkowa,2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna, ustawa może dopuścić świadczenie niektórych usług edukacyjnych prze publiczne szkoły wyższe za odpłatnością. 3. Rodzice maja wolność wyboru dla sowich dzieci szkół innych niż publiczne,4. Władze publiczne zapewniają obywatelom powszechny i różny dostęp do wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Ustaw z dn 7 Września 1991 o system oświaty: Preambuła(..) szkoła powinna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju(…) art. 1 system oświaty zapewnia w szczególności. Ust 6 opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w skróconym czasie. Ust 15. Warunki do rozwoju zainteresowań. rozporządzenie MEN z dnia 15 stycznia 2001 w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologicznych pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach, i placówkach. Zajęcia dydaktyczno wyrównawcze skierowane są do uczniów z problemami w nauce. Klasy wyrównawcze prowadzone są dla uczniów przejawiających problemy w nauce, opóźnione w nauce, dla których otwarte są klasy, luki nie dające się wyrównać w zajęciach dydaktycznych. Zasady przyjmowania dzieci do klas pierwszych na każdym szczeblu nauki, promocja uczniów związana z różnego typu olimpiadami, reguluje również kwestę matur. Uczeń mieszkający blisko szkoły podstawowej i gimnazjum są przyjmowane do szkoły urzędu, do szkoły podstawowej przyjmowane są również dzieci na wniosek rodziców, jeśli są wolne miejsca. Rozporządzenie MENis z dnia 19 grudnia 2001 w sprawie warunków i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tak nauki oraz organizowania indywidualnego programu lub toku nauki. zarządzenia MEN z dn kwietnia 1992 w sprawie szczegółowych zasad i trybu udzielania zezwoleń na indywidualny program lub toki nauki oraz organizacji indywidualnego programu nauki, daje możliwość dostosowania zakresu treści i tempa nauki uczenia się indywidualnych możliwości ucznia. Zajęcia psychoedukacyjne dla uczniów, rodziców, porady dla uczniów, porady konsultacje i warsztaty dla rodziców i nauczycieli. Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 w sprawie naukowych statusów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół. Rozporządzenie MENiS z dna 12 lutego 2002 w sprawie naukowych planów nauczania w szkołach publicznych. Przeznaczone do:- zajecia sprzyjające rozwoju uzdolnień, potencjału.,- godziny do dyspozycji dyrektora SA to godziny płatne. Rozporządzenie MENis z dnia 20 lutego 2004 w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych. Zarządzenie MEN z dnia 11 marca 1991 w sprawie zasad i warunków uczestniczenia wybitnie zdolnych uczniów w zajęciach przewidzianych tokiem studiów na kierunkach zgodnych z uzdolnieniami oraz zasad zaliczenia tych zajęć. Rozporządzenie z MENis z dnia 29 stycznia 2002 w sprawie organizacji i sposobu przeprowadzania konkursów turniejów i olimpiad.
Różnice nowego rozporządzenia 2001 a starego z 1992:- brak zapisu określająco limitu godzin konsultacji, w starym nie mniej niż 1 godz. tygodniowa, nie więcej niż 5 godz. miesięcznie,- brak opisu wynagrodzenia dla nauczycieli za pracę,- zrezygnowano z możliwości powołania opiekunów spoza szkoły,- udział osób z zewnątrz molwy w przypadku tworzenia indywidualnego programu nauczania musi być zaakceptowały przez nauczyciela opiekuna.
UWARUNKOWANIA SYNDROMU NIEADEKWATNYCH OSIĄGNIEĆ- Są to niepowodzenie jednostek uzdolnionych. Utożsamiono wysoki potencjał ucznia z wynikami wykazanymi w testach na inteligencje i twórczość. Niewykorzystywanej możliwości przejawiających się w dużej rozbieżności pomiędzy ocenami i zachowaniami szkolnymi ucznia a jego potencjałem, inteligencja i twórczość( mierzone za pomocą wystandaryzwoanych testów a także na podstawie opinii nauczyciela i rodziców). Uczniów z syndromem nieadekwatnych osiągnięć charakteryzuje:- wykazuje wyraźną dyspozycję pomiędzy wysokim poziomem dolności poznawanych a niskim poziomem wykorzystywania zadań domowych lub testów,- wiedza czerpana z literatury poza obowiązkowej a wiedza jaka jest pogłębiona podczas czytania obowiązkowej literatury szkolnej interesuje się i pogłębia swoje zainteresowania pozaszkolne,- zamierzone oceny szkolne( obniżenie średniej ocen szkolnych, gwałtowne sokowe lub stopniowe),- dysproporcja miedzy wynikami z prac ustnych a prac pisemnych z niekorzyścią dla pracy pisemnej,- iska samoocena, glokalna i samoocena w zakresie zdolności intelektualnych,- formułują w stosunku do siebie wysoko nierealne lub bardzo niskie wymagania,- tendencje do unikania działania w sytuacjach niepewnych które nie przyniosą osiągnięcia sukcesem maja trudność w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, wycofywanie się relacji z rówieśnikami lub dążenie do nadmiernej dominacji wśród rówieśników, potrzebują kontroli nad tym co się z nimi dzieje),- problemy z dyscyplina, podporządkowaniem się do zadań,- nieodpowiedzialna postawa w szkole,- nieumiejętność pracy w grupie,- problemy z koncentracją,- są niezorganizowana w pracy, rozpoczynają wiele zadań których potem nie kończą, zrzucając winę na czynniki zewnętrzne,- ogólna tendencja do działań zdezorientowanych, gubią zeszyty,- nie słuchają nauczyciela ani rodziców,- brak efektywności uczenia się,- tracą bardzo dużo czasu na naukę wydaje im się ze się uczą a trąca czas na pobieżne przeglądanie materiału,- brak systematyczności w nauce. przyczyny SNO: 1. Przyczyny psychiczne( związane z funkcjonowaniem osobowości dziecka. Ograniczą rolę odgrywa obraz własnej osoby i poczucie kontroli. Dzieci z poczuciem wewnętrznej kontroli powinny uzyskiwać lesze oceny niż dzieci o wewnętrznym poczuciu kontroli, ich działania są bardziej skuteczne bardziej organizują się w pracę i pracują bardziej wytrwale. Dzieci z syndromem nieadekwatnych osiągnięć częściej charakteryzują się poczuciem zewnętrznej kontroli czyli zrzucają winę na innych, na rodziców. Uważają ze maja pech i ze sami nie uporają się z działaniami szkolnymi. Istotny jest także obraz samego siebie. Jeżeli do dziecka często wydawane SA komunikaty negatywne w formie krytyki wówczas dziecko będzie budowało obraz własnej osoby które nie zdoła stawić czoła problemom szkolnym. Wielu badaczy uważa że poczucie zaniżonej samooceny jest podstawowa przyczyna SNO. zróżnicowana ocena charakteryzuje tych uczniów, którzy motywowani SA zewnętrznie . wszystkie swe działania ukierunkowywuja na sukces. Niezaspokojone potrzeby społeczne złącza niezaspokojona potrzeba przynależności do grupy i potrzeba afirmacji ma to wszystko wpływ na wyniki osiąganych sukcesów w procesie dydaktycznym. SNO może być konsekwencją nieradzenia sobie z konsekwencjami konfliktowymi)2. Uwarunkowania rodzinne( -nierealistyczne oczekiwania rodziców formowane w stosunku do osiągnięć dzieci albo zbyt wysokie które będą prowadzić do strachu przed porażka albo niskie które będą prowadzić do niepodejmowania pewnych zadań.,- negatywne modele identyfikacji- tej samej płci, matka córka, ojciec syn, rodzice mogą nieświadomie dawać dziecku negatywny stosunek do szkoły i obowiązków szkolnych no ja tez nie lubiłem matematyki,- ważny jest klimat panujący w domu rodzinnym, sytuacje patologiczne brak ciepłą rodzinnego co w konsekwencji i obniżają poziom osiągnięć dziecka, prowadzi do problemów skocznych,- zdezorientowanie domu, dom w którym nie ma zasad, zbyt duże obciążenie dziecka z obowiązkami szkolnymi,- wychowanie porywczo- agresywne nie wiem, nie mam zdania, zapomniałem, obserwowane u rodziców( jeden małżonek jest podporzatkowany drugiemu) reagowanie na negatywne warunki w formie porywczo agresywnej,- skrzyżowana identyfikacja tkwiąca w środowisku rodzinnym gdy dziecko komunikuje się z płcią przeciwna,- rodzinne rytuały sabotażowe tkwiące w środowisku rodzinnym, sytuacje w której jeden z rodziców niszczy wpływy wychowawcze drugiego rodzica,- utożsamianie się z dzieckiem. 3. Uwarunkowania szkolne:- brak indywidualizacji kształcenia, przejawia się to w tym ze nauczyciele bazują na metodach podających,- stres szkolny,- brak elastyczności i aktywności oceniania,- negatywne oczekiwania nauczyciela wobec ucznia jako samoistne spełniające się przepowiednia,- brak podmiotowości w procesie nauczania,- zdezorganizowana klasa szkolna, w której brak rygoru zasad a nauczyciele przyjmują postawę zbyt liberalna wobec uczniów,- rywalizacja nauczyciela z uczniami,- nauczyciel nadopiekuńczy, uczniowie staja się uzależnieni od troski nauczyciela,- pewne cechy osobowościowe nauczyciela.