CHINY

Większą powierzchnię Chin zajmują wyżyny i góry /ok. 80 %/. W południowo-zachodniej

części znajduje się Wyżyna Tybetańska /wysokość 4000-5000 m n. p. m./. Otoczona jest ona

Himalajami i Karakorum. W północno-zachodniej części znajdują się kotliny Kaszgarska i

Dżungarska, rozdzielone łańcuchami Tien-Szan. W środkowej części przeważają wyżyny i

niewysokie góry. We wschodnich Chinach przeważają niziny, w dolnym biegu Huang-ho

Nizina Chińska, w dorzeczu dolnej Jangcy - Nizina Jangcy. W dorzeczach tych obu rzek

powstała cywilizacja chińska.

O najstarszych dziejach Chin nie wiadomo nic pewnego. Północ Chin w V wieku była

zasiedlana, jednakże zanim ludność tam mieszkająca wytworzyła państwo minęło kilka

tysięcy lat. Główną cześć Chin zamieszkiwali rdzenni Chińczycy, we wschodniej części kraju

osiedliły się ludy spokrewnione z Tybetańczykami. Od północy na teren Chin wdzierały się

plemiona tursko-mandżurskie.

Najstarsze państwo chińskie powstało w dolinie Huang-ho /Żółtej Rzeki/ płynącej przez

żyzne obszary. Warunki geograficzne wywarły znaczny wpływ na powstanie państwa

chińskiego.

Pewniejsze informacje na temat państwa chińskiego pojawiają się w II tysiącleciu i łączą się z

pojawieniem dynastii Szang. Po tej dynastii władzę objęła dynastia Czou /od 1050 do ok. 260

p.n.e./ W tym okresie państwo chińskie rozszerzyło się znacznie, na północ po Mandżurię, na

południe po rzekę Jangcy. W ostatnich wiekach panowania tej dynastii toczyły się walki

między książętami dzielnicowymi, uznawali oni tylko nominalnie zwierzchność władców

dynastii.

Nową fazę w historii Chin rozpoczyna dynastia Cin. Od dynastii tej pochodzi nazwa kraju.

Wywodziła się ona z zachodniej części Chin. Założycielem jej był Szy Huang Ti. Uchodził on

za najwybitniejszego władcę. Doprowadził on do likwidacji państw dzielnicowych, złamanie

wpływu arystokracji i stworzenie scentralizowanej monarchii chińskiej. W okresie jego

rządów rozpoczęła się budowa Wielkiego Muru. Ciągnie się on na przestrzeni ok. 2 tys. km i

zadaniem jego była ochrona Chin przed najazdami koczowników z głębi kontynentu

azjatyckiego, zwłaszcza Hunów.

Władzę po dynastii Cin objęła dynastia Han. W okresie jej panowania Chiny przeżywały

szczyt świetności. Utrwalono zmiany, jakie w strukturze państwa wprowadziła poprzednia

dynastia. Aby utrzymać jedność kraju konieczny był powrót do poprzednich metod, do

nadania członkom rodziny cesarskiej księstw lennych. Pod rządami tych władców państwo

chińskie sięgało do dzisiejszego Wietnamu, opanowało Mongolię, dolinę rzeki Tarym i

graniczyło z górami Hindukusz. Groźnymi sąsiadami okazali się Hunowie, którzy mimo

Wielkiego Muru napadali i niszczyli północne prowincje.

Z uwagi na brak materiałów źródłowych nie można powiedzieć jakie przemiany społeczne

zachodziły w najstarszym okresie historii Chin. Można jednakże stwierdzić, że już w II tys.

p.n.e. proces rozwarstwienia społecznego w Chinach był daleko posunięty. Główną warstwą

społeczną byli chłopi, obok nich występują rzemieślnicy. Rola niewolników w gospodarce

była niewielka, choć częste wojny sprzyjały powstawaniu niewolnictwa. Głównym

posiadaczem ziemskim był panujący oraz arystokracja. Chłopi byli użytkownikami kawałków

ziemi, przyznanych im na pokrycie potrzeb życiowych. Musieli ponadto uprawiać ziemię

pana i oddawać uzyskane z niej plony. Rzemiosło dostarczało wyrobów z brązu, kości

słoniowej. Znana była obróbka kamienia, zwłaszcza półszlachetnego, rozwinęła się hodowla

jedwabników i produkcja jedwabiu. Despotyczne rządy powodowały spotęgowanie wyzysku

ludności na rzecz panującego. Celowi temu służyły zwłaszcza monopole państwowe.

Wprowadzono monopol na sprzedaż wielu podstawowych produktów, jak sól, żelazo,

wprowadzono monopol na skup produktów rolnych. Okres dynastii Czou i Han to okres

rozkwitu produkcji rzemieślniczej. W wielu dziedzinach osiągnęła ona wysoki poziom.

Dotyczy to zwłaszcza wyrobów z brązu, żelaza, ceramiki i tkactwa jedwabniczego.

Rozwarstwieniu ludności odpowiadały różne kulty. Bóstwa rolnicze związane z wegetacją

roślin czciła ludność wiejska, arystokracja pielęgnowała kult przodków, od których otrzymała

w spadku majątki i pozycję społeczną. Dla panującego zastrzeżony był kult nieba, panujący

nosił tytuł ?Syn Nieba?.

Wierzenia najstarszych Chińczyków uległy zmianie wskutek działalności dwóch filozofów:

Konfucjusza /Kung-fu-cy/ oraz Lao-cy. Żyli oni w VI wieku p.n.e. Zasady jakimi kierowali

się w swojej nauce były różne.

Konfucjusz był konserwatywny. Żył on w okresie rozbicia dzielnicowego. Możliwość

odrodzenia kraju widział on w pielęgnowaniu cnót mieszkających w kraju osób.

Najważniejsza wg Konfucjusza była cześć oddawana rodzicom i panującemu. Właśnie

panujący powinien ucieleśniać w sobie najwyższe cnoty, jego przykład mieli naśladować

poddani. Konfucjusz z szacunkiem odnosił się do przeszłości i wysuwał w życiu politycznym

postulat dążenia do ideału etycznego.

Twórca taoizmu Lao-cy do wartości przekazanych z przeszłości odnosił się obojętnie. Jego

zdaniem człowiek sam nie może dojść do doskonałości. Jedyną drogą jest złączenie się z Tao,

najwyższym bytem moralnym. Lao-cy odrzucał wpływ państwa na jednostkę.

Nauka Konfucjusza, zasady taoizmu z połączeniu z nauką Buddy i kultem przodków

formowały wierzenia Chińczyków prawie do czasów współczesnych. Działalność obu

filozofów stała się zaczątkiem rozwoju literatury naukowej w Chinach. Wprowadzenie

monarchii despotycznej i obawa przez zwolennikami obu filozofów doprowadziła do wydania

nakazu spalenia ich dzieł. W okresie dynastii Han podjęto, częściowo udana próbę,

odtworzenia zniszczonej literatury.