Zmiany w strukturze gospodarki I stadium rozwojowe -rolnictwo *dominacje rolnictwa, ziemi, *niewielki udział czynnika ludzkiego *duże możliwości zastąpienia pracy przez kapitał rzeczowy *niska elastyczność dochodowa popyt na artykuły rolne
II stadium -przemysł *początki przemysłu:włókienniczy, wydobywczy (gałęzie pracochłonne i ziemiochłonne) *rozwój gałęzi dostarczających dóbr inwestycyjnych *przy niskiej elastyczności popytu na tego rodzaju towary udział produkcji w globalnej wielkości w rozwiniętych gospodarkach kapitalistycznych charakteryzuje się stałą tendencją spadkową *w ostatnich latach za nośniki nowoczesności uznać można przemysł precyzyjny.
III stadium -usługi *usługi komercyjne:handel bankowość, usługa ubezpieczająca, system teleinformatyczny *usługi niekomercyjne: zatrudnienie rośnie w adm oświecie i służbie zdrowia *niektóre usługi gastronomii hotelarstwo zastapienie pracy żywej przez techniczny czynnik ludzki odgrywa decydujące znaczenie.
Kapitał wielkość posiadająca zdolność do świadczenia usług i generowanie w procesie produkcji nadwyżki ekonomicznej. Forma zasobów gospodarczych służąca osiągnięciu nadwyżki ekonomicznej.
Kapitał ludzki zasób który jest źródłem przyszłej satysfakcji zarobkowej czy też ogólnie usług jakieś wartości ucieleśniony w człowieku - KAPITAŁ NIEMATERIALNY.
Funkcje pełnione przez człowieka we wzroście gospodarczym: *Domański -utylizator (wykorzystujący już istniejące rozwiązania) -implementator (adaptator nowych technik) -kreator nowych rozwiązań *Drucker -eksploatacja -doskonalenie -tworzenie prawdziwych innowacji
*Koman Marin -użytkownika wiedzy -producenta wiedzy -nośnik wiedzy pomiar kapitału ludzkiego może być dokonywany zgodnie z metodą;
*DOCHODOWĄ wartość kapitału ludzkiego równa jest wartości ZDYSKONTOWANYCH DOCHODÓW H=∑ Vt / (1+p)t
*KOSZTOWA istota pomiaru opiera się na wyznaczeniu wartości kapitału za pomocą wydatków ponoszonych na jego wytworzenie. (Wydatki: ochrona zdrowia oświata) H=EN New Economy : *pośrednictwo pracy, kluby pracy oraz poradnictwo zawodowe *aktywizacja zawodowa absolwentów *inicjowanie i organizowanie szkleń *dotacje z funduszu pracy *prace interwencyjne *roboty publiczne *wspieranie regionalnych i lokalnych rynków pracy *specyficzne programy działań na rzecz kobiet oraz osób ///
ludność w wieku produkcyjnym LP A) aktywni zawodowo AZ: *zatrudnienie Z *bezrobotni B B) bierni zawodowo BZ
ludność aktywna zawodowo AZ część społeczeństwa zdolna do wykonywania zajęć zarobkowych: -wykonujący pracę zawodową -bezpłatnie pomagająca w prowadzeniu rodzinnej działalności gospodarczej -poszukująca pracy i zdolna do jej podjęcia
ludność bierna zawodowo BZ ludność nie pracująca i nie będąca bezrobotnymi: -otrzymuje emeryturę rentę alimenty zasiłek z pomocy społecznej lub posiadające inne źródło utrzymania -uczniowie którzy zawarli z zakładem pracy umowę na okres nauki zawodowej -odbywające czynną służbę wojskową -odbywające karę pozbawienia wolności -przybywające w domu opieki społecznej -zakonnice -osoby uzyskujące dochód z dzierżawy z wynajmu lokali sprzedaży rzeczy własnych -przebywające na urlopie wychowawczym pozostające na utrzymaniu innych osób wskaźniki aktywności ludności *współczynnik aktywności ekonomicznej ludności AZ/LP*100% *współczynnik zatrudnienia LZ/LP*100% LZ-liczba zatrudnionych LP-liczba osób produkcyjnych
popyt na pracę *stanowi odwrotną zależność między płacami realnymi a zatrudnieniem. *informuje o rozmiarach zgłoszonego zapotrzebowania na pracę przy każdym poziomie płacy realnej *w warunkach rynku konkurencji doskonałej płaca realna określona jest przez produktywność krańcową czynnika pracy czynniki pozacenowe wpływające na popyt
*krótki okres dana wielkość zasobów gospodarczych i określone spektrum technik wytwarzania. -zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze na rynku dóbr i usług -wydajność pracy zatrudnionych pracowników
*długi okres nie obowiązuje modelowo niezmienność potencjału produkcyjnego oraz dostępnych technik produkcji -postęp techniczny -ceny czynników wytwórczych ////
podaż pracy to dodatnia zależność między rozmiarami oferowanej pracy przy różnych poziomach pracy realnej.
Praca realna stanowi swoisty wyznacznik kosztu alternatywnego czasu wolnego.
Efekt substytucyjny płaca realna jest bodźcem do pracy i wraz z jego wzrostem (rośnie koszt alternatywny czasu wolnego) ludzie preferują pracę.
Efekt dochodowy -wzrost dochodów zwiększa zamożność poszczególnych jednostek i przyczynia się do zmiany preferencji oraz wyboru czasu wolnego kosztem czasu poświęconego na pracę zarobkową.
Czynniki pozacenowe określające wielkość podaży pracy: *uwarunkowania demograficzne (stopa przyrostu naturalnego, stopy zgonów narodzin, imigracje, struktura wiekowa ludności) *uregulowania prawne *stopa kompensacji *wiek produkcyjny *ogólna sytuacja społeczno ekonomiczna w kraju.///// neoklasyczna teoria rynku pracy -dochodzenie do stanu równowagi wg neoklasyków: *spadek płac nominalnych *spadek płac realnych *spadek podaży p[racy i wzrost popytu na pracę *równowaga na rynku pracy przy płacy *wzrost podaży towarów i spadek tempa wzrostu popytu na towary *spadek cen towarów *wzrost realnej podaży pieniądza i spadek stopy procentowej przy wyższym realnym DN
Bezrobocie wg neoklasyków jest efektem zakłóceń w działaniu mechanizmu rynkowego. Główną przyczyną jest zbyt wysoki poziom cen nominalnych i trudności z ich obniżeniem. PRZYCZYNY: *działalność związków zawodowych *wysoka stopa kompensacji (relacja zasiłku dla osoby bezrobotnej do minimalnego wynagrodzenia).bezrobocie takie może być traktowane jako bezrobocie dobrowolne. Ingerencja państwa jest zbędna konieczna jest jedynie poprawa sprawności funkcjonowania mechanizmu rynkowego przez likwidację ograniczeń w jego funkcjonowaniu.
keynesowska teoria rynku pracy *negują elastyczność cen i płac zakładając ich sztywność do czasu osiągnięcia stanu pełnego zatrudnienia *płaca nominalna pozostaje bez zmian *jedyną możliwością jest wzrost popytu zagregowanego w wyniku czego wzrośnie zapotrzebowanie na pracę a bezrobocie spadnie. Krytyka koncepcji neoklasycznej przez Keynesów *obniżka płac nominalnych prowadzi do spadu cen ten zaś nieumożliwiałby spadek płacy realnej *Keynsyści dowodzą że bezrobocie nie ma charakteru dobrowolnego a przymusowy *ich zdaniem bezrobocie przymusowe to bezrobocie koniunkturalne. Bezrobocie równowagi w realnej gospodarce występuje pewien nieunikniony poziom bezrobocia będący rezultatem niedoskonałości w działaniu rynku pracy. Ten poziom bezrobocia uznaje się za NATURALNY. Naturalna stopa bezrobocia jest stopą równowagi na rynku pracy.
Zmiana naturalnej stopy bezrobocie *obniżenie jej przy użyciu ekspansji popytu jest niewskazana musiałoby się to wiązać z przyspieszeniem procesów inflacyjnych zarówno w krótkim jak i długim okresie. *skuteczne metody redukcji naturalnej stopy bezrobocia opierać się zatem powinny na poprawie efektywności działania rynków których niedoskonałości określają wysokość stopy naturalnej.
Stopa bezrobocia NAIRU koncepcja bezrobocia nie przyspieszającego inflację funkcjonująca pod nazwą NAIRU (non-accelerating-inflation-rate-of-unemployment) //////
BEZROBOCIE zew. przejaw nierównowagi na rynku pracy oznaczający niezdolność rynku pracy do wchłonięcia wszystkich osób zdolnych i pragnących podjąć pracę. Sytuacja nadwyżki podaży w stosunku do popytu na pracę przy danym poziomie płac. Podaż >Popyt
miernik bezrobocia Lb=Az-Lz Lb-liczba bezrobotnych Az-aktywni zawodowo Lz-liczba zatrudnionych. Stopa aktywności zawodowej Lb=Az*Lp-Lz Miernik względny ---STOPA BEZROBOCI stopa bezrobocia stosunek liczby bezrobotnych do osób aktywnych zawodowo LB=LB/AZ*100% = LB/LZ+LB*100%
def . osoby bezrobotnej to osoba która spełnia jednocześnie 3 warunki: *w okresie badania tygodnia nie była osobą pracującą *aktywnie poszukuje pracy *była gotowa podjąć pracę w tygodniu badanym bądź następnym. Wg Urzędu Pracy jest to osoba która nie jest zatrudniona nie wykonuje innej pracy zarobkowej jest zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze pracy, zarejestrowana we własnym dla miejsca zamieszkania urzędu pracy.
Utrata statusu bezrobotnego *otrzymał pożyczkę z Państwowego Funduszu *nie stawił się w terminie nieusprawiedliwionym w ciągu 5 dni *odmówił badań lekarskich na 3 miesiące na wniosek bezrobocia. Uprawnienia bezrobotnego *pomoc w uzyskaniu pracy *udział w szkoleniu zawodowym *zatrudnienie przy pomocach publicznych interwencyjnych *otrzymanie zasiłku okresowego *korzysta ze służby zdrowia *stypendium dla absolwentów
rodzaje bezrobocia 1.kryterium- przyczynowe
*b frykcyjne nieredukowalne do zew bezrobocie będące efektem dynamicznie rozwijającego się rynku pracy (w sposób ciągły następuje proces przemieszczania się siły roboczej jest to bezrobocie nieuniknione „dobrowolne nie trzeba z nim walczyć”)
*b strukturalne rezultat wzajemnego niedopasowania struktury popytu i podaży pracy w różnych przekrojach (przestrzennym, kwalifikacyjnym, zawodowym) najczęściej powodem są zmiany w strukturze popytu na pracę na którymi nienadąża zasób pracy.
*b cykliczne (okresowe -Keynsowskie) osłabienie ogólnej aktywności gospodarczej -akcentuje się rolę niedostatecznego popytu globalnego.
*b klasyczne przyczyn upatruje się w innych środowiskach ekonomiści neoklasyczni upatrują w świadomym utrzymaniu płac na zbyt wysokim poziomie.
*b sezonowe wywołują je krótkookresowe zmiany popytu na pracę przypadające na poszczególne pory roku 2. kryterium -formy przejawiania się: *jawne (rejestrowane) *ukryte (ma miejsce w sytuacji nadmiernego zatrudnienia).
3. kryterium -czasu trwania *krótkookresowe do 3 m-cy *średniookresowe 3-6m-cy *długookresowe 6-12 m-cy *długotrwałe pow 12 m-cy. **chroniczne -trwa pow 2 lat, osoby młode, kobiety,osoby przekraczające pewną grupę wieku. ///////
substytut -coś zastępczego
1.model substytucyjny polityka rynku pracy traktowana jest jak coś zastępczego. Model ten ogranicza się do 2 rodzajów działań: *realizacji celów osłonowych (charakter pasywny) *łagodzenie bezrobocia (aktywny program rynku pracy). Polityka rynku pracy pełni funkcję rekompensacyjną. Instrumentami działań są fundusze publiczne a ich wykonawcami są odpowiedni ministrowie. Zatrudnienie w tym rozwiązaniu jest traktowane marginalnie. Ten sposób rozumowania pojawił się w latach 60-tyc przy bezrobociu równym 2-3pkt%.
2. model komplementarny -uzupełniający *1994 -Biała Księga Komisji Europejskiej -wzrost, konkurencyjność, zatrudnienie -założona w UE utworzenie 15mln miejsc pracy
*1997 Traktat Amsterdamski zapoczątkował proces tworzenia europejskiej strategii zatrudnienia wzorowanej na rozwiązaniu komplementarnym. WYTYCZNE TRAKTAU AMSTERDAMSKIEGO *przedsiębiorczość (stymulowanie) *zatrudnialność (rozwiązanie zwiększające zatrudnienie) *zdolność adaptacji (właściwe podejście do zmian w gosp) *równość szans (zakaz dyskryminacji). Akcentuje się znaczenie promowania zatrudnienia i ograniczenia przyczyn powodujących likwidację miejsc pracy bez ignorowania AKTYWNEJ POLITYKI RYNKU PRACY.
Czynniki determinujące wzrost zatrudnienia *umiarkowany wzrost wynagrodzeń *niższe obowiązania socjalne *elastyczność rynku pracy *motywacyjny charakter systemu zasiłków.
Model amerykański -oparty na filozofii gospodarki liberalnej *zakłócenia równowagi są rezultatem ograniczeń działania mechanizmu rynkowego *silne zakładowe struktury związkowe *w negocjacjach nie uczestniczy państwo *mały zakres ingerencji państwa *przewaga uprawnień pracodawców *za rozwój pracownika odpowiedzialny jest sam pracownik *elastyczność płac *prymat pracy nad bezrobociem
model Europejski -wysoki charakter centralizacji *akceptowana ingerencja państw *socjalny charakter gospodarki *wysoki stopień uzwiązkowienia *rokowanie prowadzone na stopniu wyższym *sztywność płac i mała elastyczność rynku pracy *płace są chronione *koszty pracy są wysokie
Model japoński *rozwiązanie pośrednie *większa rola państwa niż w modelu amerykańskim a mniejsza niż w europejskim *wsparcie na rzecz rozwoju firm *przedsiębiorstwo pełni funkcję opiekuńczą *sztywność płac i sztywność zatrudnienia *wysokie płace *o rozwój kadry dbają firmy *korporacje tolerują nadwyżkowe zatrudnienie *niski poziom uzwiązkowienia *dominacja zakładowych układów zbiorowych pracy. ////////
pasywna i aktywna polityka państwa na rynku pracy PASYWNA -realizuje cele osłonowe
Narzędzia - formy wsparcia polityki pasywnej 1.zasiłki dla bezrobotnych -źródło finansowania- fundusz pracy 2.wcześniejsze emerytury -fundusz ubezpieczeń społ 3.zasiłki i świadczenia przedemerytalne-fundusz ubezpieczeń społ 4.zasiłki okresowe i celowe-fund pomocy społ 5.świadczenia w naturze-fund pomocy społ 6.odprawy pieniężne z tytułu zwolnień-fund pracowników 7.inne świadczenia społeczne -budżet państwa.
AKTYWNA polityka państwa instrumenty -przykłady: *pośrednictwo pracy, kluby pracy oraz poradnictwo zawodowe *aktywizacja zawodowa absolwentów *inicjowanie i organizowanie szkleń *dotacje z funduszu pracy *prace interwencyjne *roboty publiczne *wspieranie regionalnych i lokalnych rynków pracy *specyficzne programy działań na rzecz kobiet oraz osób niepełnosprawnych. 1994-1997 -wzrost dynamika zmian dochodu narodowego 2002 -spadek 2003-2004 wzrost. Okresy: *90-83 wzrost bezrobocia do ok. 3 mln *94-97 wzrost zatrudnienia o ponad 1 mln *98-02 kolejny etap likwidacji miejsc pracy *03-04 stabilizacja
Test A 1. na kapitał intelektualny przedsiębiorstwa składają się: *kapitał organizacyjny, społeczny, ludzki 2. przykład inwestycji w kapitał ludzki: *podnoszenie kwalifikacji, nabywanie doświadczenia i umiejętności, ustawiczne kształcenie 3. sytuacja w której wzrost rozmiaru zatrudnienia nie prowadzi do wzrostu produkcji może być określona jako specyficzna forma bezrobocia nosząca nazwę bezrobocia ukrytego. 4.wyznacz w oparciu stopę aktywności zawodowej Lb=Az*Lp-Lz Az=Lb/Lp-LzLb 5. przykłady aktywnej polityki państwa na rynku pracy: *pośrednictwo pracy, kluby pracy oraz poradnictwo zawodowe *aktywizacja zawodowa absolwentów *inicjowanie i organizowanie szkleń *dotacje z funduszu pracy *prace interwencyjne *roboty publiczne *wspieranie regionalnych i lokalnych rynków pracy 6.zjawisko preferowania przez ludzi pracy, jako efekt wzrostu pracy realnej nosi nazwę efektu substytucyjnego. 7. stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce wynosi ok. 205%
Test B 1. na kapitał materialny składają się: *kapitał rzeczowy i finansowy 2. cechy New economy : firmy zajmują się wytwarzaniem technologii, mediów, teleinformacji, w zarządzeniu kładzie się nacisk na organizację uczącą się, kapitał niematerialny związany jest głównie z wiedzą, 3. wzrost gospodarczy -zwiększenie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi 4. Narzędzia pasywno polityczne państwa rynku pracy: -zasiłki dla bezrobotnych -zapomogi z pomocy społecznej -odszkodowania dla osób zwalnianych z pracy -wcześniejsze emerytury -wypłata świadczeń przedemerytalnych 5. rozwój rynku pracy przez UE następuje głównie za pośrednictwem: Europejskiego Pośrednictwa Pracy EUROS, funduszy strukturalnych 6. największe bezrobocie -24 lata, najmniejsze 45-54. 7. stopa akumulacji -jest jednym z głównych wyznaczników określających zdolność do tworzenia nowym miejsc pracy
Test C 1. na kapitał przedsiębiorstwa składają się: kapitał materialny (rzeczowy i finansowy) i kapitał intelektualny (społeczny ludzki organizacyjny) 2. Formy bezrobocia: *jawne (rejestrowane) *niejawne (ukryte -wzrost zatrudnienia nie powoduje wzrostu produkcji) 3. efekt dochodowy -wzrost dochodów zwiększa zamożność poszczególnych jednostek i przyczynia się do zmiany preferencji orz wyboru czasu wolnego kosztem czasu poświęconego na pracę. Efekt substytucyjny płaca realna jest bodźcem do pracy i wraz z jej wzrostem ludzie preferują pracę. 4. wylicz stopę bezrobocia Lb/Az *100% = Lb/Lz+Lb*100% 5. po jakim czasie przysługuje prawo do zasiłku: jeżeli bezrobotny pracował łącznie przez okres co najmniej 1 roku w okresie 18 m-cy poprzedzających dzień zarejestrowania okres pobierania zasiłku wynosi 6,12,18 m-cy w zależności od wysokości stopy bezrobocia na obszarze działania PUP 6 3 fundusze strukturalne: *EFS europ fund społeczny (bezpośrednie oddziaływanie na rynek pracy) *Fund. Orientacji i gwarancji rolnej (wsparcie zmian struktury zawodowej na wsi) *Europ fund rozwoju regionalnego (inwestycje podtrzymujące i tworzące nowe miejsca pracy)7. bezrobocie ukryte -utajnione stanowią bezrobotni czyli oficjalnie nie zarejestrowani jak również zatrudnieni w niepełnym wymiarze czasu kapitał ludzki zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia, postaw społecznych w drodze dziedziczenia przypisany danej populacji raz na zawsze posiadający zdolność do powiększenia w rezultacie inwestycji dokonywanych w człowieku w skład zasobów siły roboczej wchodzą: *zatrudnieni i bezrobotni zjawisko zależności aktualnego stanu układu od sytuacji w okresach poprzedzających nosi nazwę: histerezy rozwój rynku pracy w ramach funduszy unijnych wspierany jest głównie przez jeden z funduszy strukturalnych noszący nazwę: europejski fundusz społeczny gdy rynek pracy jest w stanie równowagi nie występuje bezrobocie NIE substytucyjny model rynku pracy to rozwiązanie stosowane w poprzednich dekadach głównie w krajach Europy Zach wysokość składki na ubezp emerytalne 19,52%.