Różyca
Ciężka choroba, o typowym - ostrym przebiegu, czasami przewlekłym. Obserwuje się zasinienia, zaczerwienienia na skórze. Bywają też zapalenia stawów (kulawizna, obrzmienia stawów). Przy przebiegu podostrym - plamy o romboidalnym kształcie (różyca pokrzywkowa). Przy przebiegu przewlekłym - zapalenie wsierdzia, martwica skóry, także przewlekłe zapalenia stawów.
Choroba może przenosić się na człowieka - lokalne, bolesne zapalenia skóry z dużym obrzękiem. Dobrze się leczą ale grożą powikłania.
-Zaraźliwa, często ostra posocznicowa choroba, rzadziej przewlekła
-Dawniej jedna z najważniejszych chorób zakaźnych świń
-Były ogromne straty, zwłaszcza w chowie drobnotowarowym
-Dziś enzootycznie lub raczej sporadycznie
-Dawniej zwalczana z urzędu
-Dziś nie ani nie podlega rejestracji
-Zoonoza
Włoskowiec różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae)
-Gram(+), bez przetrwalników, łatwy do wyizolowania
-Oporny na czynniki środowiska zewnętrznego, zwłaszcza na wysychanie, gnicie, solenie, peklowanie, wędzenie
-W wyschniętej krwi, kale, śluzie: 1-6 m-cy
-W zakopanych zwłokach - do 10 m-cy
-W mięsie mrożonym - znacznie dłużej
-W 55°C ginie po 15 minutach, w 70°C - po kilku
-Rutynowe środki dezynfekcyjne szybko go niszczą
Właściwości antygenowe
-Ponad 23 serotypy (antygen ciepłostały)
-Ale o wspólnym antygenie ciepłochwiejnym
Chorobotwórczość
-Szczepy o różnej zjadliwości
-Czynniki zjadliwości: neuraminidaza, rozszczepia kwas sialidowy (składnik MPS) powierzchni komórek = uszkodzenie naczyń i zakrzepy
Etiologia
Choroba środowiskowa, bo poza zarazkiem:
-Stres termiczny, burze, zmienność mikroklimatu
-Namnażanie zarazka w kale, więc ścielenie słomą i rzadsze usuwanie gnoju sprzyja zachorowaniom
-Żywienie - zmienność, nadmiar białka (wzrost pH jelit sprzyja namnażaniu się zarazka = różyca endogenna)
Wrażliwość
-Chorują głównie warchlaki i tuczniki
-Cały świat, od dawna, też Polska, cykliczność, sezonowość
-Głównie latem, tam gdzie niesprzyjające warunki
-Więc głównie „ekstensywne”, gospodarstwa indywidualne
-Rzadziej dobre chlewnie zamknięte lub tuczarnie (bo samoczynny odpływ gnojowicy, jednolite żywienie, stały mikroklimat, regularne oczyszczanie i odkażanie, „puste-pełne”, odrobaczanie, immunoprofilaktyka!)
-Więc dziś rzadziej, ale nadal stałe zagrożenie
-Bo zarazek powszechny w środowisku, choć wiele szczepów mało zjadliwych lub niezjadliwych
Źródła i drogi zakażenia
-Wydala go >50 gatunków ssaków (gryzonie), >30 ptaków dzikich, także ryby go często maja w śluzie na sobie
-Główny rezerwuar - świnie (do 50% nosicielstwo na migdałkach lub w jelitach)
-Źródło: świnie chore (dużo zarazka!) i bezobjawowi nosiciele
-Wydalanie z kałem, moczem, wydzieliną z nosa i gardła
-W efekcie zarazek rozpowszechniony w ściekach z gospodarstw, z rzeźni, przetwórni ryb i przedmiotach nimi skażonych
-Wnika drogą alimentarną (popłuczyny mięsne, mączka rybna, mączka z krwi typ., pasz i woda wtórnie skażona)
-Lub przez skórę (czochraniu się świń, ukąszeniu owadów)
-Też drogi oddechowe i spojówki
-Zakażenie przyranne!
Patogeneza
-Właściwie choroba środowiskowa
-Stosunkowo dużo świń zakażonych, a mało chorujących
-Bo różna zjadliwość szczepów i rola czynników środowiskowych
-Zakażenie egzogenne lub endogenne, inkubacja 3-5 dni
-Z jelit zarazek do krwi i:
-Ostra (nadostra) posocznica, ewentualnie z zapaleniem stawów, ronieniami
-Mała zjadliwość zarazka + częściowa odporność świń = postać pokrzywkowa (podostra) = miejscowa ale może być skutkiem lub początkiem posocznicy albo przechodzi w przewlekłą
-W miejscach zakrzepów włóknik sprzyja procesom wytwórczym
-Obecność zarazka w stawach - wysięk włóknikowy, potem też proces immunopatogenny, przewlekłe zapalenie stawów
-Przewlekła (stawowa, sercowa lub skórna) zwykle skutek poprzednich form
Przebieg (postacie)
*Nadostra: nagłe upadki z gorączką i niewydolnością serca
*Ostra: ciężki stan ogólny, rozlane zaczerwienienia na skórze, ronienia, ewentualnie kulawizny, po 3-4 dniach śmierć nie leczonych lub przejście w podostrą lub przewlekłą
*Podostra (pokrzywkowa): czerwone, romboidalne, wyniesione, ostro odgraniczone wykwity na skórze. Większość świń samoistnie zdrowieje po tygodniu
*Przewlekłe zapalenie stawów: po ostrzejszej fazie różnego stopnia kulawizna, jeżeli silna - charłactwo
*Przewlekłe zapalenie wsierdzia: postępująca niechęć do ruchu, szybkie męczenie się, duszność, sinica, szmery, temperatura normalna
*Przewlekła różyca skóry - ogniska martwicy, pergaminowo-suche, odpadają płaty, po wielu tygodniach ziarnina i naskórek to pokrywa
Odporność
-Chyba duże znaczenie mają Ab anty neuraminidalne
-Po przechorowaniu dożywotnia odporność
-Ale i nosicielstwo
-Prosięta od odpornych matek do 12 tygodnia odporność bierna
-Pod jej osłoną wiele prosiąt naturalnie się uodparnia stykając
-Się ze zjadliwymi lub niezjadliwymi szczepami
-Ale nie wszystkie, więc trzeba szczepić
Immunoprofilaktyka
-Zapobieganie surowicą w sytuacji zagrożenia
-Szczepionki z atenuowanym żywym zarazkiem (np. szczep VR2) były od dawna w Polsce stosowane, także w postaci doustnej (ORVAC)
-Dają odporność na kilka miesięcy (więc na tucz starcza)
-Ale odporność możliwa do przełamania
-Zwłaszcza postacie przewlekłe występują
-Ryzyko szczepienia w kilku tygodniach okołoporodowych
-Niekiedy niekorzystne reakcje poszczepienne
-Szczepionki z zarazkiem inaktywowanym też są na naszym rynku, także mieszane
-Adjuwanty mogą drażnić miejscowo
-Po 2 dawkach odporność do 6 m-cy
-Ale też względna
Różyca u człowieka
-Najczęściej zakażenia przyranne
-Głównie: rzeźnicy, zakłady mięsne i rybne, lekarze weterynarii itp.
-Kilkaset przypadków rocznie w Polsce notowanych
-Rozległe, bolesne, obrzękłe zaczerwienienie skóry
-Grożą powikłania stawowe, sercowe, posocznica itp.
-Dobrze leczy się antybiotykami
Pasterelozy
-Dawniej bardzo duża rola w patologii wielu gatunków zwierząt
-Ostre zachorowania, podostre do przewlekłych
-Wiele bezobjawowych
-Wiele postaci, wiele gatunków domowych i dzikich
-Dawniej niektóre pasterelozy zwalczane z urzędu
-Dziś nie ani nie rejestrowane
-Wyjątkowo zoonozy, wyjątkowo konie zakażone
Kilkanaście gatunków ale głównie:
Pasteurella multocida
-Gram(-) kokopałeczki, bez przetrwalników, dość wrażliwe
-5 serotypów otoczkowych A, B, D, E, F i 16 somatycznych
-Powszechne nosicielstwo w drogach oddechowych wielu gatunków
-Różne choroby różnych gatunków
-Różna zjadliwość szczepów - pewne szczepy wywołują daną chorobę
-Czynniki zjadliwości: otoczka (antyfagocytarnie działa), endotoksyna (gorączka, wstrząs), niektóre szczepy egzotoksyna
-Pierwotne zakażenie (zaraza bydła i dziczyzny; zaraza świń; cholera drobiu) - u nas praktycznie zwalczone!
-Lub wtórne (zespół enzootycznego zapalenia płuc bydła, świń, owiec i kóz; pastereloza królików; może zakaźne zanikowe zapalenie nosa świń) - coraz większe znaczenie bo zmasowanie chowu, stres intensywnego chowu, zimno, wilgoć
Mannheimia haemolytica
-12 typów serologicznych (otoczkowych)
-Czynniki zjadliwości jak P. multocida
-Ale też leukotoksyna - ciepłochwiejna, białkowa egzotoksyna, poraża leukocyty przeżuwaczy (makrofagi płucne, neutrofile)
-Zespół enzootycznego zapalenia płuc bydła i innych przeżuwaczy (wyjątkowo inne gatunki)
-Też częste nosicielstwo
Zaraza świń
-Pateurella multocida, pierwotna, zaraźliwa, ostra posocznicowa choroba też w tropikach głównie, w Europie zwalczone
-Postać obrzękowa (obrzęk gardła)
-Postać płucna (ciężkie krupowe zapalenie płuc)
Dziś natomiast współudział P. multocida w ostrych i przewlekłych bronchopneumoniach świń.
-Zakażenie egzogenne lub endogenne
-Zakażenie drogą kropelkową, ewentualnie przez skórę (owady), sporadycznie od innych gatunków
-Rola stresu (upały, wilgoć, zimno, zła wentylacja)
-O odporności niewiele wiadomo, szczepienia - słabe efekty
Rhinitis atrophicans - odrębny problem
Zaraza bydła i dziczyzny (posocznica krwotoczna, choroba Bollingera)
-Ostra, zaraźliwa posocznica bydła, bawołów i innych
-P. multocida B6 (bydło) i E6 (bawoły)
-Epizootie głównie w tropikach, tam gdzie niska kultura produkcji i opieki weterynaryjnej, dużo stresów, wilgoci, upałów, rola transportu żywca
-Dawniej w Europie też sporo, dziś sporadycznie, bo raczej obrót mięsem niż żywcem + nadzór weterynaryjny
Pasterelozy u innych gatunków
Owce
-P. multocida: bronchopneumonia, ale głównie:
-M. Haemolytica:
*Bronchopneumonie (wtórne do wirusowych)
*Posocznice jagniąt do 3 m-cy
*Ciężkie, często zgorzelinowe zapalenia wymion
Króliki
-P. multocida: zakaźny katar królików - enzootycznie (angory)
Człowiek
-P. multocida: zakażenia przyranne od pokąsań (ewentualne posocznice)
W pewnych warunkach namnaża się w kale!!
Wykorzystywane w szczepionkach
Inny wykład
Epi11-02
- 1 -