deficyt budzetowy, prawo finansowe


DEFICYT BUDŻETOWY

ujemna różnica między dochodami a wydatkami budżetowymi ustalona dla okresu rozliczeniowego, najczęściej jest rok kalendarzowy.

Wydatki > dochody - przekroczenie jego „bezpiecznej" granicy (5% PNB) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce.

I PODZIAŁ - ujęcie prawne, rodzaje deficytu wynikające z ustawy o finansach publicznych:

1. deficyt sektora finansów publicznych

Jest to ujemna różnica między dochodami publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, a wydatkami publicznymi w danym okresie rozliczeniowym.

Deficyt ten ustala się po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami tego sektora, czyli po „oczyszczeniu" o rozliczenia wewnątrz sektora (np. płatności subwencji ogólnej lub dotacji z budżetu państwa, stanowiących wydatek tego budżetu, a dochód jednostek samorządu terytorialnego).

2. deficyty budżetowe

Deficyty budżetowe powstają w : • Budżecie państwa

• Budżetach jednostek samorządu terytorialnego

II PODZIAŁ - ujęcie ekonomiczne:

1. deficyt rzeczywisty

Jest to faktyczna różnica między wydatkami i dochodami w danym roku budżetowym. Jest sumą dwóch pozostałych deficytów.

2. deficyt strukturalny

Jest to wielkość hipotetyczna, powstająca, gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki. Zjawisko to powoduje konieczność reform strukturalnych i instytucjonalnych w państwie.

3. deficyt cykliczny

Jest rezultatem następujących po sobie okresowych zmian w gospodarce, ożywienia bądź recesji, wpływających na dochody i wydatki budżetowe.

III PODZIAŁ - rodzaje deficytu w ujęciu ekonomicznym

l. deficyt pierwotny (rzeczywisty w danym okresie)

Ukazuje jak kształtowałoby się saldo budżetowe, gdyby nie zachodziła konieczność sfinansowania kosztów związanych z istniejącym

długiem publicznym. Wystąpienie ujemnego salda pierwotnego świadczy o rzeczywistej nierównowadze budżetowej i przekroczeniu granicy bezpieczeństwa w zakresie długu publicznego.

2. deficyt oficjalny (konwencjonalny), powiększony o koszty obsługi długu publicznego

Pewna część dochodów budżetowych musi być wydatkowana na cele nie przynoszące podatnikom korzyści, gdyż nie jest związana z realizacją funkcji, celów i zadań władz publicznych. Wydatki na obsługę długu publicznego utrudniają odpowiednie zagospodarowanie środków publicznych, gdyż należą do tzw. wydatków sztywnych, co oznacza całkowitą rygorystyczność w wywiązywaniu się z tych zobowiązań.

Źródła pokrycia deficytu budżetowego:

1. sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym

2. kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych

3. pożyczki

4. prywatyzacja majątku Skarbu Państwa

5. nadwyżka budżetu państwa z lat ubiegłych

6. podwyższenie-stopy podatkowej,

7. dodatkowa emisja pieniądza.

DŁUG PUBLICZNY

skumulowane zobowiązania fin. sektora publicznego w stosunku do podmiotów krajowych i zag., wynikające na ogół z zaciągniętych pożyczek.

Konstytucja określa bezwzględny zakaz zaciągania pożyczek lub udzielania gwarancji i poręczeń finansowych,

w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego PKB.

RODZAJE I KLASYFIKACJA DŁUGU PUBLICZNEGO:

I PODZIAŁ

1.aktywny (produktywny) - w wyniku którego następuje przyrost aktywów, najczęściej finansowych.

2. martwy (pasywny) - nie wiąże się z żadnymi wpływami do budżetu, a skutkuje koniecznością spłaty wraz z odsetkami.

II PODZIAŁ - kryterium dobrowolności decyzji podmiotów, które pożyczają władzom publicznym pieniądze

1. dług publiczny dobrowolny

2. dług publiczny przymusowy

Zaciąganie pożyczek ma charakter zbliżony do podatków, jeżeli chodzi o ciężary ponoszone przez społeczeństwo to w dłuższej perspektywie nie ma istotnych różnic, czy ciężary te przyjmują postać podatków, czy mają charakter pożyczek.

III PODZIAŁ - wg kryterium rozpoznawania przyczyn i skutków zadłużenia publicznego

1. globalny dług publiczny

2. wewnętrzny (krajowy) dług publiczny - pożyczki na krajowych rynkach finansowych

3. zewnętrzny (zagraniczny) dług publiczny - pożyczki za granicą

W wyniku pożyczkowej aktywności państwa w układzie kraj-zagranica następuje redystrybucja (ponowny podział) dochodów z tytułu kosztów obsługi długu. Ważne jest czy ponoszone przez władze publiczne koszty są dochodem podmiotów krajowych (np. banków komercyjnych, inwestorów instytucjonalnych-funduszy powierniczych, gospodarstw domowych) czy zagranicznych. Dochody te mogą sprzyjać wzrostowi gospodarczemu, tworząc popyt w gospodarce, w przypadku banków zwiększają ich siłę kredytową. Z drugiej strony władze publiczne mogą się kierować wyłącznie kryterium ceny pozyskania pożyczki, a ta może być korzystniejsza w przypadku pożyczek zagranicznych.

W rozstrzyganiu tego dylematu konieczne jest również uwzględnienie możliwości pożyczkowych krajowych rynków finansowych.

IV PODZIAŁ - z punktu widzenia ewidencji, a także rzeczywistego obciążenia gospodarki i społeczeństwa

długiem publicznym wyróżniamy:

1.dług publiczny brutto - zobowiązania władz publicznych względem podmiotów krajowych i zagranicznych, znajdujących się poza sektorem publicznym.

2. dług publiczny netto - jest to pomniejszona wielkość brutto o należności od podmiotów z innych sektorów. Należności te mogą wynikać ze stosunków wierzycielsko-dłużniczych, jak i przymusowych (podatki, cła i opłaty).

DŁUG PUBLICZNY cd....

V PODZIAŁ - związany jest ze strukturą władz publicznych (kto pożycza - władze państwowe czy samorządowe)

l. dług centralny (sektora rządowego)

2. dług lokalny (sektora samorządowego)

Dług lokalny jest równie istotny jak znacznie większy stan długu sektora rządowego, mimo odrębności władz samorządowych w stosunku do władz państwowych. Od niego zależy długookresowa polityka kształtowania struktury funduszy publicznych i ew. zmiany w proporcji podziału środków publicznych między władze państwowe a samorządowe. Kredytodawcami państwa i samorządów mogą być podmioty:

• krajowe: Bank Centralny, banki komercyjne, instytucje finansowe, przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe,

• zagraniczne: komercyjne banki, przedsiębiorstwa i osoby fizyczne, jak również podmioty rządowe i międzynarodowe.

VI PODZIAŁ - wynikający z ustawy o finansach publicznych

1. państwowy dług publiczny - obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z tytułu:

a) Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne,

b) Zaciągniętych kredytów i pożyczek,

c) Przyjętych depozytów,

d) Wymagalnych zobowiązań: • Jednostek budżetowych,

• Wynikających z ustaw i orzeczeń sądu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych.

2. dług Skarbu Państwa

„Państwowy dług publiczny", czyli dług jednostek sektora publicznego, obejmujący również m.in. sektor samorządowy, jest w rzeczywistości długiem publicznym, zaś „dług skarbu państwa" to dług sektora państwowego (nazywanego w ustawie „rządowym")

VII PODZIAŁ (kryterium czasu)- ze względu na okres zapadalności długu, wyróżniamy dług:

l. krótkoterminowy (płynny) - zapadalność do roku

Ma władzom publicznym służyć do eliminowania przejściowych trudności płatniczych (ich powodem mogą być np. rozbieżność w czasie między wpływami dochodowymi a bezwzględnie koniecznymi wydatkami - wydatki sztywne), do utrzymywania płynności budżetu. Reguluje również dopływ pieniądza do gospodarki (operacje otwartego rynku). Krótkoterminowy dług publiczny jest związany z bieżącymi potrzebami władz publicznych i zaciąga się go nie na konkretne cele, lecz w związku z równoważeniem budżetu w ogóle.

2. średnioterminowy - do 5 lat

3. długoterminowy (fundowany) - powyżej 5 lat

Pozostałe rodzaje długu powinny być wykorzystywane do realizowania wydatków majątkowych ( związane zwłaszcza z budową obiektów użyteczności publicznej). Powstający w ten sposób majątek publiczny jest materialnym zabezpieczeniem pożyczek, przynosząc jednocześnie dochody wykorzystywane do spłaty długu.

stałe - m.in. skarbowe i komunalne obligacje stałokuponowe lub zerokuponowe, bony skarbowe i bony municypalne,

kredyty o stałym oprocentowaniu

zmienne - płatności odsetkowe zależne są wówczas od przyjętych parametrów, którymi mogą być wybrane stopy rynkowe (np. z rynku pieniężnego) czy też wskaźniki pewnych zjawisk

OBLICZENIE DŁUGU - wyróżniamy cztery metody prezentacji długu wg wartości:

1. Nominalnej - wypłacanej w dniu wykupu, od której nalicza się odsetki lub odlicza dyskonto

2. Kapitałowej - oznaczającej faktyczną kwotę pożyczoną na rynku, a zarazem rzeczywistym wpływ do budżetu pomniejszoną o ew. nadwyżkę ceny emisyjnej nad wartością nominalną.

3. Memoriałowej - wyrażającej aktualną wartość zobowiązań, tj. wraz z naliczonymi na dany dzień odsetkami dyskontem.

4. Kasowej - odzwierciedlającej saldo przepływów kwot pożyczonych na rynku wg rzeczywistych zapisów na rachunkach dłużnika.

PRZYCZYNY POWSTAWANIA DŁUGU PUBLICZNEGO:

l. uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług publiczny

2. okresy wzmożonych wydatków publicznych, zwl. okresy wojen i głębokich kryzysów gospodarczych - nawarstwianie się deficytów budżetowych

3. realizowana doktryna ekonomiczna, która zakłada świadome utrzymywanie deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu państwowego

4. osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie podatków, ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych

5. wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia - konieczność obsługi istniejących już zobowiązań, co wymaga zaciągania kolejnych pożyczek i powiększania kwoty długu w sytuacji, gdy bieżące dochody nie wystarczają na pokrycie zaplanowanych kosztów

6. budżet państwa może zaciągać zobowiązania również poza rynkiem finansowym w celu realizacji określonych celów - np. dekapitalizowania pewnych instytucji finansowych. Przyrost długu nie jest powiązany z wpływami do budżetu, a skutkuje koniecznością spłaty i obsługi.

7. pojawienie się zaległości o charakterze odszkodowań czy rekompensat w wyniku nie wywiązywania się budżetu ze świadczeń wobec ludności

np. zobowiązania z tytułu nie podwyższania w pewnym okresie płac w sferze budżetowej

8. kumulacja niedoborów z tytułu publicznych poręczeń i gwarancji finansowych, udzielanych w ramach ustaw budżetowych oraz zobowiązań tworzonych przez fundusze, agencje rządowe i inne jednostki sfery budżetowej.

Np. przejęte przez Skarb Państwa z pocz. 1999 wierzytelności samorządów terytorialnych wobec jednostek służby zdrowia.

9. zobowiązania odszkodowawcze

10. przymusowe wywłaszczenia mienia na zasadach odpłatności

Źródła pokrycia deficytu budżetowego i długu publicznego są takie same.

ŹRÓDŁA POKRYCIA DŁUGU PUBLICZNEGO:

1.sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym

2.kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych

3.pożyczki

4.prywatyzacja majątku Skarbu Państwa

5.nadwyżka budżetu państwa z lat ubiegłych

5



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
eco sciaga, 61. Rownowaga i deficyt budzetowy, Prawo popytu - wraz ze wzrostem ceny danego dobra, zm
SYSTEM BUDZETOWY1, Prawo Finansowe
pyt. 17- pojęcie deficytu budżetu państwa i źródła jego pokrycie;, prawo finansów publicznych
pyt. 16 - głowne przyczyny powstawania deficytów budżetu państwa;, prawo finansów publicznych
Co to jest budzet panstwa, prawo, Finanse
Prawo-budzetowe-2, studia prawnicze, 3 rok, Prawo Finansowe
Ekonomiczno finansowe skutki deficytu budżrtowego, Ekonomiczno finansowe skutki deficytu budżetowego
Ekonomiczno-finansowe skutki deficytu budżrtowego Rodzaje deficytu budżetowego
NBP Sci╣ga Finanse Publiczne (2) , DŁUG PUBLICZNY PAŃSTWA I DEFICYT BUDŻETU PAŃSTWA - Dług publiczny
Prawo finansowe, BUDŻET :
Nowa ustawa o finansach publicznych wprowadza kolejne elementy budżetu zadaniowego, studia prawnicze
Procedury budżetowe, SZKOŁA, TECHNIK ADMINISTRACJI, PRAWO, Prawo finansów publicznych
sciaga finanse budżet, DSFIR 2 rok, Instytucje i prawo finansowe
zeszyt nr 3 Budżet państwa - harmogram prac, studia prawnicze, 3 rok, Prawo Finansowe, Materiały od
25 III Finansowanie deficytu budżetu państwa
Gospodarka Finansowa jednostek budżetowych, Prawo
pyt. 3 - finansowe potrzeby budżetu państwa;, prawo finansów publicznych

więcej podobnych podstron