2386


Prawo karne

Definicja ogólna :

Prawo karne z łaciny sensu largo - zawiera ono przepisy prawne, które normują kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny niezgodne z prawem pod groźbą kary kryminalnej.

Podstawowa zasada prawa karnego mówi że odpowiedzialność karna za zdefiniowane przestępstwo musi być ustawa. Bez ustawy nie ma przestępstwa - Nullum Crimen Sine Lege. Zasada ta sformułowana jest w :

Pełna zasada Nullum Crimen Sine Lege Poenali Anteriori mówi o tym ,że ustawa regulująca określony czyn jako przestępstwo powinna zostać uchwalona przed popełnieniem tego czynu. Jest to zakaz działania prawa wstecz.

Definicja przestępstwa :

Nim przejdziemy do dalszego omawiania zasad prawa karnego powinniśmy określić jaki czyn jest uznawany za przestępstwo. Pod pojęcie przestępstwa rozumiemy czyn człowieka opisany w ustawie, bezprawny i zabroniony. W definicji przestępstwa możemy wyróżnić trzy elementy :

  1. czyn człowieka - odpowiadający opisowi czynu zabronionego, który znajduje się w części szczególnej kodeksu karnego

  2. sprzeczność czynu z porządkiem prawnym ( bezprawność )

  3. zawinienie czynu ( wina jest koniecznym elementem bytu przestępstwa )

Aby ustalić czy czyny i zachowanie człowieka są przestępstwem należy sprawdzić czy występują wszystkie trzy elementy. Dla przykładu występujące w sformułowanie „Ona skradła mi serce ” słowo „skradła” może wskazywać iż takie zachowanie jest przestępstwem lecz muszą występować wszystkie trzy elementy. Należy wtedy zajrzeć do opisu kradzieży zawartego w kodeksie karnym. Według art.278 §1: "Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą" możemy jednoznacznie stwierdzić iż powyższe sformułowanie nie jest przestępstwem gdyż serce nie jest rzeczą ruchomą. Jednakże kradzież telefonu lub innej rzeczy materialnej oraz dóbr niematerialnych ( pomysły patenty programy komputerowe ) możemy zakwalifikować jako przestępstwo gdyż osoba przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą. Trzeba jednak wziąć pod uwagę drugi element a mianowicie czy zabór np. samochodu lub innej rzeczy ruchomej jest sprzeczne z porządkiem prawnym. Na przykład gdy rzeczy ruchome są zabierane przez komornika wykonującego egzekucję nie ma my do czynienia z czynem sprzecznym z prawem. Trzecim i zarazem ostatnim warunkiem ,który musi być spełniony abyśmy mogli mówić o przestępstwie jest sprawdzenie czy czyn sprawcy był zawiniony. O zawinieniu możemy mówić wtedy gdy podmiot mógł postąpić zgodnie z prawem a mimo tego postąpił w sposób naruszający ustawowy zakaz. Łatwo możemy sobie wyobrazić sytuację w , której sprawca kradnie w sposób niezawiniony. Za przykład może nam posłużyć dziecko , głodne i bezdomne , które w celu zaspokojenia głodu sięga po kawałek chleba. Czyn tego dziecka jest sprzeczny z prawem ale nie możemy przypisać mu winy.

Bardzo ważnym warunkiem jest aby wszystkie opisane powyżej elementy występowały łącznie.

Definicja przestępstwa pojmowana za pomocą trzech opisywanych wcześniej elementów jest pojmowana po dziś dzień jednakże obowiązujący w Polsce kodeks karny z 1997 roku przyjął za obowiązującą pięcia elementową definicję przestępstwa.

Pięcioaspektowa definicja prawa powstała na podstawie rozważań Carla Bindinga niemieckiego autora dzieła „O normach i ich naruszaniu” z 1916 r. Według tych rozważań kodeks karny niczego nie nakazuje ani nie zakazuje a jest jedynie zbiorem norm sankcjonowanych, które istnieją niezależnie od tego czy posiadają swoje odpowiedniki w kodeksie karnym czy nie. Są one wytworem ludzkiej kultury. Przykładem takiej normy może być sformułowanie „nie zabijaj” , które istnieje poza kodeksem karnym i to norma zakazuje zabijania niezależnie czy ustawodawca przewidział sankcje za taki czyn.

Kodeks karny jest swojego rodzaju podręcznikiem korzystania z wolności człowieka. Sięgamy do niego jeśli chcemy wiedzieć co czynić. Wolność obywateli realizuje się tam gdzie kodeks karny nie grozi karami. Jednak według Bindinga zasada „Wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone” jest błędna, gdyż kodeks karny zawiera jedynie normy mówiące o każe, która grozi za naruszenie normy sankcjonowanej istniejącej także poza kodeksem karnym. Na przykład kodeks karny przewiduje karę jedynie za czytanie cudzych listów zamkniętych. Więc można by z tego wnioskować ,że mamy prawo do czytania cudzych listów jeśli te zostały wcześniej otwarte. Dlatego pięcioaspektowa definicja przestępstwa mówi ,że:

  1. Za to, czego kodeks karny zakazuje, sprawca ponosi odpowiedzialność karną, jeśli naruszył zakaz.

  2. Za to, czego kodeks karny nie zakazuje, sprawca nie ponosi odpowiedzialności karnej, ale nie znaczy to, że zachowanie to jest dozwolone.

Tak więc najważniejsza zasadą pięcioelementowej definicji prawa jest stwierdzenie ,że nie wszystko co nie jest zabronione jest dozwolone.

Koncepcja opisana powyżej o ,której twórca jest Binding uwzględnia także eksterminacje jednostek tzw. „niewartych życia” czyli uzasadnia zabijanie osób dotkniętych kalectwem psychicznym lub fizycznym a więc zezwala na eutanazje.

Podsumowując powyższy akapit za przestępstwo możemy uznać ;

  1. Czyn człowieka naruszający normę sankcjonującą

  2. Czyn bezprawny czyli naruszenie normy sankcjonowanej jeśli nie ma okoliczności ,które bezprawność czyny by wyłączały. Przykładem wyłączenia bezprawności dla normy „nie zabijaj” może być sytuacja obrony koniecznej.

  3. Czyn karalny

  4. Czyn karygodny

  5. Czyn zawiniony

Pod pojęciem czynu karalnego rozumiemy czyn wypełniający ustawowe znamiona czyli odpowiadające opisowi zachowania określonego w ustawie karnej. Czyn ten jest obwarowany sankcja i stanowi element składający się na strukturę przestępstwa lub wykroczenia.

To jakie czyny powinny zostać uznane za czyny zagrożone sankcją kary zależy od decyzji ustawodawcy , który kieruje się pojęciem społecznej szkodliwości czynu.

Szkodliwość społeczna czynu jest pojęciem ogólnym. Ustawodawca powinien przyjąć, że wszystkie zachowania człowieka są społecznie szkodliwe , jeśli należą do pewnej kategorii zachowań opisanych w ustawie co nie wyklucza szkodliwości społecznej zachowań indywidualnych.

Na przykład szkodliwe społecznie jest doprowadzenie do upadłości w przypadku gdy upadający jest dłużnikiem kilku wierzycieli, jednak tylko w określony w kodeksie karnym sposób. Gdyż roztrwonienie majątku w wyżej wymienionym przypadku na działalność charytatywną jest zachowaniem jak najbardziej szkodliwym lecz już nie czynem szkodliwym społecznie.

Reasumując czyn uważamy za karalny wtedy gdy zachowanie człowieka wypełnia wszystkie znamiona danego typu przestępstwa. Karalność czynu ustalamy porównując zachowanie z jego opisem w ustawie karnej.

O karalności czynu decyduje ustawodawca.

Prócz czynu karalnego wyróżniamy także czyn karygodny. Karygodność czynu możemy określić badając czy zachowanie sprawcy zawiera w sobie element społecznej szkodliwości większy niż znikomy. O czynie karygodnym traktuje art. 1 §1 kk w myśl którego nie stanowi przestępstwa czyn, którego szkodliwość społeczna jest znikoma.

O karygodności czynu decyduje sąd.

W przypadku czynu karygodnego należy wymienić kilka elementów które bierze pod uwagę sąd rozpatrując takie zachowania :

a) rodzaj i charakter naruszonego dobra,

b) rozmiary wyrządzonej i grożącej szkodę,

c) sposób i okoliczności popełnionego czynu,

d) wagę naruszonych obowiązków,

e) postać zamiaru,

f) motywacja sprawcy,

g) rodzaj naruszonych reguł ostrożności,

h) stopień ich naruszenia

W przypadku powyższego przykładu z upadłością sąd określił zachowanie jako znikomo szkodliwe. Decydującym elementem była tu motywacja. Sprawca nie tylko nie działał z zamiarem pokrzywdzenia innych, ale wręcz na rzecz czynienia dobra.

Ostatnim rodzajem czynu jest czyn zawiniony. Możemy o nim mówić gdy sąd stwierdzi, że od sprawcy można było wymagać dochowania wierności prawu, zaś sprawca pomimo tego zachował się w sposób niezgodny z prawem.

Za przykład może tu posłużyć sytuacja w której sprawca kierując się miłością do śmiertelnie chorego brata, nie wzywa karetki pomimo tego iż jego brat zażył śmiertelną ( letalną ) dawkę leku. Pozwala mu umrzeć lecz jest świadomy cierpień które przysparza choremu jego przypadłość.

W tym przypadku sprawca naruszył normę mówiącą , że każdemu choremu znajdującemu się w bezpośrednim niebezpieczeństwie zagrożenia życia lub trwałego uszczerbku na zdrowiu każdy z nas ma obowiązek udzielenia pomocy.

Jednak pomimo tego iż norma brzmi „potrzebującego pomocy należy wesprzeć” osoba nie ponosi odpowiedzialności karnej za na przykład odmowę podarowania gotówki proszącemu na ulicy człowiekowi gdyż kodeks karny sankcjonuje nie udzielenie pomocy jedynie w jednej sytuacji.

W tym miejscu dochodzimy do piątego elementu definicji który mówi ,że aby wymagać od sprawcy dochowanie wierności wobec prawa należy rozeznać się w sytuacji w , której sprawca się znalazł. W tym procesie ważnym pojęciem jest wina rozumiana przez odpowiednie wartościowanie przez sędziego działań motywacyjnych sprawcy. Od wyniku tego wartościowania zależy to czy możemy wymagać w danej sytuacji od sprawcy zachowania wierności wobec prawa czy też nie.

Tak samo jak w opisywanej wcześniej trzy aspektowej definicji przestępstwa tak i tutaj wszystkie pięć elementów musi występować łącznie aby czyn mógł być uznany za przestępstwo.

Gdy omówiliśmy już kwestię definicja przestępstwa możemy powrócić do przepisów prawa karnego.

Podział prawa karnego :

Możemy je podzielić na trzy grupy ; a) materialne, b) wykonawcze, c) procesowe.

Mówiąc o prawie karnym procesowym mamy na myśli zespół norm regulujących czynności mających na celu ujawnienie przestępstwa oraz wykrycie oraz osądzenie sprawcy. A jeśli zajdzie potrzeba także wykonanie kary, środków karnych lub zabezpieczających.

Postępowanie karne ma na celu rozstrzygnięcie odpowiedzialności karnej sprawcy przestępstwa.

Osiągnięcie tego celu jest możliwe poprzez

  1. Doprowadzenie do sprawiedliwości materialnej poprzez doprowadzenie do słusznego zastosowania prawa karnego materialnego a niekiedy materialnego cywilnego np. zasądzając odszkodowanie z urzędu w procesie karnym

  2. Doprowadzenie do stanu sprawiedliwości proceduralnej poprzez przeprowadzenie uczciwego i rzetelnego procesu

Możemy wyróżnić następujące funkcje realizowane przez prawo karne procesowe

  1. Funkcję prakseologiczną, która tak ukształtowuje postępowania by zapewnić sprawiedliwe rozstrzygnięcie procesu i zabezpiecza przed popełnieniem pomyłki

  2. Funkcję gwarancyjną która zapewnia ochroną podstawowych wartości nadrzędnych takich jak godność ludzka, prawo do intymności czy więzi rodzinne

  3. Funkcję regulacyjną która jest realizowana przez porządek czynności procesowych oraz ich kolejność

  4. Funkcję materialno prawną która polega na tym że normy prawa procesowego wywierają wpływ na prawa karne materialne

Za podmiot procesu uważa się problem odpowiedzialności karnej lub też cywilnej oskarżonego za zarzucane mu przestępstwo. W praktyce oznacza to za konkretne przestępstwo odpowiednia osoba powinna ponieść konsekwencje , określone w prawie karnym lub cywilnym. Podstawową odpowiedzialnością jest czyn zarzucany oskarżonemu który potwierdzony dowodami zostaje przypisany oskarżonemu jako wyrok.

W przepisach prawa karnego obowiązuje zasada terytorialności co oznacza że przepisy prawa procesowego obowiązuje na terenie danego kraju chyba że umowa między narodowa stanowi inaczej.

Możemy rozróżnić dwa rodzaje odpowiedzialności będącej przedmiotem procesu;

W zależności od stosunku głównego podmiotu procesu możemy wyróżnić:

  1. Incydentalne obejmujące kwestie dodatkowe takie jak zastosowanie tymczasowego aresztu

  2. Pomocnicze podczas których usuwa się trudności jakie napotkano w czasie procesu np. postępowanie ekstradycyjne

  3. Uzupełniające zmierzające do uprawomocnienia wyroku w celu załatwienia kwestii, które pojawiły się po uprawomocnieniu się wyroku np. postępowanie o odszkodowanie za niesłuszne skazanie

  4. Uzupełniające , które jak sama nazwa wskazuje zmierza do uzupełnienia wyroku co do niektórych kwestii np. zaliczenie tymczasowego aresztowania na poczet kary

Kolejną grupą prawa karnego jest prawo karne materialne. Zajmuje się ono określeniem czynów zabronionych pod groźbą kary, stanowiących przestępstwa oraz skutkami prawnymi czyli sankcjami oraz innymi środkami karnymi związanymi z nieprzestrzeganiem prawa karnego.

Z wyżej wymienionych grup na które podzieliliśmy sobie prawo karne pozostało nam jeszcze do omówienia prawo karne wykonawcze. Pod tym pojęcie powinniśmy rozumieć zespół norm prawnych mających za zadanie regulację zasad wykonywania kar a także środków karnych i zabezpieczających. W skład prawa karnego wykonawczego wchodzi tak zwane prawo penitencjarne. Odpowiada ono za wyłączenie wykonania kar pozbawienia wolności oraz zastosowania tymczasowego aresztu.

Głównymi aktami prawnymi z zakresu prawa karnego wykonawczego są :

Proces karny a postępowanie karne :

Z reguły te dwa pojęcia są używane zamiennie jednak zdarzają się sytuacje w których maja zupełnie odmienne znaczenie. Procesem karnym określa się działania dążące do realizacji prawa karnego materialnego. Natomiast postępowanie karne jest terminem

zarezerwowanym dla określenia jego etapów to znaczy procesu przygotowawczego czy odwoławczego.

Proces karny jest zjawiskiem dynamicznym. Czynności jego uczestników zmierzają do określonego celu jakim jest ustalenie istnienia lub nieistnienia odpowiedzialności za konkretny czyn przestępczy. Jest swojego rodzaju instytucją powołaną świadomie przez ustawodawcę w celu osiągnięcia określonych zamierzeń i świadomie w tym zakresie wykorzystywaną.

Możemy rozróżnić także konkretne i ogólne znaczenie określenia „proces karny”. Gdy mówimy o przewidzianej przepisami prawa działalności określonych uczestników, odbywającej się w oznaczonym miejscu i czasie, dotyczącej konkretnego przestępstwa bierzemy pod uwagę znaczenie konkretne. W przypadku definicji ogólnej mamy do czynienia z czynnością określoną w przepisach obowiązującego prawa której celem jest wykrycie i ustalenie czynu przestępczego jak i jego sprawcy oraz wymierzenie odpowiedniej kary lub zastosowanie innych środków. W odróżnieniu od prawa karnego procesowego proces karny zajmuje się raczej sferą aktywności uczestników postępowania karnego.

Kolejnym pojęciem które powinniśmy omówić jest procedura karna Jest to pewna droga postępowania karnego określona przez prawo karne procesowe. Często jest ona mylona z prawem karnym procesowym lecz nie są to pojęcia tożsame.

Możemy także wyróżnić tak zwaną istotę procesu karnego. Definiujemy ją za pomocą cech charakterystycznych takich jak :

  1. Proces stanowi działalność niezawisłego sadu, współdziałających z nim organów ścigania karnego oraz wszystkich innych uczestników postępowania karnego

  2. Proces stanowi działalność uregulowaną przez przepisy prawa procesowego

  3. Proces karny jest podejmowany i prowadzony w określonym celu

Uczestnicy postępowania karnego :

Poszczególne czynności procesowe są realizowane w toku postępowania karnego przez jego uczestników. Uczestnikiem takim może być każda osoba fizyczna , prawna a każe instytucja nie posiadająca osobowości prawnej, która bierze udział w postępowaniu w roli określonej przez prawo. Do uczestników postępowania możemy zaliczyć :

Czynności, które są realizowane przez uczestników postępowania powodują powstanie, zmianę i wygaśnięcie stosunków procesowych.

Porządek wykonania poszczególnych czynności procesowych jest określany przez prawo karne procesowe. Czynności te układają się w porządku chronologicznym w związku z czym możemy wyodrębnić następujące po sobie stadia procesowe do których nalezą :

  1. Postępowanie przygotowawcze

  2. Postępowanie główne

  3. Postępowanie odwoławcze

  4. Postępowanie wykonawcze

Do wyżej wymienionych postępowań powinniśmy jeszcze zaliczyć sporządzenie i wniesienie do sądu aktu oskarżenia oraz jego wstępną kontrole sądową. Poprzez oddanie pod sąd aktu oskarżenia doprowadzamy do postawienia konkretnej osoby przed sądem orzekającym na rozprawie głównej.

Przedmiot procesu karnego :

Na początku akapitu warto by wyjaśnić iż pojęcie przedmiotu procesu karnego nadal budzi wątpliwości w doktrynie prawa. Podmiot procesu był wyjaśniany przy pomocy Ius puniendi. Wedle ten koncepcji przedmiot procesu to roszczenie przysługujące państwu w stosunku do sprawcy przestępstwa. Każdy proces miał na celu orzeczenie o roszczeniach wynikających z faktycznego zdarzenia przedstawionego jako czyn człowieka. Roszczenie to polegało na uprawnieniu państwa do zastosowania sankcji oraz środków zabezpieczających. Koncepcja ta została jednak odrzucona. Także koncepcja uznająca za podmiot procesu czyn przestępczy została odrzucona gdyż badanie rzeczywistości nie jest w procesie celem samoistnym a jedynie pośrednim, służącym do określenia odpowiedzialności. Czyn jest jedynie podstawą faktyczną do określenia odpowiedzialności natomiast podstawą prawną są odpowiednie przepisy.

Dopiero punkt widzenia Mariana Cieślaka mówiący ,że podmiotem postępowania jest kwestia odpowiedzialności prawnej określonej osoby za określony czyn który powinien być rozpatrywany w aspekcie faktycznym oraz prawnym. Stosując się do tej zasady w procesie karnym najpierw muszą być poczynione ustalenia faktyczne które następnie poddawane są ocenie prawnej.

Wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych :

Za rozstrzyganie odpowiedzialności za określony czyn przestępczy w procesach karnych odpowiedzialny jest wymiar sprawiedliwości. Zasadą którą powinien się on kierować jest niezawisłość sądów. Według konstytucji Rzeczypospolitej Polski na terenie państwa polskiego wymiar sprawiedliwości jest sprawowany przez :

  1. Sądy Najwyższe

  2. Sądy powszechne

  3. Sądy administracyjne

  4. Sądy wojskowe

Prawo sądu do rozpoznania sprawy o przestępstwo określa się mianem jurysdykcji karnej. Sądy wymierzają kare wedle swego uznania w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej stopień nie przekraczał stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę środki zapobiegawcze i wychowawcze.

Sankcje :

Pisząc o prawie karnym nie można nie wspomnieć o sankcjach. Sankcje są to stosowane przez państwo wobec sprawców przestępstw oraz wykroczeń kary, sprowadzającej na sprawcę dolegliwość w postaci pozbawienia go pewnych określonych dóbr np. wolności i przywilejów z nią związanych, majątku lub określonej jego części.

Możemy wyróżnić następujące rodzaje kar :

Najłagodniejszą karą przewidzianą przez kodeks karny oraz w ustawach szczególnych jest grzywna. Jest ona zawsze karą zasadniczą i może występować w dwóch postaciach. Gdy jest wymierzana oddzielnie za przestępstwo, za które jest przewidziana mamy do czynienia z grzywną samoistną. Oprócz niej rozróżniamy jeszcze grzywnę kumulatywną czyli taką, która występuje razem z sankcją ograniczenia wolności jeśli sprawca dopuszcza się czynu przestępczego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Wykonanie kary grzywny:

Osoba, na którą nałożona została sankcja grzywny zostaje wezwana przez sąd do uiszczenia jej w przeciągu 30 dni. Jeśli po upływie tego terminu kwota nie zostaje uiszczona rozpoczyna się proces egzekucyjny. Gdy i to zawiedzie sprawcy może zostać złożona propozycja odpracowania grzywny w ramach pomocy społecznej. Jednak aby było to możliwe wysokość grzywny nie może przekraczać 120 stawek dziennych. Jeśli sprawca nie zgadza się na propozycje odpracowania grzywny można zastosować zastosowaną zastępczą karę pozbawienia wolności. Nie może jednak ona przekraczać 12 miesięcy. Możliwe jest także odroczenie płatności (1 rok), rozłożenie jej na raty (3 lata) lub całkowite umorzenie z przyczyn niezależnych jak na przykład ciężka choroba.

Kolejną sankcją, którą zamierzam omówić jest sankcja ograniczenia wolności, wymierzana od 1 do 12 miesięcy. Osoba posiadająca wyrok ograniczenia wolności nie może zmienić bez zgody sądu stałego miejsca zamieszkania. Jest zobowiązana do wykonywania pracy społecznej orzeczonej przez sąd oraz ma obowiązek udzielenia wyjaśnień co do przebiegu odbywania kary. W przypadku osoby zatrudnionej, sąd zamiast kary prac społecznych może zarządzić potrącanie od 10 do 25 % zarobków na rzecz skarbu państwa lub na cel społeczny wskazany przez sąd.

Ostatnim rodzajem kary jest sankcja pozbawienia wolności. Możemy podzielić ją na dwa rodzaje:

  1. Terminowa - jest ona wymierzana od 1miesiąca do 15 lat pozbawienia wolności

  2. Długoterminowa - czyli kara pozbawienia wolności na 25 lat lub dożywotniego

Taki rodzaj sankcji jest zasądzany za najcięższe zbrodnie.

Podsumowanie:

Poczynając od podstawowej definicji prawa karnego poprzez omówienie jakie zachowanie określamy mianem czynu przestępczego, prostego podziału prawa karnego na trzy kategorie i omówienie każdej z nich, a następnie wyjaśnienie różnic pomiędzy procesem, a postępowaniem karnym a na identyfikacji uczestników postępowania karnego i przyjrzenie się wymiarowi sprawiedliwości oraz sankcjom pokrótce omówiłem podstawowe zagadnienia prawa karnego. Pragnę na koniec zaznaczyć, że opracowane przeze mnie pojęcia są jedynie ogólnym spojrzeniem na problematykę prawa karnego. Szczegółowe rozpisywanie się na temat wszystkich zagadnień wchodzących w skład kodeksu karnego oraz ustaw szczególnych można by kontynuować jeszcze przez wiele stron.

Bibliografia:

  1. WWW.wikipedia.pl

  2. „Proces karny: część ogólna”, Zbigniew Sobolewski, Rzeszów 2007

  3. Prace nie wymienionych z nazwiska autorów znalezione w Internecie


Sebastian Samisz

Strona 1



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
2386
006 gromadzenie informacjiid 2386 ppt
2386
2386
2386
2386
2386
(2386) matematyka3 szeregi liczbowe

więcej podobnych podstron