Znaczenie wyrazu to treść


Znaczenie wyrazu to treść, której znakiem jest wyraz. Jego treść znaczeniową wyznacza zespół cech stanowiących stałe elementy znaczenia, natomiast zakres znaczeniowy - ogół przedmiotów nazwanych danym

wy razem, np. wyraz „kwiat" ma uboższą treść znaczeniową niż „róża", lecz szerszy zakres znaczeniowy.

Im szersza jest treść znaczeniowa wyrazu, tym mniej jest egzemplarzy przedmiotów tą nazwą objętych, czyli

zakres wyrazu maleje, i odwrotnie - im mniejsza jest treść wyrazu, tym większa jest liczba egzemplarzy

przedmiotów objętych tą nazwą, czyli zakres wyrazu rośnie, np. :

Wyrazy mogą mieć dwa lub kilka znaczeń. Tworzą one hierarchię - strukturę znaczeniową. Jej centrum

stanowi znaczenie podstawowe, z którym mogą, choć nie muszą, być związane znaczenia poboczne, np. wyraz „rak" oznacza przede wszystkim skorupiaka, ale może też nazywać rodzaj narzędzia w kształcie szczypiec.

Zjawisko polegające na tym, że wyraz posiada więcej niż jedno znaczenie, nazywane jest polisemią. Wśród

wyrazów polisemicznych wyróżniamy;

1. homonimy, czyli wyrazy o jednakowym brzmieniu i różnych znaczeniach, np. „rola" aktora i „rola" uprawna, „fuzja" jako broń myśliwska i „fuzja" przedsiębiorstw jako połączenie, scalenie.

• Homonimy częściowe to wyrazy zbieżne w postaci dźwiękowej i różniące się formą zapisu (np. strużka -

stróżka), wyrazy o tej samej formie zapisu i różne pod względem brzmienia oraz wyrazy stanowiące

identyczne formy odmiany różnych wyrazów (np. Ryba wypadła wydrze z łap - Nikt już nie wydrze ci tych

pieniędzy).

• Homonimy całkowite to wyrazy jednakowe i pod względem formy zapisu, i brzmienia, np. „parów ka" jako

kiełbaska i jako rodzaj kąpieli;2. synonimy, czyli wyrazy tożsame lub bliskie znaczeniowo innemu wyrazowi, np. ładny - piękny. Różnią się

one cechami znaczeniowymi (pensja - honorarium) lub nacechowaniem uczuciowym i sty listycznym

(lekarz - konował; specjalista - spec), a także łączliwością, gdy wyrazy mają podobne al bo identyczne

znaczenia, lecz występują w innych kontekstach i dlatego są niewymienne (krucze włosy - kary koń).

• Synonimy kontekstowe są wyrazami bliskoznacznymi tylko w jednym związku, poza którym ich treść jest

całkiem różna („szczere" lub „puste" pole, ale „szczera" rozmowa i „pusty" kubek);

3. antonimy, czyli wyrazy o treściach przeciwstawnych lub odwrotnych, które mają część kontekstów wspólnych, np. dobry - zły.

• Antonimy słowotwórcze tworzone są za pomocą przedrostków nie- (brzydki - niebrzydki), bez-(rozumny -

bezrozumny), anty- (komunista - antykomunista), a- (religijny - areligijny), poza-(szkolny - pozaszkolny).

• Antonimy słownikowe są odrębnymi wyrazami (drogi - tani);

4. wyrazy oceniająco-emocjonalne, czyli wartościujące i nacechowane uczuciowo, których znaczenie zawiera stały składnik tego rodzaju, jednakowy w wypowiedziach wszystkich członków danej społeczno ści

(Twoja propozycja to bomba! Ależ baran z tego Tomka!)

KaŜdy wyraz to znak określonego fragmentu rzeczywistości, dlatego teŜ jego znaczenie

(treść) zastępuje ten element rzeczywistości ( słowo ławka zastępuje mebel o określonej

budowie) Zbiór przedmiotów, do których odnosi się dana nazwa nazywa się zakresem

znaczeniowym : samochodzik, lalka i skakanka ....- tworzą zakres znaczeniowy wyrazu

zabawka. Zakres znaczeniowy

w terminach —jest ściśle, precyzyjnie formułowany

- w słowach obiegowych- mało precyzyjny, co jest często przyczyną nieporozumień:

Biały do ludoŜerców:

- Dlaczego zjedliście mojego misjonarza? On był taki dobry!

-Waśnie dlatego, massa.

Są dwa sposoby uniknięcia niejasności:

opatrzenie wyrazu wieloznacznego komentarzem: Aktor, opuścił scenę, tj. teatr. UŜycie danego

wyrazu w wyrazistym otoczeniu słownym ( kontekście), sygnalizującym tylko jedno

jego znaczenie: Widzę pulchną droŜdŜową babkę. KaŜdy nazwa posiada swoje tzw. cechy

definicyjne, np. zabawka- przedmiot słuŜący do zabawy. Często jedna ma teŜ cechy

drugorzędne, które nie pełnią funkcji odróŜniającej, czyli kontrastującej je wobec innych

przedmiotów. Są to cechy skojarzeniowe , często wykorzystywane przez pisarzy: „

Trzeba przejść od świtu do zmierzchu / po chybotliwej kładce dnia" ( kładka = pomost, tu:

dzień jest mostem łączącym 2 pory doby)

Typy znaczeń wyrazów:

a) jednostkowe: Nasz kot (ten jedyny, konkretny) lubi ryby.

b) ogólne Kot ( kaŜdy) jest zwierzęciem domowym.

Podział według kryterium zasięgu znaczeń:

a) znaczenie ustabilizowane - ustabilizowane, powtarza się w wielu tekstach. Spośród 2

lub więcej znaczeń wyrazów jedno zawsze posiada charakter podstawowy, od którego

dopiero powstają znaczenia pochodne, czyli odcienie znaczeniowe (znaczenia

przenośne), w wyniku wychwycenia podobieństw z przedmiotem podstawowym:

głowa= część ciała ( wyraz podstawowy)

głowa kapusty, głowa w znaczeniu zwierzchnika - odcienie znaczeniowe

c) znaczenie ograniczone społecznie- znane tylko niektórym uŜytkownikom języka:

medycyna : zakończenie kości

e) znaczenie ograniczone chronologicznie -wyrazy wychodzące z obiegu nie znane

większości ludzi

d) znaczenia o ograniczeniach wewnątrzjezykowych - niektóre wyrazy mają

określone znaczenie tylko w jakimś kontekście: np. szczery = prawdomówny (znaczenie

podstawowe) szczere pole = puste pule W związku z powyŜszy tak kształtuje się struktura

znaczeniowa wyrazu:

balon ------ -> zabawka--------- -> naczynie szklane ---------- -> typ opony

wyraz znaczenia wtórne, motywowane znaczeniem wyjściowym

podstawowy

Radialna struktura znaczenia[edytuj]

George Lakoff zaproponował w 1987 roku teorię radialnej struktury znaczenia[4], opartą na tzw. logice rozumowania przez zaniedbanie (ang. default logic) Raymonda Reitera[5]. Według interpretacji Lakoffa, "struktura znaczenia" opiera się na prototypowych, wyidealizowanych modelach kognitywnych. Taki model kognitywny to obiekt odczuwany przez użytkowników języka jako najbardziej typowy przedstawiciel danej kategorii semantycznej (zbioru obiektów wchodzących w zakres znaczenia). Zgodnie z obserwacją Reiter'a istnieją bardziej typowe i mniej typowe przykłady obiektów danej kategorii, np. skowronek czy kondor stanowi bardziej typowy przykład kategoriiptaka niż struś czy pingwin. Obiekty uznawane za typowe przykłady danej kategorii semantycznej wg Lakoffa tworzą jej centralną podkategorię. Pozostałe obiekty tworzą podkategorie peryferyjne, mogące być kategoriami centralnymi dla znaczeń podrzędnych kategorii głównej (np. struś jako centralny przykład ptaka nielota) i mogące posiadać własne "niecentralne" podkategorie (w tym wypadku obejmowałyby one np. obiekty, na oznaczenie których wyraz nielot mógłby być użyty w przenośni).

Czasami trudno jest jednoznacznie stwierdzić, które desygnaty należą w języku do centralnej podkategorii zakresu nazwy. Lakoff podaje tu przykład wyrazu matka = kobieta, która kogoś urodziła: kobieta, która kogoś wychowała: kobieta, będąca żoną ojca[6].



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Co kryje w sobie słowo – treść i zakres znaczeniowy wyrazu
Co kryje w sobie słowo – treść i zakres znaczeniowy wyrazu
Frazeologia – właściwe i przenośne znaczenie wyrazu w języku potocznym
O pochodzeniu i zmianie znaczenia wyrazu kobieta na przestrzeni dziejów, czyli jak zmieniała się
Jadwiga Puzynina O elementach ocen w strukturze znaczeniowej wyrazu notatki
J Culler Co to jest literatura i czy pytanie to ma jakiekolwiek znaczenie, co to jest teoria 2
czyj to znaczek SIYPC46LPGBLDLAPCVYQAMU6E3WOFAXBLHPCA4Y
Folia Poj cia, definicje, Pojęcie jest to opisana za pomocą określonego słowa (lub zestawu słów) tre
3. Czy to grzyb. Piramida priotytetów. Znaczenie lasów, ^ MATERIAŁY (edukacja, terapia i zabawa)
Jazda na rowerze to samo zdrowie, Fizjoterapia, Fizjoterapia ogólna, Znaczenie jazdy rowerowej
Nie - Boska komedia, Obraz rewolucji w Nie-Boskiej komedi i Przedwiośniui, Rewolucja to wyraz pochod
Sterylizacja w znaczeniu mikrobiologicznym jest to proces zabicia drobnoustrojów w każdej formie
1kolokwium, Źródła prawa w znaczeniu materialnym - wszystkie czynniki kształtują treść aktu prawnego
Zasady ubezpieczeń społecznych, Ubezpieczenie to w najogólniejszym znaczeniu tego słowa „urzą
Jonathan Culler Co to jest literatura i czy pytanie to ma jakiekolwiek znaczenie (doc)
Jonathan Culler Co to Jest Literatura i Czy Pytanie To Ma Jakiekolwiek Znaczenie

więcej podobnych podstron