Czy przenośnie są tworzywem języka potocznego?
Podstawą przenośni jest podobieństwo zewnętrzne, podobieństwo zachowania, działania lub podobieństwo funkcji przedmiotów czy zjawisk. Znajdują one swoje miejsce w języku potocznym i poetyckim.
W języku potocznym dotyczy to często przeniesienia znaczenia z przedmiotu na przedmiot lub zjawisko wyrażone w związku frazeologicznym np. korek przedmiot do zatykania otworu, ale przenośnie korek oznacza zator na drodze, np. stać w korku
Podobnie przenośne znaczenie mają określenia, zegar stoi, czas płynie, sokole oczy, końskie zdrowie.
Jasność w wyrażaniu myśli, użycie wyrazów w kontekście słownym, stawia przed autorem wypowiedzi określone zadania. Jego realizacji służy bogactwo słownictwa, (także w znaczeniu przenośnym) oraz wyrazy bliskoznaczne zwane synonimami.
Synonimy to wyrazy o podobnym, bliskim znaczeniu, które różni natężenie cechy, subiektywna postawa mówiącego lub znaczenie przenośne. Mają one często ograniczony zakres łączenia się z innymi wyrazami.
Np.: Wyrazy bliskoznaczne: pieniądze, kasa, szmal, waluta, forsa, gotówka, flota, zaskórniak, środki, mają różny stopień łączliwości.
Pieniądze gotówka, środki to wyrazy neutralne. Mówimy więc zapłaciłam gotówką, wpłaciłam pieniądze, mam na to środki.
Kasa, szmal, forsa, flota, zaskórniak to nazwy z języka potocznego, waluta w znaczeniu neutralnym to pieniądze zagraniczne, waluta, flota w znaczeniu przenośnym to tyle co szmal, forsa , są one nacechowane stylistycznie i nie stosujemy ich w wypowiedziach oficjalnych, w swobodnych sytuacjach możemy powiedzieć (np. nie mam waluty na kino, jutro zapłacę, bo od rodziców przypłynie flota, brakuje mi szmalu).
Właściwy wybór wyrazu pośród wyrazów bliskoznacznych i utworzenie poprawnego związku frazeologicznego jest ważnym warunkiem poprawności językowej.
Wyraz neutralny las ma identyczny zakres i treść z wyrazami, puszcza, tajga, bór, knieja, gaj, brzezina, zagajnik, a jednak w wypowiedzi wybieramy ten, który najściślej określi to o czym mówimy.
Wyrazy bliskoznaczne mają ograniczoną łączliwość w związki frazeologiczne:
np. wyrazy: tajga, puszcza, gaj tworzą poprawne związki z wyrazami np. syberyjska, nieprzebyta, oliwny,
tajga syberyjska, nieprzebyta puszcza , gaj oliwny.
Połączenia: tajga afrykańska, puszcza oliwna, gaj nieprzebyty to niepoprawne związki.