Mity spotyka się w każdym zakątku świata. Wydaje się wobec tego, że wychodzą one naprzeciw jakimś pierwotnym ludzkim potrzebom. Te niesamowite historie wciąż pobudzają ludzką wyobraźnię, mimo, że dziś nikt już nikt nie traktuje ich treści dosłownie.
MITOLOGIA to nauka o mitach, czyli tradycyjnych przypowieściach opowiadających o wydarzeniach z zamierzchłych czasów. Zwykle są one blisko powiązane z wierzeniami i obrzędami religijnymi, i podobnie jak one traktowane są jak opowieści prawdziwe. Mity opisują początek świata, pochodzenia człowieka, źródła zła i sens śmierci, a wszystko to wplecione jest w opis czynów bóstw i bohaterów.
Twórcy mitów:
Każda społeczność stworzyła swój własny zespół mitów, z czego można wnosić, iż człowiek to istota mitotwórcza, która nie mogąc sobie poradzić z tajemnicą egzystencji, poszukuje wyjaśnienia, a nie mogąc go znaleźć, próbuje ominąć problem wymyślając hipotezy, w które karze wierzyć innym. Mity są równie potężne w wielkich w wielkich cywilizacjach i religiach, jak i prymitywnych kulturach. Mity Egipcjan, Żydów, Greków, czy Hindusów pod względem różnorodności i wymyślności w niczym nie przewyższają mitów plemion germańskich, australijskich Aborygenów, czy Indian północnej Ameryki. Nawet najmniejsze plemiona takie jak na przykład plemię Zuni z Nowego Meksyku, mają swoje własne, szczegółowo opisujące świat mity.
Uważane przez daną społeczność za prawdziwe, wydarzenia opisywane w mitach miały zwykle miejsce w odległej, bliżej nieokreślonej przeszłości, a ich nieodłącznym elementem były siły nadprzyrodzone. Właśnie te cechy odróżniają mit od historii. W niektórych mitach odnaleźć można jednak echa wydarzeń historycznych. Jeden z babilońskich mitów opowiada o potopie, który był karą Bogów za ludzkie grzechy. Przeżył go tylko jeden człowiek ze swoją rodziną. Opowieść tę, powtórzono w nieco zmienionej formie w Biblii, uważa się obecnie za świadectwo autentycznej katastrofy, jaka nawiedziła Mezopotamię. Również mityczna wojna trojańska jest odzwie-rciedleniem odległych wydarzeń historycznych. Nie wiadomo, czy Grecy rzeczywiście oblegali Troję przez dziesięć lat, ani czy dostali się do środka dzięki słynnemu podstępowi z drewnianym koniem, lecz prace archeologiczne przeprowadzone w miejscu w miejscu, w którym według opisu Homera miała stać legendarna Troja, potwierdziły, iż było tam kiedyś miasto, doszczętnie spalone około 1250 roku przed naszą erą, to jest w okresie, kiedy Grecy cieszyli się sławą wielkich wojowników.
Różnica między mitem a legendą polega na tym, że mit opisuje wydarzenia, które działy się w bliżej nieokreślonym miejscu i czasie, a legendy osnute są wokół wydarzeń autentycznych. Trudno jest jednak wytyczyć wyraźną granicę między mitem a legendą. Król Artur - centralna postać walijskiego cyklu opowieści rycerskich - był prawdopodobnie autentycznym władcą celtyckim z przełomu V i VI wieku naszej ery. Z czasem jednak legendy o nim urosły do takich rozmiarów, że śmiało można o nich mówić jako o średniowiecznym micie.
Barwne wyjaśnienia:
Niektóre spośród mitów próbują opisywać świat i najważniejsze wydarzenia z dziejów ludzkości. Starożytni Grecy, na przykład, pochodzenie ognia tłumaczyli tym, że Prometeusz wykradł go bogom i podarował ludziom. Znacznie młodszy mit Indian z plemienia Nawaho w bardzo skomplikowany sposób wyjaśnia skąd wzięły się w ich życiu konie. Otóż pewien zrujnowany hazardzista został postrzelony z łuku, a strzała zaniosła go aż do Stwórcy, który zesłał go z powrotem do Meksyku, już pod postacią władcy Azteków - Montezumy. Następnie Montezuma poprowadził swoich podda-nych na północ, a ci z kolei nauczyli Indian Nawaho jak wykorzystywać konie i inne zwierzęta pociągowe.
Wiele mitów jest ściśle związanych z obrzędami i zwyczajami panującymi w danej społeczności. Wzmacniają one często powagę instytucji socjalnych, czy jak byśmy to dziś nazwali ośrodków władzy, którym mity przypisują boskie pochodzenie. W społeczeństwach tradycyjnych wywodzenie swojego rodu od boga lub bohatera było zwykłym sposobem legitymizacji władzy.
Badaniem mitów zajmują się wszyscy - historycy, antropolodzy, socjolodzy, literaturoznawcy i psycholodzy. Do dziś nie udało się jednak stworzyć spójnej definicji, z którą zgodziliby się wszyscy badacze. W początkach dwudziestego wieku pojawiły się próby wyjaśnienia mitu w kategoriach ludzkich dążeń, czy też potrzeb, podobnych we wszystkich społeczeństwach. Niektórzy uczeni, zwłaszcza Carl Jung - szwajcarski psycholog i psychiatra, podejmowali próby odnalezienia tzw. archetypów, czyli symboli wspólnych dla wszystkich mitów. Ich odnalezienie świadczyło o istnieniu uniwersalnych, wspólnych wszystkim ludziom cech umysłu. Okazało się, że w prawdzie można wyodrębnić szereg mitów, które rzeczywiście zawierają wspólne elementy, nie mniej jednak równie łatwo można znaleźć mity, które to tego schematu pasują.
W wielu przypadkach podobieństwa są jednak uderzające. Jeden z mitów germańskich opowiada o Baldurze, synu Odyna, bogu światła i młodości. Który był tak uwielbiany, że żadna ziemska istota nie mogłaby go skrzywdzić. Zabić go mogła jedynie jemioła. Jednak zły Loki nakłonił niewidomego boga Hodura, by uderzył go pozornie nieszkodliwą gałęzią jemioły. Brat Baldura udał się do krainy śmierci, gdzie uzyskał zapewnienie, że jeśli wszyscy bez wyjątku będą opłakiwać Baldura, to zostanie on uwolniony. Płakali wszyscy i gdyby nie jedna jedyna staruszka (Najpewniej był to Loki w przebraniu), która się wyłamała, Baldur żyłby do dziś. Wśród mitów greckich odnaleźć można podobny mit o Achillesie, który kąpany w wodach Styksu stał się odporny na wszystkie ciosy. Sucha została tylko pięta, za którą trzymała go matka, wobec czego ugodzone tylko w to miejsce mogło go zabić. Bohater innego greckiego mitu, Orfeusz - śpiewak i poeta - wybłagał u Hadesa życie dla swej zmarłej żony. Hades postawił jednak warunek - w drodze powrotnej ze świata zmarłych nie wolno się było Orfeuszowi obejrzeć na żonę. Nie dotrzymał umowy i żona na zawsze już pozostała w krainie zmarłych.
Mity w literaturze:
Anonimowe, początkowo przekazywane z ust do ust mity nie stanowią same w sobie literatury. Często jednak wykorzystywane są jako tematy dzieł literackich, przede wszystkim poematów epickich. Niektóre z owych poematów, takie jak np. Iliada czy Odyseja, stanowią obecnie zaś coś w rodzaju autoryzowanej wersji mitu. W innych przypadkach mity zyskują oprawę literacką, kiedy już nikt w nie wierzy. Przykładem może tu być napisana w XIII wieku w chrześcijańskich Niemczech Pieśń o Nibelungach, wspaniały epos przywołujący miniony blask germańskich wierzeń. Niektóre mity, zwłaszcza te obrazujące egzystencjalne doświadczenia człowieka, zapewne nigdy nie zostaną zapomniane i będą inspirowały artystów przez wiele stuleci.
Mitologia
Sztuka Strona 1