Józef Szajna-
Scenograf, reżyser teatralny, autor scenariuszy, teoretyk teatru, malarz, grafik. Urodzony w 1922 w Rzeszowie. Zmarł w nocy z 23 na 24 czerwca 2008.
Uprawiał malarstwo, grafikę, scenografię, reżyserię teatralną, jest autorem scenariuszy do własnych przedstawień, teoretykiem teatru. Postrzegany bywa przede wszystkim jako człowiek teatru, twórca osobistej formuły "teatru narracji plastycznej" (inaczej zwanego "teatrem plastycznym", "teatrem plastyków", "teatrem wizji"). Główny akcent jest w nim położony na ekspresję wizualną. Szajna nie odrzucił nigdy ani aktora z jego indywidualnym gestem, ani słowa. Niemniej, w programie swojego teatru najbardziej znaczącą rolę przyznawał znakowi plastycznemu: rozbudowanej scenografii i - często groteskowo powiększonemu - rekwizytowi. Sam mówił: "Życie zmieniam w obraz [...]" i ta myśl odzwierciedla jego intencje. Owa oryginalna idea teatru swoiście plastycznego, zrealizowana w pełni w Teatrze Studio, zasymilowała większość pozateatralnych doświadczeń artysty. W autorskich spektaklach-moralitetach (np. "Replika", 1973; "Gulgutiera", 1973; "Dante" - na kanwie "Boskiej komedii", 1974; "Cervantes", 1976) łączył on nasycony osobistymi refleksjami literacki tekst ze wspomnianą wizjonerską organizacją przestrzeni scenicznej i niesztampowym, intensywnym, ekspresyjnym wyrazem gry swoich aktorów.
Początki twórczości malarskiej i graficznej artysty, tak samo jak teatralnej, przypadają na lata 50. O ich charakterze przesądziła powszechna wówczas w Polsce fascynacja sztuką informel. Początkowo Szajna stosował technikę kolażu: do płaszczyzny kompozycji przylepiał niemalarskie materie: zniszczoną skórę, kawałek gumy czy tekstyliów ("Obrazy-Dramaty"). W latach 60. coraz wyraźniej zmierzał w kierunku asamblażu - akcentował fakturę kompozycji, aplikując fragmenty gotowych przedmiotów (np. manekinów). Przedmioty, czy ich fragmenty, nie były tu jednak traktowane jak fetysze - "wota codzienności", ale jak nośniki przekazu dramatycznych treści, ślady traumatycznych doznań ("Postać V", 1962; "Dwoje", około 1966). Potrzeba unaocznienia własnych przeżyć, poszukiwanie artystycznej formy, która najlepiej odpowiadałby tej potrzebie, zaowocowały wykreowaniem nowych przestrzeni, których przykładem stała się realizacja w typie environment pt. "Reminiscencje" (1969). W ten sposób autor pragnął również upamiętnić obozową martyrologię polskich artystów. Wykorzystał między innymi "pamiątki przeszłości" - resztki drobnych przedmiotów, fotografie, obozowe "rekwizyty", będące uwiarygodnieniem przekazu. Do tragicznych doświadczeń nawiązał też w malarstwie z lat 80. i 90., w którym odwołał się zarówno do doświadczeń sztuki figuratywnej (cykl ponurych, głównie czarno-białych obrazów "Mrowisko", 1978-88; "Gnom", 1991), jak ekspresjonizmu abstrakcyjnego ("Zamęt", 1989). Aktem nieustającego rozrachunku z barbarzyństwem totalitaryzmu (faszyzmu i komunizmu) stała się również aranżacja przestrzenna "Drang nach Osten - Drang nach Western" (1987).