1. Resocjalizacja

• obejmuje 3 płaszczyzny aktywności:

1. STRUKTURALNĄ - płaszczyzna ta dotyczy struktury każdego podejmowanego działania, elementami tej struktury jest postulowanie, optymalizowanie i realizowanie

2. FUNKCJONALNĄ - płaszczyzna ta realizuje funkcje opiekuńcze, wychowawcze i terapeutyczne

3. PROCEDURALNĄ - płaszczyzna ta obejmuje takie procedury jak: psychotechnika, socjotechnika, kulturotechnika oddziaływań resocjalizujących

Norma

• na ogół norma jest synonimem prawidłowości tego, co powinno być zgodne z oczekiwaniami społecznymi i standardami społeczno - kulturowymi

• w sensie statystycznym normalne jest to, co występuje zgodnie z oczekiwaną częstością i natężeniem, to, co mieści się w granicach jednego odchylenia standardowego

• potocznie zachowaniem normalnym nazywany zachowanie, które występuje najczęściej wśród osób w podobnym wieku z podobnego środowiska

• Przystosowanie

Kryteria przystosowania:

1. Biologiczne/ekologiczne - dążenie do zachowania własnej egzystencji, przetrwania w środowisku naturalnym czy społeczno - kulturowym

2. Medyczno - psychiatryczne - stan doskonałego zdrowia psychicznego i fizycznego, zdrowa struktura osobowości i niezaburzone funkcje

3. Psychologiczne - utrzymanie homeostazy psychicznej, optymalne sposoby redukcji napięć wewnętrznych

4. Interakcyjne - Adekwatne reagowanie na bodźce pochodzące z otoczenia fizycznego i społecznego, umiejętność przeciwstawiania się presji czynników biopsychicznych, środowiskowych, sytuacyjnych

5. Społeczne - zgodność postępowania z powszechnie akceptowanymi normami i wzorcami

6. Pedagogiczne - dążenie do samo urzeczywistnienia, autonomii, samowychowania i rozwoju

4. Nieprzystosowanie

• inaczej: niedostosowanie, wykolejenie, demoralizacja

Definicje nieprzystosowania:

1. definicje objawowe - ujmują nieprzystosowanie jako zespół zachowań nie przestrzegających pewnych norm, np. alkoholizm, narkomania

2. definicje teoretyczne - wskazują na mechanizmy regulacji psychicznej lub społecznej w generowaniu zachowań niezgodnych z normami, eksponują pojęcia teoretyczne takie jak motywacja czy rola społeczna

3. definicje operacyjne - wskazują przede wszystkim rodzaj narzędzi, którymi można się posłużyć do pomiaru częstotliwości i natężenia cech uznawanych za niekorzystne

Problemy diagnozy w wychowaniu resocjalizującym:

1. negatywna odmiana rozwoju społecznego dziecka

2. brak podatności dzieci i młodzieży na normalne metody wychowawcze

3. zaburzenia w zachowaniu spowodowane negatywnymi warunkami środowiskowymi

4. zaburzenia emocjonalne

5. zaburzenia charakterologiczne spowodowane niekorzystnymi wewnętrznymi i zewnętrznymi warunkami rozwoju

5. Model osobowości dojrzałej w ujęciu Allporta

Fazy kształtowania osobowości:

Faza 1 - Wyłania się ja cielesne, jednostka może odróżnić się od otoczenia

Faza 2 - Odróżnienie siebie od innych ludzi, konstrukcja poczucia własnego ja

Faza 3 - Pojawiają się pierwsze oceny samego siebie, pragnienie stania się niezależnym,

Faza 4 - Nauka posiadania, zaczynamy postrzegać, że przedmioty, ludzie są nasi

Faza 5 - Zaczynamy tworzyć własny obraz siebie, formułują się cele

Faza 6 - Zaczynamy sobie radzić, podejmować decyzje, wybierać racjonalnie

Faza 7 - Poszukiwanie własnej tożsamości

• w odniesieniu do psychiki, rozumiana jest jako etap ukształtowania osobowości człowieka, a więc właściwego dla niego zespołu cech psychicznych, świadczących o jego indywidualności, która pozwala na formułowanie sądów i podejmowanie decyzji. Dojrzała osobowość jest pojęciem z dziedziny psychologii humanistycznej i dotyczy harmonii psychicznej człowieka z samym sobą i jego otoczeniem

Na dojrzałą osobowość składa się:

1. posiadanie dobrze rozwiniętego i rozbudowanego obrazu siebie; zdolność rozumienia siebie

2. umiejętność opanowania potrzeb wewnętrznych bez konfliktów

3. posiadanie bezpieczeństwa emocjonalnego

4. funkcjonowanie z dozą optymizmu, posiadanie naturalnego entuzjazmu

5. zdolność obiektywizacji samego siebie - umiejętność widzenia siebie w kategoriach zewnętrznych: krytykowanie siebie, poczucie humoru

6. posiadanie jednoczącej filozofii życia - skrystalizowany światopgląd, umiejętność patrzenia na wszystkie dziedziny życia, integrowanie się człowieka w świecie

6. Stadia nieprzystosowania społecznego wg Czpówa

1. Poczucie odtrącenia, skutek to wrogość wobec społeczeństwa, poczucie niezrozumienia, brak koncentracji uwagi

2. Utrwalenie wrogich reakcji wobec osób socjalizująco znaczących i autorytetów, opór wobec osób próbujących nawiązać kontakt z osobą nieprzystosowana, pojawienie się pierwszych symptomów wykolejenia: wagary, alkoholizm

3. Dążenie do rozwijania zachowań dewiacyjnych, znajomości z gangami, grupami o charakterze chuligańskim

7. Typy wykolejenia społecznego:

1. Zwichnięta socjalizacja - manifestowania nieprzystosowania społecznego, pojawia się w wyniku nieodpowiedniej opieki rodzicielskiej, odtrącenia emocjonalnego, zaniedbania społ i ped.

2. Demoralizacja - pojawia się gdy dziecko prawidłowo zsocjalizowane dostaje się pod wpływy innej obyczajowości, kultury, następuje przewartościowanie, wartości tradycyjnych na rzecz nowych do których jednostka nie potrafi się przystosować

3. Socjalizacja podkulturowa - socjalizacja dziecka jest prawidłowa z punktu widzenia poprawności funkcjonowania mechanizmów psychologicznych. Wykolejenie następuje w skutek konfliktu norm miedzy grupą, w której wychowuje się dziecko np. przestępcza a normami

8. Typologia odmian nieprzystosowania wg. Sulliwana i Granta

1. Aspołeczni - Wykorzystują innych, nie potrafią przewidzieć zachowania innych wobec siebie, więc reagują agresją, działają impulsywnie

2. Konformiści - w sytuacji w której występuje kontrola zewnętrzna manipulują swoim konformizmem w celu osiągnięcia korzyści, gdy brak kontroli społecznej, postępują zgodnie z własnymi poglądami

3. Neurotycy - przyswoiły sobie pewne wartości sprzyjające normom, jednak boją się, że im nie sprostają

9. Fazy resocjalizacji:

1. nawiązanie kontaktu i więzi uczuciowej z wychowankiem, stosowanie nagród psychologicznych, działanie mające na celu pokazanie wychowankowi alternatywy między atrakcyjnymi celami oferowanymi przez wychowawcę a atrakcyjnością wynikającą z zachowania antyspołecznego

2. zastosowanie zestawu bodźców, który ma na celu zlikwidowanie nagród płynących z zachowania antyspołecznego, a nauczenie wychowanka naturalnego wybierania zachowania społecznie akceptowanego

3. zmniejszenie intensywności kontroli zewnętrznej, pozostawienie wychowankowi swobody działania na pewnych płaszczyznach, co ma powodować kształtowanie się w nim mechanizmu kontroli społecznej

4. Rozluźnianie więzów między wychowankiem a wychowawcą, wzmacnianie więzi z rówieśnikami i innymi dorosłymi

10. Modele resocjalizacji młodzieży:

1. model dyscyplinarno - izolacyjny - izolacja od wpływów środowiska zewnętrznego, stosowanie różnych form dyscyplinowania młodzieży

2. model opiekuńczy - zaspokojenie podstawowych potrzeb młodzieży, stworzenie sprzyjających warunków do nauki, podkreślenie roli więzi między wychowawcą a wychowankiem w procesie resocjalizacji

3. model terapeutyczny - oddziaływanie na psychikę jednostki za pomocą środków psychologicznych, manipulowanie obrazem świata oraz stosunków międzyludzkich w oczach wychowanka

4. model wolnościowy lub półwolnościowy - resocjalizacja w naturalnym środowisku społecznym, skuteczna tylko w stosunku do osób o niskim poziomie nieprzystosowania,

11. Behawioralny model terapii

• terapia behawioralna jest nastawiona na modyfikację zachowań społecznych przynoszących w konsekwencji rozmaite straty, szkody i zagrożenia

• oddziaływanie terapeutyczne polega na celowym manipulowaniu czynnikami nagradzającymi i karzącymi, aby w efekcie doszło do eliminacji zachowań niepożądanych poprzez ich wygaszenie

Zestaw zaleceń pedagogiczno - terapeutycznych :

1. wychowawca powinien być wyrozumiały i pozwalać podejmować własne decyzje

2. wymagania wobec młodzieży trudnej należy formułować ściśle, precyzyjnie, nie wymagać zbyt wiele, należy uzasadniać swoje wymagania

3. wychowawca powinien zadbać aby nie podawać sprzecznych informacji o sobie, wywołujących dysonans poznawczy

4. należy dążyć do stworzenia więzi emocjonalnej

5. podopiecznego należy uczyć konsekwencji

6. należy pozwalać na wyrażanie negatywnych emocji

7. należy wzmagać odporność wychowanka na stresy i frustracje i nie zrywać z nim kontaktu w przypadku gdy ten zachowuje się niepoprawnie

12. Humanistyczny model terapii

• jednostkę ludzką ujmuje się wielowymiarowo

• celem terapii jest stworzenie jednostce sprzyjających jej warunków do rozwoju psychospołecznego

Terapeuta powinien:

1. zaproponować jednostce inne niż przestępcze style i sposoby egzystencji pozwalające na pełniejsze zaspokojenie potrzeb

2. stosować techniki wpływu osobistego dobrane adekwatnie do poziomu dojrzałości emocjonalnej i intelektualnej podopiecznego

3. stwarzać klimat ciepła emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa

Ogólne sposoby postępowania z młodzieżą trudną wg Lee i Pallone:

1. poznanie wychowanka - nie tylko jako osoby nieprzystosowanej społecznie ale także jako osoby samorealizującej się, należy poznać potrzeby, zainteresowania, uzdolnienia wychowanka

2. zrozumienie każdego wychowanka - głębsze poznanie sposobów jego widzenia świata i osądzania go, jest to możliwe przez empatyczny indywidualny kontakt

3. pełna akceptacja osoby wychowanka - chodzi o utrzymanie bliskich, nasyconych ciepłem emocjonalnym kontaktów, które mają sprzyjać samorealizacji wychowanka i otwierać mu nowe perspektywy

4. wytwarzanie przez wychowawcę sprzyjającego klimatu społecznego w grupie wychowawczej

13. Wnioski z badań efektywności resocjalizacji:

1. Sankcje pieniężne są bardziej skuteczne niż inne środki, szczególnie wśród osób karanych po raz 1

2. Długoterminowe kary nie wydają się bardziej skuteczne niż kary krótkoterminowe

3. Optymalnym okresem pobytu wychowanka w instytucji jest 18 miesiecy, zarówno dłuższy jak i krótszy czas przebywania w instytucji korekcyjnej wydaje się błędem pedagogicznym

4. Poziom efektywności resocjalizacji jest niski lub tej efektywności nie ma

5. Efektywność resocjalizacji jest wyższa w przypadku pracy z nieletnimi niż z dorosłymi

6. Resocjalizacja w instytucji korekcyjnej może być skuteczna gdy towarzyszy jej prawidłowo realizowany model opieki następczej

7. Oddziaływanie resocjalizacyjne powinno obejmować także oddziaływanie na środowisko społeczne, szczególnie na rodzinę przestępcy

I level podtypy:

• poziom 2:

• aspołeczny - agresywny

• aspołeczny - pasywny

• poziom 3:

• niedojrzały konformista - czuje się gorszy, boi się odrzucenia, sztywno trzyma się wyznaczonych celów postępowania

• konformista podkulturowy - zadowolony ze swojego życia, oporny na zmianę, przecenia siebie, boi się gdy jego strategie obronne okazują się nieskuteczne, sztywno stosuje przyswojone stereotypy zachowania, odrzuca swoją emocjonalność, zamknięty w sobie, zwierzanie się traktuje jako przejaw słabości

• manipulator (pragmatyk) - zadowolony ze swojego trybu życia, nie lubi zmian, nie przeżywa konfliktów wewnętrznych tylko raczej z otoczeniem, manipuluje otoczeniem, kryzysy przeżywa gdy doznaje niepowodzeń manipulując innymi,

• poziom 4:

• neurotyk aktywny - znaczna liczba przyswojonych norm i wartości, boi się konfliktu wewnętrznego, pragnie być podziwiany, jest samodzielny

• neurotyk lękowy - ma nieadekwatne wyobrażenie o sobie, co prowadzi do lęku, pragnie kontaktu z rówieśnikami i dorosłymi chociaż werbalnie przeciwstawia się dorosłym, jest zbyt samokrytyczny

• zdefiniowany z podkulturą - odrzuca wartości społeczeństwa, żyje zgodnie z własnym systemem wartości,

• reaktywny w sytuacjach traumatycznych - ma raczej pozytywny obraz siebie, czasami surowo ocenia własne postępowanie, ale usprawiedliwia je obarczając winą innych, łatwo nawiązuje i podtrzymuje kontakty społeczne, na konflikty reaguje zachowaniami przestępczymi lub agresywnymi