MIASTO-rodzaj osiedla, które posiada określone cechy:•odpowiednia liczba ludności(kryterium demograficzne)•zróżnicowane funkcje, które pełni miasto, ważne jest aby dominowały funkcje poza rolnicze (kryterium funkcjonalne)•forma i struktura zagospodarowania terenu(kryterium przestrzenne)•specyficzny tryb życia mieszkańców miasta(kryterium socjologiczne)MIASTO-jest znacznym skupiskiem ludności i jej mieszka ń na niedużej powierzchni położonym w miejscu krzyżowania się dróg.Warunki rozwoju miast1.Położenie-powstawanie miast na pograniczu stref przyrodniczych(gór, nizin), położenie przy brzegach wielkich jezior, przy ujściu rzek, połączenie łącznikowe uwarunkuje powstanie miast na szlakach komunikacyjnych w przełęczach górskich i przesmykach rzek i jezior, gleba, stosunki wodne, szata roślinna, rzeźba terenu2.Dziedzictwo historii-warunki historyczne(walory turystyczne, zabytki powodujące rozwój miast, mogą być te czynniki barierą w rozwoju miast)3.Struktura funkcjonalna- czy jest to miasto przemysłowe, komunikacyjne, biznesowe.Aglomeracja-zespoły osadnicze złożone z miast i osiedli powiązane ze sobą licznymi funkcjami i wykazujące tendencję do integracji.Cechy aglomeracji•wysoki stopień zurbanizowania zespołu•powiązanie z jednym wielkim miastem lub wieloma miastami•przewaga funkcji produkcyjnych i usługowychRegion- jest to obszar będący częścią kraju lub większego terytorium mający pewne wspólne cechy gospodarcze, środowiskowe i społeczne, a tym samym spełniający określone role w gospodarce kraju i różniący się od otaczającego obszaru(np. Zielone Płuca polski, Euroregiony)
Rodzaje regionów• strefowe-jednorodność pewnych zjawisk gospodarczych lub społecznych• węzłowe-jeden silny ośrodek produkcyjno-usługowy, tzw. biegun wzrostu, który oddziaływuje na inne mniejsze ośrodki, istnieją silne zależności ekonomiczne i społeczne między dużym, silnym ośrodkiem i mniejszymi• funkcjonalne- wspólnym kryterium jest sfera gospodarcza i przyrodnicza np. Zielone Płuca Polski • geograficzne, przyrodnicze Podział regionów ze względu na sytuację ekonomiczna:
• rozwinięte• rozwijające się• opóźnione w rozwoju.Cechy charakterystyczne regionów•region jest kompleksem usługowo-produkcyjnym obejmuje wiele sfer działalności usługowej i produkcyjnej•jest podstawowym przestrzennym układem społeczno-gospodarczym•posiada wewnętrzne powiązania i współzależności, dotyczą one zarówno różnych dziedzin gospodarki jak też jednostki terytorialne, powiązane są ze sobą w zakresie regionu•jest powiązany z całością gospodarki narodowej•regiony są jednostkami specjalizującymi się (charakterystyczny jakiś rodzaj działalności gospodarczej, specjalistyczny profil)•region jako obszar węzłowy(jeden ważny ośrodek ważnym znaczeniu administracyjnym, gospodarczym, naukowym, itp.) Funkcje miasta- rodzaje działalności(pracy) wykonywane przez jego mieszkańców i usługi, przemysł, turystyka, ochrona, zdrowie publiczne, administracja, komunikacja, kultura. Proces zmian w funkcji dominującej miasta na przestrzeni dziejów nazywamy sukcesją(zjawisko pozytywne). Podział funkcji miastotwórczych•funkcje produkcyjne, np. przemysł, budownictwo ponad miejskie•funkcje usługowe, np. administracyjna(szczebel wojewódzki), szkolnictwo wyższe, turystyka, specjalistyczna opieka medyczna, lecznictwo uzdrowiskowe. Funkcje obsługi miasta•mają charakter wtórny, tzn. nie są przyczyną powstania miasta•decydują o warunkach życia mieszkańców w danym mieście, mają wpływ na zabudowę miasta(mieszkalnictwo, szkolnictwo, handel, komunalne, usługi, opieka medyczna). Rodzaje miast wg pełnionych funkcji•miasto o funkcji przemysłowej-rozwój związany z wydobywaniem surowców mineralnych lub ich przetwórstwem ,np. Bytom, Katowice, Gliwice•miasto o funkcji transportowej-nie występuje ta funkcja nigdy samodzielnie ,np. transportowo-lotniczy, transportowo-portowy, transportowo-kolejowy, transportowo-samochodowy•miasto o funkcji usługowej- sklepy, hipermarkety, ochrona zdrowia, szpitale, szkoły, przedszkola•miasto o funkcji administracyjnej- siedziby władz i urzędów administracyjnych, stolice państw, regionów•miasto o funkcji turystyczno-wypoczynkowej- obsługa ruchu turystycznego, miasta położone w atrakcyjnych terenach kulturalnych, np. miasta nadmorskie, górskie•miasta o funkcji religijnej miejsce kultu jakiejś religii, obsługa turystów, pielgrzymów, wiąże się z innymi funkcjami•miasta o funkcji uzdrowiskowej-poiadające walory uzdrowiskowe
Cechy rozwoju lokalnego1.podlega wpływom otoczenia2.konkurencja3.powiązanie z gospodarką lokalną∗utrzymanie istniejących i działających na danym obszarze firm∗rozwój istniejących firm∗powstawanie nowych przedsiębiorstw∗pozyskiwanie kapitału zewnętrznego
Cele rozwoju lokalnego-1.Cel nadrzędny- Maksymalizacja dobrobytu społecznego2.Cele szczegółowe; ∗maksymalizacja dochodów ludności i dochodów samorządu terytorialnego∗wzrost poziomu konsumpcji dóbr materialnych∗zaspokojenie potrzeb mieszkańców w zakresie sfery materialnej i niektórych potrzeb sfery duchowej∗poprawa dostępności realnej, przestrzennej i czasowej placówek usługowych różnych kategorii∗polepszenie jakości środowiska naturalnego∗zagwarantowanie ładu przestrzennego. Na poziom i tempo rozwoju lokalnego mają wpływ czynności:⇒potrzeby mieszkańców⇒potrzeby jednostek gospodarczych⇒zasoby i walory środowiska naturalnego⇒zagospodarowanie infrastrukturalne⇒potencjał gospodarczy(produkcyjny i usługowy), techniczny, kadrowy i naukowy⇒tradycje kulturowe i motywacyjne⇒aktywność społeczna⇒przepisy prawa oraz zaangażowanie władz lokalnych w podejmowaniu inicjatyw⇒zasoby instytucjonalne, w tym instytucje otoczenia biznesu.
Infrastruktura makroekonomiczna-otoczenie, organizacja, urządzenia techniczne, których funkcjonowanie stwarza warunki działań i rozwoju gospodarki(dotyczy całej gospodarki)
Infrastruktura mikroekonomiczna-instytucje z urządzeniami, które zapewniają funkcjonowanie organizacji przez świadczenie bezpośrednich jej usług, jak również zaspokajanie potrzeb pracowników i ich rodzinCechy charakteryzujące infrastrukturę
•długi okres użytkowania obiektów infrastrukturalnych, przy jednoczesnej umiejętności elastycznego dostosowania do zmiennych w czasie potrzeb i sposobu ich zaspokajania•publiczny charakter urządzeń infrastrukturalnych•zmienność użytkowników poszczególnych urządzeń•dążenie do wyprzedzającego rozwijania urządzeń infrastruktury w stosunku do planowanego w danym regionie układu działalności gospodarczej•uzależnienie jakości świadczonych usług od kwalifikacji i postaw pracowników obsługujących wyposażenie•konieczność dostosowania infrastruktury do warunków miejscowych•tendencje do stopniowej koncentracji infrastruktury, a także wielofunkcyjności urządzeń zaspokajających potrzeby społeczne•istotny związek z kształtowaniem zjawisk demograficznych•zmienność potrzeb w wyniku przemian struktury społeczeństwa•konieczność korzystania z usług infrastruktury w miejscu ich świadczenia•istotny związek z kształtowaniem zjawisk demograficznych(konieczność uwzględnienia wyżu i niżu demograficznego, zmian w strukturze demograficznej, zmian w rozmieszczeniu ludności)•związek z podziałem administracyjnym kraju i preferencjami rejonizacji świadczenia usług. Zależności między rozwojem infrastruktury społecznej a rozwojem społeczno-gospodarczym•silne zależności(mierzona liczbą pracujących na 10tys mieszkańców w wieku produkcyjnym, innym wskaźnikiem jest liczba mieszkań przypadająca na 1000 mieszkańców)•średnie zależności(miernikiem jest liczba osób korzystających z noclegów na 100 miejsc noclegowych)•słabe zależności(miernikiem są dochody budżetów gmin przypadające na 1 mieszkańca)Problemy w rozmieszczeniu infrastruktury społecznej•słaby rozwój całej sfery usługowej, w tym infrastruktury społecznej•potrzeby społeczne stały zawsze za potrzebą industrializacji(uprzemysłowienie), inwestowano zawsze w gospodarkę, zaniedbywano potrzeby społeczne•jest ona opóźniona w stosunku do inwestycji produkcyjnych, ale też i mieszkaniowych•plany dotyczące infrastruktury społecznej są opóźnione lub jest brak ich realizacji•infrastruktura społeczna traktowana jest jako nieopłacalna•nierównomierne rozmieszczenie w miastach•koncentracja w centrum, niedobór w dzielnicach peryferyjnych•przestarzałość, niefunkcjonalność urządzeń infrastruktury społecznejPlanowanie strategiczne- to proces polegający na określeniu głównych długofalowych orientacji(wizji, misji i celów). Umożliwia on gminie dokonywanie zmian i poprawę lub umacnianie pozycji, a przede wszystkim realizację jej nadrzędnego celu działaniaProgramowanie- oznacza określenie najbardziej pożądanych zdarzeń, przedstawienie wizji, stanu docelowego oraz sposobów dojścia do tego stanu.Programowanie różni się od planowania, które jest rozpisaniem celów na zadania i opracowaniem organizacyjno-finansowych harmonogramów ich realizacji.Programowanie spełnia funkcje:⇒efektywnościowe, czyli:•porządkujące na bieżąco podejmowane decyzje, tym samym przyczynia się do poprawy sprawności działania podmiotów programu•pobudzającą(aktywizującą) władze lokalne, wymusza ona na podmiotach władzy aktywność w kierunku poszukiwania możliwości optymalnego rozwoju gminy•integrującą, program jest płaszczyzną integracji zespołu liczących się w gminie podmiotów wokół rozwiązania wspólnych dla nich problemów i celów⇒instrumentalne•regulacyjną, program jest wyznacznikiem konkretnie podejmowanych decyzji gwarantujących realizację ustalonych zadań, jest również instrumentem bezpośredniego oddziaływania na podmioty lokalne•kontrolną, program jest podstawą oceny skuteczności działania organów odpowiedzialnych za politykę rozwoju lokalnego•informacyjną, program jest zbiorem informacji o spodziewanych kierunkach rozwoju sytuacji i planowanych decyzjach władz lokalnych•koordynacyjną, program koordynuje zachowania podmiotów funkcjonujących w gminie zgodnie ze strategicznymi celami rozwoju lokalnego. Ważna jest też koordynacja innych programów i działań w zakresie zrównoważonego rozwoju w okładzie pionowym(hierarchicznym: Unia Europejska-województwo-powiat-gmina), w układzie poziomym (administracja rządowa-władze samorządowe-organizacje społeczne-podmioty gospodarcze) oraz koordynacja celów i działań prowadzących do ich osiągnięcia•pozycyjną, program eksponuje te cele rozwoju gminy, które są atrakcyjne i możliwe do osiągnięcia, pod warunkiem zasilenia środkami zewnętrznymi. Planowanie przestrzenne-działania planistyczne mające na celu zapewnienie prawidłowego rozwoju kraju, regionów, miast i gmin z punktu widzenia racjonalnego użytkowania przestrzeni i środowiska oraz zapewnienie rozwoju społecznego i gospodarczego.
Podstawą prawną planowania przestrzennego jest Ustawa o Planowaniu i Zagospodarowaniu przestrzennym z 27.03.2003r., reguluje ona zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego oraz organy administracji rządowej. Określa też zakres i sposoby postępowania w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele, ustala zasady gospodarowania terenami oraz ich zabudową.Ład przestrzenny-jest to takie ukształtowanie terenu, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach różne uwarunkowania i wymagania, np. funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, środowiskowe, kulturowe, estetyczne, interesu publicznego, inwestycji i celu publicznego.
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego- jest jedynym dokumentem planistycznym sporządzanym dla całego obszaru jednostki samorządowej, jest podstawowym źródłem informacji, stanowi podstawę do opracowania Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, stanowi źródło informacji o warunkach zabudowy.Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego powinien zawierać:- przeznaczenie terenów oraz wyznaczone granice pomiędzy terenami o różnym przeznaczeniu-określać zasady ochrony ładu przestrzennego, zasady ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego-zasady ochrony dziedzictwa kulturowego-szczegółowe zasady i warunki scalania oraz podziału nieruchomości Zadania Planu:-określona struktura przestrzenna regionu-rola koordynacyjna działań w zakresie rozwoju infrastruktury technicznej i społecznej oraz ochrony środowiska, w tym zadania samorządów wojewódzkich i zadań rządów służących realizacji ponad lokalnych celów publicznych. Urbanizacja- rozumiana w wąskim zakresie odnosi się do stanu i rozwoju miast osadnictwa miejskiego i życia miejskiego na danym terytorium i w tym znaczeniu jest to wzrost miast i ludności miejskiej, albo inaczej wzrost udziału ludności miejskiej w stosunku do ogółu ludności, w tym przypadku urbanizacja=umiastowienie, miernikiem takiej urbanizacji jest współczynnik urbanizacjiUrbanizację można rozpatrywać w dwóch aspektach:1.Jako proces-jest to ujęcie dynamiczne i wiąże się z następującymi czynnikami:-ze zmianami ludzkiej działalności-ze zmianami społeczno-ekonomicznymi-z zachowaniami ludności2.Jako stan-rozumiane jest jako rezultat procesu urbanizacji i oznacza liczbę i wielkość miejskich jednostek osadniczych, oznacza również proporcje ludności miejskiej do ogółu ludności kraju jest to tzw. współczynnik urbanizacji, rezultat procesu oznacza koncentrację ludności w dużych miastach lub ich rozproszenie, umożliwia rozumienie struktury urbanizacji.