Opieka nad osobą chorą i niesamodzielną

Temat 8: Oddychanie

Oddychanie - jest jednym z najważniejszych procesów życiowych, należy je dokładnie kontrolować.

Szybkość oddechu - w zależności od wieku prawidłowa liczba oddechów na minutę wynosi:

• noworodek - około 40/minutę

• dziecko - 20-25/minutę

• dorosły - 16-20/minutę

Podczas choroby oddech może być przyspieszony (u osób z gorączką), związane to jest z mniejszą ilością hemoglobiny.

Zwolnienie oddechu występuje u chorych ze zwiększonym ciśnieniem śródczaszkowym, w zatruciach środkami nasennymi, morfiną.

- przyspieszenie - pow. 35/min

- zwolnienie - pon. 10/min

Oddech Kussmaula - patologiczny tor oddychania polegający na bardzo głębokim oddychaniu przy normalnej lub zwiększonej częstości, jedna z form hiperwentylacji. Pojawia się w m.in. w ketonowej śpiączce cukrzycowej, mocznicy, kwasicy metabolicznej. Określany też jako "oddech gonionego psa" lub "oddech kwasiczy".

Oddech Cheyne'a-Stokesa - polega na naprzemiennym przyspieszaniu pogłębiania oddechu z następowym zwalnianiem oraz spłycaniem oddechu nawet do okresów bezdechów. Z tego typu zaburzeniem najczęściej można się spotkać u chorych z udarem mózgu lub z encefalopatią, może pojawić się także w niewydolności serca.

Oddech Biota to nieregularny, szybki i bardzo płytki oddech, któremu dodatkowo mogą towarzyszyć okresy bezdechu. Ten typ oddechu powstaje, kiedy rośnie ciśnienie wewnątrzczaszkowe. Może tak się dziać na skutek urazu mózgu, rdzenia przedłużonego, krwawienia wewnątrzczaszkowego, w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych czy rzadziej w szybko rosnącym guzie mózgu czy w śpiączce polekowej. Z oddechem Biota można spotkać się u osób po urazach mózgowo-rdzeniowych, np. na skutek wypadku komunikacyjnego.

Zapach oddechu - powinien być bezwonny. Może być zmieniony w kwasicy cukrzycowej, przy braku higieny jamy ustnej, w niektórych schorzeniach żołądka, w zgorzeli płuc.

I. Zasady obowiązujące przy zapewnieniu potrzeby oddychania:

1. Prawidłowy mikroklimat w pomieszczeniu.

2. Wietrzenie pomieszczeń w sposób bezpośredni.

3. Utrzymanie wilgotności powietrza w granicach 50-70 %.

4. Utrzymanie temperatury 20°C - 22°C.

II. Prawidłowe ułożenie pacjenta - jest uzależnione od jego stanu, rodzaju schorzenia i może być:

• wysokie (Folwera) - stosowane w schorzeniach płuc i układu krążenia, polega na dobrym uwypukleniu klatki piersiowej u pacjentów za pomocą poduszki

• wysokie z pochyleniem do przodu - stosowane u pacjenta z dużą dusznością

• wysokie z opuszczonymi nogami - stosowane u pacjentów z dusznością w celu zmniejszenia dopływu krwi żylnej do krążenia małego

• półwysokie na plecach ( SEMI FOLWERA) - stosowane u pacjenta z dusznością, polega na uniesieniu górnej części tułowia za pomocą wezgłowia i poduszek, które muszą tworzyć równię pochyłą

• półwysokie boczne - na boku zdrowym, kończyny dolne lekko zgięte w stawac kolanowych i biodrowych, oddzielone poduszką, plecy podparte poduszką lub wałkiem, kończynę górną dalszą od materaca, zgiętą, układa się na poduszce

III. Stosowanie ćwiczeń oddechowych - należą one do podstawowych ćwiczeń w kinezyterapii, ponieważ sprawność układu oddechowego ma decydujący wpływ na prawidłowe funkcjonowanie wszystkich układów naszego organizmu.

Wskazania:

- zwiększenie ruchomości stawów klatki piersiowej i przepony
- wzmocnienie mięśni oddechowych i wydechowych
- zwiększenie pojemności życiowej płuc
- udrożnienie „drzewa oskrzelowego” w przypadkach zalegania w nim śluzu
- korekcja postawy w obrębie układu oddechowego
- podczas wszystkich ćwiczeń leczniczych
- choroby układu oddechowego
- stan przed i po zabiegach chirurgicznych

IV. Stosowanie drenażu złożeniowego - jest to specjalne ułożenie pacjenta mające na celu odprowadzenie wydzieliny z określonych segmentów płuc i oskrzeli, w zależności od umiejscowienia zmian chorobowych - stosowany na zlecenie lekarza.

V. Podawanie tlenu lub wykonanie inhalacji (na pisemne zlecenie lekarza).

VI. Stosowanie respiratora:

- oddech kontrolowany - całkowite przejęcie wentylacji

- oddech wspomagany - pogłębienie głębokości oddechu chorego

Gimnastyka oddechowa - ćwiczenia oddechowe

Przed rozpoczęciem ćwiczeń wyjaśnij pacjentowi ich cel, sposób wykonywania oraz zamierzony efekt. Ćwiczenia można wykonywać w pozycji leżącej lub siedzącej (wygodnej dla pacjenta).

Technika wykonywania ćwiczeń oddechowych:

1. Wykonanie trzech głębokich oddechów z wdychaniem powietrza przez nos i z wydychaniem przez zaciśnięte usta, wolno i spokojnie, naśladując gwizdanie.

2. Pacjent leży na wznak, OM umieszcza jedną rękę na klatce piersiowej pacjenta, drugą na nadbrzuszu i poleca choremu wykonać głęboki wydech z udziałem mięśni brzucha, po kilku ćwiczeniach poleca choremu spokojnie oddychać.

3. W dalszych ćwiczeniach OM uczy pacjenta regulować długość wydechu np. przez nadmuchiwanie papierowej torebki, dmuchanie na wacik, nitkę lub przez dren do butelki napełnionej do połowy wodą.

4. Ćwiczenia oddechowe można także wykonywać za pomocą aparatu Triflo - głębsze oddechy poszerzają mniejsze pęcherzyki płucne i pomagają oczyścić drogi oddechowe ze śluzu, co z kolei pozwala na uniknięcie nagromadzenia płynów w płucach.

Rodzaj ćwiczeń oddechowych i ich częstotliwość określa lekarz. OM bierze udział w ćwiczeniach i dokumentuje je.

Drenaż złożeniowy

1. Ułożenie w przypadku zmian obejmujących płaty górne:

- segmenty szczytowe - pozycja wysoka lub półwysoka

- segmenty przednie - ułożenie na plecach pod kątem 45°

- segmenty dolne - ułożenie na plecach z pochyleniem do przodu

2. Ułożenie w przypadku zmian umiejscowionych w płacie środkowym (płuco prawe):

Chorego układamy na lewym boku, klatka piersiowa pochylona lekko do tyłu, nogi zgięte, pośladki uniesione, lewe ramię zgięte, prawa ręka opiera się na łóżku lub na poduszce.

Płuco lewe - analogicznie.

3. Zmiany obejmujące płaty dolne:

- płaty dolne płuca znajdującego się wyżej - pozycja pozioma na boku z kończyną górną skierowaną nad głową ku górze

- segmenty tylne - pozycja pozioma na boku z rotacją do tyłu, obie kończyny górne skierowane ku górze do tyłu

Pozycja Trendelenburga

Odnosi się do wyżej wymienionych, polega na dodatkowym pochyleniu łóżka pod kątem

15° - 20° tak, aby głowa znajdowała się poniżej kończyn dolnych.

Zasady:

1. Dobranie pozycji wygodnej dla pacjenta.

2. Zabieg wykonujemy 3x na dobę (przed posiłkiem lub snem).

3. Każdą pozycję stosujemy od 5 do 30 min w zależności od tolerancji pacjenta.

4. Po drenażu pacjent powinien wziąć 3 głębokie oddechy.

5. Efektywnie zakasłać.

6. Odkrztusić i odpluć wydzielinę.

W celu upłynnienia wydzieliny i łatwiejszego odkrztuszania stosujemy w inhalacji, odpowiednie nawodnienie i nawilżenie wdychanego powietrza.

Odkrztuszanie możemy wspomóc przez oklepywanie i wstrząsanie klatki piersiowej.

Oklepywanie

Przy oklepywaniu klatki piersiowej należy pamiętać o zasadzie kierunku oklepywania: od podstawy płuc do szczytów płuc, z pominięciem okolic łopatek i kręgosłupa. Częstotliwość wykonywania zabiegu zależy od stanu pacjenta, jednak w zasadzie zabieg powinien być wykonywany co dwie godziny. Pacjent w trakcie oklepywania może być ułożony na boku, na brzuchu (stosujemy ją u pacjentów wydolnych krążeniowo) lub w pozycji siedzącej. W miarę możliwości po zabiegu pacjenta należy zachęcać do efektywnego odkrztuszania wydzieliny oskrzelowej. Przy odkrztuszaniu należy podać pacjentowi miskę nerkowatą i ligninę, a po odkrztuszaniu można przepłukać jamę ustną płynem odświeżającym.

3

---