Higiena otoczenia chorego

Zapewnienie wygody pacjenta i higieny otoczenia

Podstawy zapewnienia wygody pacjenta i higieny otoczenia

Efekty działań pielęgnacyjnych i leczniczych, stan psychiczny

oraz komfort pacjenta przebywającego w szpitalu uzależnione są w dużym stopniu od otoczenia ludzkiego i materialnego.

Otoczenie ludzkie tworzą osoby, z którymi pacjent wchodzi w relacje interpersonalne w czasie pobytu w szpitalu, tj. zespół opiekuńczo-terapeutyczny, inni pacjenci, rodzina, przyjaciele. Środowisko materialne stanowią pomieszczenia szpitalne oraz ele­menty wyposażenia i sprzętu swoistego dla tego rodzaju instytucji

Otoczenie pacjenta

Środowisko materialne szpitala można podzielić na otoczenie bliższe i dalsze dla pacjenta przebywającego w zakładzie opieki zdrowotnej. Najbliższym otoczeniem dla osoby hospitalizowanej i jednocześnie jej miejscem pobytu jest sala chorych.

Wyposażenie sali łóżkowej (np. łóżko, szafka przyłóżkowa), jej mikroklimat wpływa na psychikę i samopoczucie pacjenta. Otoczenie dalsze stanowią pomieszczenia pomocnicze, gospodarcze i zespołu sani­tarnego oddziału oraz inne pomieszczenia szpitala.

Charakterystyka bliższego otoczenia pacjenta

Podstawowe wyposażenie sali, stanowiące bliższe otoczenie
pacjenta, to: łóżko wraz ze stałymi jego elementami składowymi,
tj. materac, pościel, bielizna pościelowa, szafka przyłóżkowa, krzesło, stołek i parawan.

Jednym z najważniejszych elementów wyposażenia sali chorych jest łóżko, w którym pacjent niejednokrotnie spędza większość swojego czasu podczas pobytu na oddziale szpitalnym.

Łóżko powinno spełniać oczekiwania chorego w zakresie wygody, bezpieczeństwa i estetyki.

Jego budowa, wyposażenie i funkcjonal­ność powinny sprzyjać rekonwalescencji, ułatwiać profilaktykę powikłań związanych z długotrwałym leżeniem oraz umożliwiać bez­pieczne świadczenie opieki pielęgniarskiej.

Podział łóżek szpitalnych

Łóżka przeznaczone do ogólnej pielęgnacji i leczenia - stano­wią podstawowe wyposażenie sal chorych;

Łóżka przeznaczone do pielęgnacji, leczenia, rekonwalescen­cji i rehabilitacji - stanowią wyposażenie na oddziałach re­habilitacyjnych i ortopedycznych;

Łóżka przeznaczone do pielęgnacji i leczenia pacjentów na oddziałach intensywnej opieki, kardiologicznych, neurochi­rurgicznych.

Łóżko rehabilitacyjne do ogólnej pielęgnacji

Zbudowane jest z rucho­mej lub na stałe przymocowanej do ramy łóżka sztywnej siatki metalowej. Najprostsze leże jest pojedynczo łamane. Posiada stałą sekcję dolną i ruchomą sekcję pleców. Dzięki temu pa­cjenta można ułożyć w pozycji poziomej, półwysokiej i wyso­kiej.

Elementy łózka rehabilitacyjnego

Regulacja sekcji pleców za pomocą mechanizmu zapadkowego

Regulacja sekcji pleców za pomocą sprężyny gazowej

Elementy łózka rehabilitacyjnego

Koło z blokadą

Łóżko z centralną blo­kadą kół

Łózko z centralną blokadą kół

Elementy łóżka rehabilitacyjnego

Krążek i listwa odbojowa

Łóżko rehabilitacyjne

Elementy łózka rehabilitacyjnego

Łóżko w opisanej wersji podstawowej może być dodatkowo wyposażone w następujące elementy:

Barierkę składaną - wykorzystywaną do zabezpieczenia przed wypadnięciem z łóżka osób ze wskazaniami lub przy zmianie pozycji ciała chorego

Wieszak kroplówek - pozwala na umocowanie ponad pozio­mem łóżka zestawów do infuzji; może być mocowany do ramy łóżka od strony głowy lub kończyn dolnych pacjenta po obu stronach łóżka

Łóżko rehabilitacyjne

Elementy łózka rehabilitacyjnego

Wysięgnik nadłóżkowy z uchwytem do ręki ułatwia pacjen­towi podnoszenie się w łóżku, - urządzenie to jest bardzo przydatne przy podkładaniu basenu oraz urządzeń ułatwia­jących pielęgniarce przemieszczanie i zmianę pozycji pa­cjenta w łóżku

Podwójną ramę wyciągową, tj. urządzenie służące do pod­wieszania linek wyciągów lub aparatów do ćwiczeń czyn­nych z oporem i w odciążeniu

Łózko rehabilitacyjne

Elementy łózka rehabilitacyjnego

Podpórkę ręki - podtrzymuje rękę we właściwej pozycji u chorego leżącego w łóżku, np. podczas mierzenia ciśnienia tętniczego krwi

Uchwyt kaczki - pozwala na pozostawienie czystej kaczki przy łóżku pacjenta;

Uchwyt basenu - pozwala na pozostawienie basenu przy łóżku pacjenta;

Wieszak woreczków - pozwała na zawieszanie zbiorniczków drenażowych poniżej poziomu ciała pacjenta leżącego

Wielofunkcyjne łózko rehabilitacyjne

Łóżko rehabilitacyjne, przeznaczone do pielęgnacji, leczenia, rehabilitacji i rekonwalescencji, posiada:

Trzyczęściowe leże, składające się z: sekcji pleców, sekcji uda i sekcji podudzia. Element ten wraz z możliwością zastosowa­nia podwójnej ramy wyciągowej czyni łóżko szczególnie przy­datnym na oddziałach ortopedycznych.

Wielofunkcyjne łóżko rehabilitacyjne

Wielofunkcyjne łóżko rehabilitacyjne

W odróżnieniu od poprzednio opisanych, łóżka te posiadają:

Leże składające się z czterech płaszczyzn, mogących tworzyć wyprofilowany kształt.

Elektryczną regulację poszczególnych segmentów i wysokości leża przy pomocy siłowników elektrycznych sterowanych pilo­tem przewodowym.

Sekcję oparcia pleców wykonaną z płyty przepuszczającej pro­mienie RTG.

Konstrukcję łóżka umożliwiającą prowadzenie pośredniego masażu serca. W przypadku konieczności prowadzenia reanimacji.

Przykładowa sala chorych

Wózek do przewożenia chorych

Elementy wyposażenia łóżka

Stałymi elementami wyposażenia łóżka (niezależnie od typu) są: materac, pościel, bielizna pościelowa. Ważnym - ze względów zdrowotnych i wygody stosowania - elementem łóżka jest materac. Na łóżkach rehabilitacyjnych powinny być używane materace zmniejszające nacisk, tzw. materace przeciwodleżynowe. Wyróż­niamy materace przeciwodleżynowe statyczne i dynamiczne

Materace statyczne

Materace przeciwodleżynowe statyczne rozkładają ciężar ciała leżącego na dużą powierzchnię, ale nacisk na każdą część ciała u pacjenta leżącego nieruchomo jest stały. Dlatego też mogą być stosowane u osób nienarażonych na powstawanie odleżyn. Materace statycz­ne (w zależności od rodzaju) mogą być wypełnione kulkami styropianowymi, wykonane z różnej grubości gąbki poliuretanowej o powierzchni gładkiej lub ukształtowanej, wypełnione wodą, żelem lub powietrzem (tzw. stałociśnieniowe).

Piankowy statyczny

Materac statyczny

Materace przeciwodleżynowe dynamiczne

Okresowo, co kilka minut, zmieniają punkt podparcia leżącej osoby. Dzięki temu dynamiczne każda część ciała pacjenta jest, co pewien czas uwalniana od nacisku spowodowanego leżeniem. Zapewniony jest swobodny dopływ krwi do tkanek, dlatego ryzyko powstania odleżyn jest mniejsze, a sam proces gojenia się istniejących już zmian odleżynowych przebiega szybciej.

Zmiennociśnieniowe

Materace przeciwodleżynowe

Elementy łóżka - pokrowiec

Każdy materac przeciwodleżynowy powinien posiadać pokro­wiec, który zmniejsza proces pocenia poprzez zapewnienie właści­wej wentylacji skóry. Pokrowiec powinien być wykonany z mate­riału przepuszczającego powietrze i parę wodną, a nieprzepuszczającego cieczy. Powinien być także odporny na rozciąganie w oby­dwu kierunkach. Ważne jest także, ze względów higienicznych, aby pokrowiec można było prać i dezynfekować.

Wyposażenie łózka - pościel

W skład pościeli wchodzą: poduszki i oraz wierzchnie okrycie - koc lub kołdra.

Do wygodnego ułożenia pacjenta w łóżku służą poduszki podłużne lub kwadratowe o różnej wielkości. Mogą być one wypełnione wkładem poliestrowym, silikonowym lub pierzem, by ułożyć pacjenta w określonej pozycji, stosuje się liczne udogodnienia.

Pościel

Do okrycia pacjenta służą koce bawełniane, wełniane lub z anilany, a także lekkie kołdry wypełnione wkładem poliestrowym.

Bieliznę pościelową stanowią prześcieradła, poszwy, poszewki - Bielizna pościelowa uszyta najczęściej z tkaniny bawełnianej, oraz podkłady (najczęściej jednorazowe lub dwuwarstwowe - jedna bawełniana, druga nieprzemakająca) dla pacjentów zanieczyszczających się

Bielizna pościelowa

Prześcieradło powinno być dłuższe i szersze o około 70-80 cm od materaca, i pozwala to na prawidłowe zaścielenie i podłożenie prześcieradła pod materac oraz zabezpiecza przed jego marszczeniem (profilaktyka przeciwodleżynowa). Poszwy powinny odpowiadać wielkością poduszkom i kocom. Poszwy na kołdrę, koc, poszewki oraz pościel mogą mieć wszyte w rogach tasiemki albo rzepy, które po zawiązaniu lub zapięciu utrzymują pościel w bieliźnie na stałym miejscu

Bielizna osobista

Bieliznę osobistą pacjenta stanowią koszula lub piżama, serwetki lniane, szlafrok i pantofle.

Bielizna kąpielowa: ręczniki i myjki.

Pacjenci hospitalizowani mogą używać własnej bie­żny osobistej lub otrzymać bieliznę szpitalną

Koszule i piżamy zwykle wykonane są z surowców naturalnych, muszą być luźne, do nakładania i zdejmowania.

Bielizna osobista pacjenta

Koszule dla pacjentów ciężko chorych lub znajdujących się na oddziałach chirurgicznych mają rozcięcie z tyłu na całej długości koszuli. Ułatwia to ich zmianę podkładanie basenu.

Serwetki lniane służą do ochrony bielizny osobistej i pościelowej pacjenta podczas spożywania posiłków

Koszula szpitalna

Bielizna kąpielowa pacjenta

Pacjent powinien posiadać dwa ręczniki - do wycierania
górnej i dolnej połowy ciała. Myjki są to nakładane na dłonie ręka­
wice frotte lub flanelowe, które służą do mycia ciała. Ze względów
higienicznych pożądane jest, aby myjki były jednorazowego użyt­ku. Osoba hospitalizowana powinna posiadać ponadto szlafrok
oraz pantofle.

Kolejnym elementem najbliższego otoczenia pacjenta jest szafka przyłóżkowa.

Szafka przyłóżkowa

Budowa szafki powinna zapewniać łatwe utrzymanie jej w czystości. Zwykle szafki przyłóżkowe posiadają:

Metalowy szkielet.

Dwustronnie otwierane drzwiczki. Funkcja ta umożliwia ustawienie szafki po obu stronach łóżka. Drzwi zabezpieczone są przed samoczynnym otwieraniem się poprzez zastosowanie zatrzasku magnetycznego.

Szafka przyłóżkowa

Szafka przyłóżkowa

Dwustronnie wysuwaną szufladę szafki z wyjmowanym pojemnikiem z tworzywa sztucznego.

Aparat jezdny w postaci czterech kółek, w tym dwóch z blokadą. Zastosowanie kółek jezdnych z blokadą umożliwia jej łatwe przemieszczanie i stabilne ustawienie szafki.

Półkę boczną z możliwością regulowania wysokości, obrotu, również wysunięcia i pochylenia. Półka ułatwia pacjentowi spożywanie posiłków, pisanie i czytanie.

Wyposażenie sali chorych

Dodatkowym wyposażeniem pokoi chorych są krzesła lub taborety, które w dziennej aktywności pacjentów pozwalają na zachowanie naturalnej pozycji siedzącej poza łóżkiem lub zapewniają wygodę dla osób odwiedzających pacjenta. Krzesło lub taboret służyć może także do odkładania pościeli podczas prześcielania łóżka, lub innych podręcznych przedmiotów potrzebnych do pielę­gnacji pacjenta w łóżku.

Wyposażenie sal chorych

Kolejnym ważnym elementem wyposażenia sal chorych, Parawany szczególnie wielołóżkowych, są parawany.

Służą one do zapewnienia pacjentom intymności, np. podczas wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych.

Pokój szpitalny

Pokój szpitalny powinien być tak zaprojekto­wany i urządzony, aby zapewniał poczucie bezpieczeństwa (był przejrzysty pod względem funkcji) i służył kontaktom międzyludz­kim (stworzenie miejsca w pokoju dla osoby bliskiej choremu).

Powierzchnia pokoi chorych powinna wynosić

Pokoju jednołóżkowego min. 12 m²,

Dwułóżkowego min. 14 m²

Pokoju trzyłóżkowego min. 20 m²,

Pokoju wielołóżkowego min. 6 m² na jedno łóżko.

Sala chorych

Łóżka w pokojach powinny być ustawione w ten sposób, aby możliwy był do nich dostęp z trzech stron (w tym dwóch dłuż­szych). Pomiędzy łóżkami powinien być zachowany odstęp min. 70 cm, od ściany zewnętrznej 80 cm. Podłogi w pokoju szpitalnym muszą być wykonane z materiałów gładkich, trwałych, zmywal­nych, nienasiąkliwych i odpornych na działanie środków dezynfe­kcyjnych. Każdy pokój powinien być wyposażony w umywalkę z bieżącą ciepłą i zimną wodą. Ściany przy umywalkach muszą być wyłożone do wysokości, co najmniej 1,60 m płytkami ceramicznymi.

Sala chorych wielołóżkowa

Intensywna terapia

Higiena otoczenia - mikroklimat

Mikroklimatem sali chorych nazywamy warunki klimatyczne

Występujące lub wytworzone w niewielkiej określonej przestrzeni lub pomieszczeniu, tj. w pokojach pacjentów.

Elementy mikroklimatu pomieszczenia to między innymi:

Temperatura powietrza,

Wilgotność powietrza,

Ruch powietrza,

Oświetlenie i barwa otoczenia.

Mikroklimat - temperatura

Poszcze­gólne elementy mikroklimatu mogą utrzymywać lub potęgować
stany fizjologiczne, stwarzać niekorzystne warunki oraz powodo­wać zaburzenia czynności organizmu.

Temperatura powietrza w pomieszczeniach, w których przebywają ludzie, powinna być taka, aby osoby tam przebywające miały przyjemne uczucie ciepła. Jako optymalny w salach szpitalnych przyjmuje się zakres temperatury od 20 do 22°C.

Reakcje adaptacyjne na temperaturę otoczenia

Przebywanie w pomieszczeniach o wysokiej temperaturze powietrza może po­wodować zakłócenie równowagi między wytwarzaniem a oddawa­niem ciepła przez organizm. Prowadzi to do szeregu reakcji adapta­cyjnych, m.in.:

Rozszerzenia naczyń oporowych i obniżenia ciśnienia tętni­czego krwi,

Przyspieszenia czynności serca,

Zwiększenia częstości oddechów,

Reakcje adaptacyjne na temperaturę otoczenia

Zmiany rozmieszczenia krwi w organizmie w kierunku anemizacji narządów wewnętrznych na korzyść zwiększonego ukrwienia skóry.

Wysoka temperatura otoczenia wpływa również na czynność ośrodkowego układu nerwowego, wywołując drażliwość, apatię, obojętny stosunek do otoczenia.

Mikroklimat - wilgotność powietrza

Optymalna wilgotność powietrza, czyli zawartość pary wodnej w jednostce objętości lub masy powietrza (wartość wilgotności względnej) w pomieszczeniach bytowania człowieka, wynosi 40-60%. Utrzymywanie optymalnej wilgotności powietrza jest szczególnie pożądane w salach szpitalnych, bowiem zbyt niska wilgotność (po­niżej 30%) powoduje wysychanie i pękanie błon śluzowych i skóry, co osłabia naturalną barierę ochronną organizmu przed wnikaniem drobnoustrojów.

Mikroklimat - ruch powietrza

Ruch powietrza spowodowany jest występowaniem różnic temperatury i ciśnienia mas powietrza. Wartość optymalna ruchu powietrza w pomieszczeniach wynosi od 0,15 m/s do 0,5 m/s. Dzięki stałemu ruchowi powietrza w pomieszczeniu i mieszaniu się jego warstw, wyrównywany jest skład chemiczny i temperatura powietrza. Brak ruchów powietrza może prowadzić do zaburzeń w termoregulacji.

Mikroklimat - ruch powietrza

Racjonalnie wykorzystany ruch powietrza jest bardzo ważnym elementem poprawy mikroklimatu w pomieszcze­niu.

Dlatego też w każdym pomieszczeniu szpitalnym powinien być indywidualny kanał wentylacji grawitacyjnej, zapewniający 1,5krotną wymianę powietrza na godzinę.

Mikroklimat - wietrzenie sal chorych

Celem zapewnienia dopływu świeżego powietrza i poprawy warunków mikroklimatu pomieszczenia, niezbędne jest kilkakrotne w ciągu dnia wietrzenie sal - bezpośrednie lub pośrednie. Wietrzenie bezpośrednie polega na szerokim jednoczesnym kilkuminutowym otwarciu okien i drzwi. Taki sposób wymiany powietrza moż­na zastosować, kiedy w sali nie przebywają pacjenci.

Mikroklimat - wietrzenie

Wietrzenie sal pośrednie polega na wymianie powietrza poprzez otwarcie okien w jednym pomieszczeniu i po kilkunastu minutach, gdy
powietrze się ogrzeje, wprowadzeniu go do drugiego pomieszcze­nia.

Celem wietrzenia jest usunięcie wirusów, bakterii saprofitycz­nych i chorobotwórczych z sali, w której przebywają chorzy.

Mikroklimat - oświetlenie

Pomieszczenia przeznaczone na czasowy lub stały pobyt pacjentów powinny mieć zapewnione dobre oświetlenie, tzn. nie może być ono ani zbyt silne, ani zbyt słabe. Przy zbyt dużej sile światła może wystąpić zjawisko olśnienia, któremu towarzyszą odruchy ob­ronne, tj. zamykanie powiek, odwracanie głowy, zasłanianie oczu ręką.

W warunkach słabego oświetlenia zmniejsza się ostrość widze­nia i stopniowo rozwija krótkowzroczność, wzrasta również pobudzenie układu nerwowego, któremu towarzyszy wzmożona drażliwość.

Mikroklimat - wpływ barw

Wpływ na temperament człowieka	Działanie zewnętrzne (skierowane na zewnątrz) barw: żółta - czerwona	Działanie wewnętrzne (skierowane do wewnątrz) barw: niebieska - zielona
Choleryk	Lekkomyślne, podniecające	Przytłumiające
Sangwinik	Świadome, podnoszące silę woli	Równoważące
Flegmatyk	Umysłowo podniecające, pobudzające do czynu	Usypiające
Melancholik	Ułatwiające kontakty, skłaniające do udzielania się w życiu	Zamykające w sobie

Pomieszczenia pomocnicze oddziału

Zespół pomieszczeń sanitarnych

Do zespołu pomieszczeń sanitarnych oddziału należą węzły sanitarne i pomieszczenie na baseny. Węzły sanitarne na oddziale
mogą być zbiorowe dla odcinka pielęgniarskiego lub indywidualne
przy pokojach. Węzły sanitarne indywidualne powinny składać się
z kabiny natryskowej, miski ustępowej oraz umywalki. W skład
węzła sanitarnego zbiorowego wchodzą łazienki i toalety.

Zespół pomieszczeń sanitarnych

Liczba kabin natryskowych i wanien powinna być dostosowana do wielkości oddziału - jedna kabina natryskowa powinna przypadać na
dwadzieścia osób, jedna wanna na trzydzieści pięć osób.

Toalety
w oddziale powinny być urządzone odrębnie dla personelu i pacjen­tów oraz osobne dla kobiet i mężczyzn.

Pomieszczenie gospodarcze oddziału

Pomieszczenia gospodarcze oddziału, tj. kuchnia oddziałowa, pomieszczenia na czystą bieliznę, składzik porządkowy do prze­chowywania środków czystości, pomieszczenie składowe, powinny być tak usytuowane i eksploatowane, aby nie były uciążliwe dla pa­cjentów przebywających na oddziale.

Pozostałe pomieszczenia oddziału

Gabinet lekarski

Dyżurka pielęgniarska

Pokój socjalny personelu

Jadalnia dla pacjentów

Kaplica

Pracowanie diagnostyczne

I inne w zależności od specyfiki oddziału.

---