NABYCIE I UTRATA WŁASNOŚCI
NABYCIE WŁASNOŚCI - własność można nabyć w wieloraki sposób, m.in. przez umowę przeniesienia własności (sprzedaż, zamiana, darowizna), nabyciu z mocy samego prawa (zasiedzenie oraz inne przypadki prawa), nabyciu na mocy orzeczenia sądowego (np. orzeczenie o zniesieniu współwłasności), innych przypadkach nabycia i utraty własności. Pierwotne i pochodne nabycie własności
*Pierwotne i pochodne nabycie własności
PIERWOTNE NABYCIE WŁASNOŚCI - w razie nabycia pierwotnego nabywca nie wywodzi swego prawa od innej osoby (poprzedniego właściciela), lecz nabywa je niezależnie od czichkolwiek uprawnień. Nabywca uzyskuje tu własność, którą traci dotychczasowy właściciel, jednakże ta zbieżność czasowanie stanowi następstwa prawnego. Nabywca nie wywodzi swego prawa od poprzednika. Np.: wywłaszczenie, zasiedzenie, zawłaszczenie porzuconej rzeczy ruchomej. Nabywca uzyskuje prawo własności bez dotychczasowych obciążeń.
POCHODNE NABYCIE WŁASNOŚCI - jest wynikiem wyraźnego i koniecznego następstwa prawnego pomiędzy dotychczasowym właścicielem a nabywcą. Mamy z nim doczynienia w przypadku przeniesienia własności (sukcesja singularna) lub dziedziczenia (sukcesja uniwersalna) i w dalszych podobnych przypadkach. Nabywca wywodzi swe prawo od poprzednika. Np.: przeniesienie własności (sprzedaż zamiana itp.) Nabywca uzyskuje prawo własności w takich granicach w jakich przysługiwało ono zbywcy ( poprzednikowi) a więc ze wszystkimi obciązeniami
* Przeniesienie własności - oznacza przejście właności na podstawie umowy. Mamy tu doczynienia z pochodnym nabyciem prawa własności w wyniku zgodnych oświadczeń woli zbywcy (dotychczasowego właściciela) oraz nabywcy (osoby nabywającej prawo).
PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI RZECZY OZNACZONYCH CO DO TOŻSAMOŚCI - w polskim systemie prawnym przyjęto jako zasadę model umowy o podwójnym skutku: zobowiązująco - rozporządzącym. Umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej lub strony postanowiły inaczej. - art. 155 § 1 KC. Zatem wg tego przepisu własność rzeczy przechodzi na nabywcę na podstwie dokonującej się w jednym akcie umowy o podwójnym skutku : zobowiązująco-rozporządzającym. Jest to czynność konsensualna
PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI RZECZY OZNACZONYCH CO TO GATUNKU ALBO RZECZY PRZYSZŁYCH - art. 155 § 2 KC mówi, że jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone co do gatunku lub rzeczy przyszłe to do przeniesienia własności potrzebne jest przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, Dy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe Jest to czynność prawna realna. Wymóg przeniesienia posiadania nie wolno utożsamiać z wymaganiem zawarcia drugiej wykonawczej umowy przenoszącej własność przeniesienie rzeczy oznaczonej co do gatunku następuje wiec mocą realnej czynności zobowiązująco- rozporządzającej z chwilą przeniesienia posiadania. Zamierzony przez strony skutek w postaci przeniesienia własności zostaje zatem osiągniety z chwilą dopełnienia drugiego elementu złożonej czynności prawnej realnej z chwilą przeniesienia posiadania
Nabycie właności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej - jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzenia rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy nabywca uzyskuje właśność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie chyba, że działa w złej wierze. Gdy rzecz zgubiona skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem 3 lat od chwili zgubienia skradzenia lub utraty nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego 3-letniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. W świetle art. 169 można skutecznie nabyć własność rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej gdy nabywca działa w dobrej wierze a zbywca włada rzeczą i wydaje ją nabywcy. Nabywca uzyskuje własności z chwilą wydania mu rzeczy z chwilą objęcia w posiadanie . w tych warunkach mamy więc do czynienia z umową realną . Podobnie w przypadku rozporządzenia rzeczami skradzionymi, zgubionymi lub w inny sposób utraconymi przez właściciela niezbędna jest dobra wiara nabywcy i wydanie mu rzeczy przez zbywcę dochodzi zaś jeszcze konieczność upływu 3 lat od daty kradzieży zgubienia lub utraty rzeczy. . Nabywca używanego samochodu powinien zachować stosowanie do okoliczności zwłaszcza gdy zbywcą nie jest osoba zajmująca się obrotem samochodami i czy samochód nie pochodzi z kradzieży
ZASIEDZENIE - służy nabyciu własności przez posiadacza na skutek jego długotrwałego posiadania.
Przez zasiedzenie można uzyskać prawo własności nieruchomości jak i ruchomości.
Przedmiot zasiedzenia - w trybie zasiedzenia nabywa się praw własności własności nieruchomości według art. 172 KC i własności rzeczy ruchomych według art. 174. w drodze zasiedzenia można nabyć prawo użytkowania wieczystego osoba będąca posiadaczem nieruchomości w ramach użytkowania wieczystego które jest ustanowione we właściwym trybie na rzecz innej osoby. W drodze zasiedzenia można nabyć jeszcze niektóre służebności gruntowe można ją nabyć tylko w wypadku gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Nabycie w trybie zasiedzenia polega prawo własności możliwe jest przed tym nabycie w drodze zasiedzenia udziału we współwłasności. Bez przeszkód można nabyć w trybie zasiedzenia własność nieruchomości gruntowej . Można tu nawet nabyć część gruntu z większej nieruchomości macierzystej, a wówczas podział gruntu możne nastąpić niezależnie od ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zasiedzenie własności budynku może nastąpić jedynie wraz z zasiedzeniem prawa użytkowania wieczystego gruntu. Odrębna włanośći budynku przysługująca wieczystemu użytkownikowi jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Nie można zaś nabyć przez zasiedzenie własności nieruchomości budynkowych gdy odrębna własność budynku przysługuje rolniczej spółdzielni produkcyjnej. Możliwe jest przez zasiedzenie ustanowionej wcześniej odrębnej własności lokalu. Nie wystarczy zaś sama fizyczna samodzielność posiadanego lokalu. Nabycie przez zasiedzenie nieruchomości lokalowej wiąze się z równoczesnym nabyciem udziału we współwłasności lub współużytkowaniu wieczystego grunku. Nie można nabyć w drodze zasiedzenia części lakalu; podmiotem odrębnej własności, przed zasiedzeniem i po zasiedzeniu musi być w całości lokal samodzielny
Przesłanki zasiedzenia:
1.posiadanie samoistne - posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten kto nią faktycznie włada jak właściciel np. nie formalny nabywca nieruchomości.
2.ciągłość posiadania - wystarczy zatem w postępowaniu sądowym udowodnić nabywcy posiadania w określonym odległym czasie i obecnie jegra trwanie. Ustawodawca zaś przyjmuje domniemanie, że przez cały czas trwając posiadanie było nieprzerwane. Ponadto obowiązuje fikcja prawna, że posiadanie przywrócone poczytuje się za nie przerwane.
3.upływ terminu zasiedzenie - zasiedzenie własności rzeczy ruchomych następuje z upływem 3 letniego terminu nie przerwalnego posiadania. Natomiast znacznie dłuższy jest termin zasiedzenia nieruchomości i zależy jeszcze od złej lub dobrej wiary posiadacza. W razie uzyskania posiadani w dobrej wierze wystarczy 20 letni termin posiadania zaś w przypadku złej wiary następuje przedłużenie terminu do lat 30. Zasiedzenie następuje wiec z upływem zastrzeżonego w ustawie terminu. Natomiast do biegu terminu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń. Jeżeli właściciel nieruchomości przeciwko któremu biegnie zasiedzenie jest małoletni zasiedzenie nie może się skończyć wcześniej niż z upływem 2 lat od uzyskania pełnoletniości przez właściciela. Jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania obecny posiadacz może do liczyć do czasu przez który sam posiada czas posiadania swego poprzednika Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy gdy łączenie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej 30 lat
4.dobra wiara posiadacza - własność rzeczy ruchomych można nabyć przez zasiedzenie wyłącznie w przypadku posiadania w dobrej wierze. W przypadku nieruchomości dobra wiara w chwili uzyskania posiadania znacznie skraca termin zasiedzenia do lat 20. w dobrej wierze jest posiadacz który pozostaje w błędzie ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczenia, że przysługuje mu prawo własności mówimy o posiadaniu samoistnym. Osoba która weszła w posiadanie nie ruchomości na podstawie umowy mającej na celu przeniesienie własności zawartej bez zachowania formy aktu notarialnego nie jest posiadaczem w dobrej wierze. Osoba która weszła w posiadanie nieruchomości na podstawie sporządzonej w formie aktu notarialnego umowy zobowiązującej do przeniesienia jej własności może być w zakresie zasiedzenia tej nieruchomości uznana za samoistnego posiadacza w dobrej wierze. Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary domniemiewa się istnienie dobrej wiary.
Skutki zasiedzenia: skutkiem zasiedzenia posiadacz nabywa prawo własności. Traci je dotychczasowy właściciel. Zasiedzenie jest postacią pierwotnego nabycia prawa własności. Następuje niezależnie od prawa poprzednika zasiedzenie nie prowadzi do wygaśnięcia obciążenia własności bowiem wykonywanie posiadania przez osobę nieuprawnioną kończące się zasiedzeniem jest skierowane przeciwko właścicielowi a nie przeciwko osobom którym przysługują ograniczone prawa rzeczowe. Zasiedzenie następuje ex lege Ze względów dowodowych potrzebne jest jednak formalne stwierdzenie nabycia własności Służy temu potwierdzone na drodze sądowej postępowanie nieprocesowe o stwierdzenie zasiedzenia. Sąd bada przesłanki zasiedzenia i w zasiedzeniu i w zakończeniu postępowania wydaje deklaracja postanowienie, stwierdzająca nabycie własności przez zasiedzenie. Podlega oddaleniu powództwo windykacyjne gdy w toczącym się postępowaniu pozwany podniesie zarzut zasiedzenia i udowodni jego przesłanki. Natomiast wobec osób trzecich należy udowodnić nabycie własności w trybie zasiedzenia, przedstawiając właściwe postanowienie sądu.
Zrzeczenie się własności nieruchomości - właściciel może się wyzbyć nieruchomości przez to, że się jej zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. Następnie nieruchomość której właściciel się zrzekł staje się własnością gminy na obszarze której nieruchomość jest położona chyba, że odrębne przepisy stanowią inaczej. Państwowa lub samorządowa osoba prawna może zrzec się własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości odpowiednio na rzecz skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, do zrzeczenia się tych praw stosuje się odpowiednio przepis art. 179.
Zawłaszczenie niczyjej rzeczy ruchomej - właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w takim zamiarze rzecz porzucił własności ruchomej rzeczy niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne. Rój pszczół staje się niczyim jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech lat od dnia wyrojenia. Właścicielowi wolno w pościgu za rojem wejść na cudzy grunt powinien jednak naprawić wynikłą stąd szkodę. Jeżeli rój osiadł w cudzym ulu niezajętym właściciel może domagać się wydania roju za zwrotem kosztów. Natomiast jeżeli rój osiadł w cudzym ulu zajętym staje się on włanośćią tego czyją własnością był rój który w ulu się znajdował.
Znalezienie rzeczy - Zgubienie rzeczy przez właściciela nie uprawnia osób trzecich do jej zawłaszczenia. Nakazuje natomiast dochować obowiązków „ uczciwego znalazcy” np. stare meble porzucone obok śmietnika są rzeczą niczyją. Natomiast portfel który wypadł pasażerowi przy kasie dworcowej jest rzeczą zgubioną. Kto znalazł rzecz zgubioną powinien niezwłocznie zawiadomić o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby uprawnionej powinien niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu właściwy organ państwowy. Natomiast pieniądze papiery wartościowe kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukową lub artystyczna znalazca powinien oddać niezwłocznie na przechowanie właściwemu organowi państwowemu inne zaś rzeczy znalezione tylko na żądanie tego organu. Znalazca który uczynił zadość swoim obowiązkom może żądać znacznego w wysokości jednej dziesiątej wartości rzeczy jeżeli zgłosił swoje rozszczenie najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej do odbioru. Pieniądze papiery wartościowe kosztowności oraz rzeczy mające wartość naukowa Lu artystyczną które nie zostaną przez uprawnionego odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ a w razie niemożności wezwania w ciągu 2 lat od ich znalezienia stają się własnością Skarbu Państwa Inne rzeczy stają się po upływie tych samych terminów własnością znalazcy. Omówionych zasad nie stosuje się w razie znalezienia rzeczy w budynku publicznym albo w innym budynku lub pomieszczeniu otwartym dla publiczności ani w razie znalezienia rzeczy w wagonie kolejowym na statku lub innym środku transportu publicznego. W tych wypadkach znalazca jest zobowiązany oddać rzecz zarządcy budynku lub pomieszczenia albo właściwemu zarządcy środków transportu publicznego, a los znalezionych rzeczy regulują odrębne przepisy. Jeżeli rzecz mająca znaczniejszą wartość naukową artystyczną została znaleziona w takich okolicznościach, że poszukiwanie właściciela było by oczywiście bezcelowe znalazca zobowiązany jest oddać rzecz właściwemu organowi państwowemu rzecz znaleziona staje się własnością skarbu Państwa a znalazcy należy się odpowiednie wynagrodzenia.
2