Jedność i wielość przestępstw

Problematyka jedności i wielości przestępstw rozpatrywana jest przy pomocy instytucji zbiegu przestępstw i zbiegu przepisów ustawy.

Realny zbieg przestępstw

Art. 85

Polega na tym, że jeden sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw zanim zapadł chociażby nieprawomocny wyrok za którekolwiek z tych przestępstw. W takiej sytuacji mówimy o realnym zbiegu przestępstw, który prowadzi do orzeczenia kary łącznej wymierzonej na podstawie kar orzeczonych za poszczególne przestępstwa.

Realny zbieg może mieć charakter jednorodny (składać się z takich samych przestępstw), może mieć charakter różnorodny (obejmować różne przestępstwa), które nadto mogą być popełnione w różnych formach.

W następstwie istnienia realnego zbiegu przestępstw sąd musi orzec karę łączną. Do jej orzeczenia dochodzi w następstwie skazania najpierw za poszczególne przestępstwa, w drugiej kolejności na podstawie tych kar sąd wymierza karę łączną.

Podstawowe zasady wymiaru kary łącznej

1. Kara łączna nie może być wyższa od sumy kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa - tzw. Pierwsze maksimum kary łącznej.

2. Kara łączna nie może być wyższa od 15 lat kary pozbawienia wolności, 18 miesięcy kary ograniczenia wolności i 540 stawek dziennych kary grzywny.

3. Kara łączna nie może być niższa od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwo.

Ciąg przestępstw

Art. 91 KK

Ciąg przestępstw jest odmianą realnego zbiegu przestępstw, czyli ma miejsce gdy sprawca popełnił co najmniej dwa przestępstwa zanim zapadł chociażby nieprawomocny wyrok za którekolwiek z tych przestępstw.

Warunkami dodatkowymi są:

1. Tożsamość kwalifikacji prawnej - to muszą być takie same przestępstwa

2. Podobny sposób popełnienia każdego z tych przestępstw - oznacza ich zrealizowanie w sposób bardzo zbliżony, prawie jednakowy.

3. Pomiędzy poszczególnymi przestępstwami zachodzą krótkie odstępy czasu, co oznacza istnienie między przestępstwami więzi czasowej. W orzecznictwie sądów po 1997 roku o tej więzi mówi się w przypadku gdy odstęp czasu nie przekraczał kilku miesięcy.

Jeżeli nie jest spełnione którekolwiek z tych dodatkowych kryteriów to wobec sprawcy będą zachodziły jedynie okoliczności związane z realnym zbiegiem przestępstw, sprawa zakończy się orzeczeniem kary łącznej.

W następstwie ciągu przestępstw dochodzi do wymierzenia kary do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Przestępstwo ciągłe (czyn ciągły ) art. 12

Przestępstwo ciągłe jest przykładem pozornego zbiegu przestępstw. Oznacza to sytuację, w której wielość czynów dokonanych przez sprawcę nie oznacza wielości przestępstw.

Wielość zachowań tego samego sprawcy zgodnie z art. 12 KK traktowana jest jako jedno przestępstwo ciągłe.

Przesłanki czynu ciągłego:

1. Sprawca działa w wykonaniu z góry powziętego zamiaru. Oznacza to, że instytucja przestępstwa ciągłego ma zastosowanie tylko do przestępstw umyślnych. Warunkiem przyjęcia czynu ciągłego jest wykazanie, że sprawca w chwili podejmowania pierwszego zachowania musi mieć zamiar popełnienia wszystkich zachowań składających się na ten czyn. Zgodnie z orzeczeniem SN z góry powzięty zamiar oznacza taki zamiar, który już w chwili jego powzięcia odnosi się do wszystkich zindywidualizowanych (o najmniej ogólnym zarysie) zachowań składających się na czyn ciągły. W szczególności brak jest takiego zamiaru gdy sprawca dopuszcza się kilku zachowań w odnawiającym się w stosunku do każdego z tych zachowań zamiarze.

2. Istnieją krótkie odstępy w czasie między poszczególnymi zachowaniami. W orzecznictwie uważa się, że to kryterium jest spełnione gdy ten okres trwa od kilku minut do kilku lub kilkunastu dni.

3. Tożsamość osoby pokrzywdzonej w przypadku gdy przedmiotem zamachu jest dobro osobiste. Pojęcie to obejmuje takie dobra jak życie, zdrowie, wolność, cześć, godność i nietykalność cielesna.

W ramach przestępstwa ciągłego można mówić jedynie w przypadkach, w których sprawca popełnia przestępstwa przeciwko temu samemu rodzajowemu dobru.

Skazanie za przestępstwo ciągłe nie powoduje jakiegokolwiek obostrzenia orzekanej kary.

Bez względu na liczbę przestępczych zachowań wchodzących w skład przestępstwa ciągłego sprawcy wymierza się karę w granicach ustawowego zagrożenia.

Kumulatywny zbieg przepisów ustawy

Art. 11

Zbieg ten jest odmianą rzeczywistego zbiegu przepisów ustawy, który polega na tym, że sprawca jednym czynem narusza dwa lub więcej przepisów ustawy i tej wielości prawnych ocen (kwalifikacji) nie można usunąć. Np. z takim zbiegiem mamy do czynienia w przypadku gdy ojciec gwałci własną córkę, która nie ukończyła 15 roku życia - art. 197, art. 200, art. 201

W takim przypadku sąd skazuje sprawcę na jedno przestępstwo, ale na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.

Takie rozwiązanie wynika z zasady znajdującej się w art. 11 §2 mówiącej, że ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.

W przypadku kumulatywnego zbiegu sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, a środki karne i środki zabezpieczające mogą być orzeczone na podstawie wszystkich pozostałych przepisów.

---