Socjologia ludności , 14.10.2010, wykład 4

Źródła informacji demograficznych i socjologicznych

1. SPIS POWSZECHNY

2. Ewidencja bieżąca ludności

3. Dodatkowe badania

AD. I.

Spis powszechny - pełne badanie statystyczne ludności przeprowadzone na danym terenie i w danym czasie. (zazwyczaj przeprowadzane co 10 lat)

Cechy spisu:

1. Powszechny

2. Obligatoryjny

3. Imienny

4. Bezpośredni

• Moment krytyczny spisu - zapisuje się wszystko to, co wydarzyło się do tego momentu

• Minimum spisowe - dotyczy biednych krajów; bada się podstawowe cechy: rok urodzenia, stan cywilny, miejsce zamieszkania

• Kategorie nie objęte badaniem - przedstawiciele służby dyplomatycznej ; osoby ubiegające się o azyl

• Bada się: osoby stale i czasowo zamieszkujące; mieszkania i budynki; osoby bez stałego zamieszkania

Typy spisów powszechnych:

• Narodowy

• Sumaryczny - obejmuje mini min spisowe; np. spis w Polsce w roku 1946 zrobiony by uchwycić ubytki ludności po II Wojnie

• Cząstkowy - dot. Konkretnej problematyki

• Mikrospisy - badanie metodą reprezentacyjną, np. w Polsce w 1995r.

Historia spisu:

Polska - I spis - 1797r.

Szwecja - I kraj, który wprowadził spis, XVIII w.

1920r. - I spis w wolnej Polsce; bardzo ważny - pokazuje odsetek analfabetów - 36%; najbardziej obciążony błędami metodologicznymi ze wszystkich spisów w Polsce

1930r. - 26% analfabetów

1946r. - spis sumaryczny

1950r. - spadek analfabetów

1960, 1970, 1978, 1988 - kolejne spisy

2002 - ważny spis, bo pokazuje przebieg transformacji; bada rynek pracy, ubóstwo, bezrobocie, bezdomność ( narzucone przez UE)

(2010 - spis rolny)

2011 - kolejny spis narodowy, w którym będzie trzeba badać kohabitację!

Podział cech badanych:

1. Cechy zespołowe: stosunek do głowy gospodarstwa domowego; podział na rodziny biologiczne ( małżeństwa z dziećmi, małżeństwa bez dzieci, partnerzy z dziećmi, partnerzy bez dzieci, matki z dziećmi, ojcowie z dziećmi)

2. Cechy demograficzne: miejsce zamieszkania, płeć, dochód, data urodzenia, stan cywilny, wyznanie, język, narodowość, wykształcenie, sieroctwo, dzietność, migracje, charakterystyka dojazdów etc.

3. Cechy społeczno-zawodowe

Kategorie ludności spisowej:

1. Ludność stale zamieszkała/stała :

1. Osoby mieszkające stale, z reguły zameldowane na pobyt stały

2. Osoby obecne w miejscu spisu

3. Nieobecni w momencie spisu ale z dokumentem zameldowania

2. Ludność de facto/ faktycznie zamieszkała

1. Mieszkańcy stale zamieszkujący obecni w czasie spisu

2. Nieobecni ale ich nieobecność była krótsza niż 2 miesiące

3. Nieobecni w czasie spisu przez okres dłuższy niż 2 miesiące (odbywanie zasadniczej służby wojskowej, misja wojskowa, przebywanie w areszcie śledczym lub zakładzie karnym, pobyt za granicą)

3. Rezydenci

1. Osoby przebywające czasowo powyżej 2 miesięcy z powodu: nauki, pracy, uwarunkowań rodzinnych etc., domy opieki; zameldowane na stałe w innym miejscu (?)

2. Stali mieszkańcy z wyjątkiem osób przebywających poza miejscem zamieszkania powyżej 12 miesięcy

3. Osoby przebywające czasowo przez co najmniej 12 miesięcy poza miejscem zamieszkania np. cudzoziemcy

Trzy drogi spisu:

1. Samospis

2. Rachmistrz

3. Spis telefoniczny CATI

Wiek:

1. Ludzie młodzi: 0-29

2. Wiek średni: 30-59

3. Starsze osoby: ponad 60

Stan cywilny

2002 r. - pierwszy raz zbadano stan cywilny prawny i faktyczny

1. Kawaler/panna

2. Żonaty/zamężna

3. Wdowa/wdowiec

4. Rozwiedziony/rozwiedziona

5. Separowany/separowana

6. Partner/partnerka

Poziom wykształcenia:

1. Wyższe

2. Policealne

3. Średnie zawodowe

4. Średni ogólnokształcące

5. Zasadnicze zawodowe

6. Podstawowe ukończone

7. Podstawowe nieukończone

19.10.2010, wykład 5

Gospodarstwo domowe

Def. Najczęściej to zespół osób spokrewnionych lub nie i wspólnie się utrzymujących

1. Rodzinne (Willy Wonka i fabryka czekolady =D)

2. Nierodzinne (wieloosobowe np. Friends, jednoosobowe - singlowanie)

Typy rodzin:

1. Rodzina biologiczna

2. Rodzina pełna

3. Rodzina zrekonstruowana

4. Rodzina rozszerzona (biologiczna + ktoś, niekoniecznie spokrewniony)

5. Młoda demograficznie rodzina (kobiety do 30, mężczyźni do 35 roku życia)

6. Gniazdowanie ( przed 2002: dzieci na utrzymaniu: 18,5; po 2002- 24,0)

Źródło utrzymania:

1. Dochody z pracy (niezależnie od rodzaju zatrudnienia)

2. Niezarobkowe źródła dochodu (wynajem, renta etc.)

3. Ludność pozostająca na utrzymaniu

Obiekty zbiorowego zakwaterowania:

1. Placówki opiekuńczo-wychowawcze

2. Placówki opiekuńczo-lecznicze

3. Domy pomocy społecznej

4. Zakłady dla przewlekle chorych

5. Klasztory, domy zakonne

6. Hotele robotnicze w PRL (?)

AD. II. EWIDENCJA BIEŻĄCA LUDNOŚCI

• Badania ciągłe i aktualne

• Rejestracja w Urzędzie Stanu Cywilnego

• Księgi małżeństw, urodzeń, zgonów (związane z ruchem naturalnym ludności) + rozwodów

• Księgi meldunkowe - pobyt okresowy (od 2 miesięcy do 5 lat), meldunek na pobyt stały i czasowy

REJESTRACJA:

• Małżeństw:

• Od 1939 państwo zbierało informacje od kościołów; tylko w zaborze pruskim istniała rejestracja związków świeckich

• Od 1945 wchodzi rejestracja związków cywilnych - obligatoryjna!

• 1998 - wchodzi w życie KONKORDAT

• Rozwodów

• Karty statystyczne z prawomocnie orzeczonym rozwodem

• Od 1993 - separacja

• Urodzeń- odnotowuje się tam gdzie nastąpiło urodzenie dziecka; dziecko trzeba zarejestrować w ciągu 14 dni!

• Zgonów (Wydarzenie, które nastąpi to jest zgon. prof. Slany)- śmierć należy zgłosić w ciągu 3 dni

• Meldunków

• Księga meldunkowa - od 1928r.; do 1949r. prowadzą tylko duże miasta; 1952-1962 ruchy przestrzenne kontroluje Milicja

• Wpisy meldunkowe w miastach prowadzą spółdzielnie, właściciele mieszkań; na wsi: sołtysi

• Wszystkie księgi meldunkowe trafiają do Ewidencji i Kontroli Ruchu Ludności

PESEL - Powszechny Elektroniczny System Ewidencji Ludności

Sprawozdawczość resortowa (???)

AD. III. INNE BADANIA

1. Specjalistyczne

2. Badania budżetu

1. Gospodarstwa domowe -> wydatki na potrzeby podstawowe i wolnego wyboru

2. 1993 - zintegrowany system badań gosp. Domowych

3. SPIS -> System Państwowej Informacji Statystycznej obejmuje takie podsystemy jak:

1. Ludność

2. REGON

3. PESEL

4. Mgr

4. Metoda anamnestyczna ( zazwyczaj badanie retrospektywne)

5. Źródła archiwalne

6. Badania survey'owe

---