ŚRODKI STYLISTYCZNE W LIRYCE
1. Epitety - są to określenia rzeczownika:
Jak wesoły milion drobnych, wilgnych muszek,
Jakby z worków szarych mokry, mżący maczek,
Sypie się i skacze dżdżu wodnisty puszek,
Rośny pył jesienny, siwy kapuśniaczek.
muszki - drobne, wilgne worki - szare
maczek - mokry, mżący pył - rośny, jesienny kapuśniaczek - siwy puszek - wodnisty
2. Wyraz dźwiękonaśladowczy (onomatopeja) -wyrazy naśladujące dźwięk:
Wtem gdy wódkę pił z kielicha,
Kielich zaświstał, zazgrzytał;
Patrzy na dno: "Co u licha?
Po coś tu, kumie, zawitał?"
3. Porównanie - zestawienie dwóch wyrazów lub wypowiedzeń zwykle połączonych słowem:
Jak, jakby, jako, niby...
Na zielonym obrusie łąk, jako szeregi
Naczyń stołowych sterczą: tu z krągłymi brzegi
Surojadki srebrzyste; żółte i czerwone,
Niby czareczki rożnym winem napełnione;
(jako szeregi (...) sterczą ...)
(surojadki (...) niby czareczki...)
4. Przenośnia (metafora) - połączenie wyrazów, którego nie spotyka się w języku codziennym:
Wtem chmura cienia chleb ziemi kraje,
Listek listkowi krople podaje
I mały deszczyk poszedł ukośnie,
Zapłakał chłopczyk żałośnie.
5. Uosobienie (personifikacja) - nadanie zwierzętom bądź przedmiotom cech ludzkich.
Ponoć pierwsza rzekła Warta,
Że jest Noteć nic nie warta,
Warcie na to rzekła Odra,
Że jest głupia i niedobra.
6. Ożywienie (animizacja) - nadanie przedmiotom cech istot żywych:
Rano mgła w pole szła,
Wiatr ją rwał i ziębił.
Opadały ciężkie grona Kalin i jarzębin.
7. Apostrofa - uroczysty zwrot do kogoś lub czegoś:
Szlachetne zdrowie,
Nikt się, nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się, zepsujesz.
Kilka informacji na temat rymów.
Rymy: podobnie brzmiące wyrazy na końcu wersu (linijki). Rymy mogą układać się następująco:
aabb (rymy sąsiadujące albo parzyste),
abba (rymy okalające),
abab (rymy przeplatane albo krzyżowe).
Szlachetne zdrowie, a
Nikt się, nie dowie, a
Jako smakujesz, b
Aż się zepsujesz. b
Na ziarnku maku stoi mały dom, a
Pieski szczekają na księżyc makowy b
I nigdy jeszcze tym makowym psom, a
Że jest świat większy nie przyszło do głowy. b
Teatr mój widzą ogromny, a
wielkie powietrzne przestrzenie, b
ludzie je pełnią i cienie, b
ja jestem grze ich przytomny. a
Ćwiczenia
Przeczytaj uważnie poniższy utwór, a następnie wykonaj związane z nim zadania:
Droga Czesław Miłosz
Tam, gdzie zielona ściele się, dolina
I droga, trawą zarosła na poły,
Przez gaj dębowy, co kwitnąć zaczyna,
Dzieci wracają do domu ze szkoły.
W piórniku, który zawsze na wskos się otwiera,
Chrobocą kredki wśród okruchów bułki
I grosz miedziany, który każde zbiera
Na powitanie wiosennej kukułki.
Berecik siostry i czapeczka brata
Migają miedzy puszystą krzewiną.
Sojka skrzekocząc po gałęziach lata
I długie chmury nad drzewami płyną.
Już dach czerwony widać za zakrętem.
Pod domem ojciec wsparty na motyce
Schyla się, trąca listki rozwinięte
I z grządki całą widzi okolice.
Zadania:
1. Z ilu strof zbudowany jest utwór? - .........................................................................................................................
2. Ile wersów liczy każda strofa? - ...........................................................................................................................
3. Wypisz i nazwij układ rymów w utworze: .......................................................................................
4. Wypisz środki stylistyczne:
a) dwa epitety z rzeczownikami: ...............................................................................................................................
b) wyraz dźwiękonaśladowczy: .............................................................................................................................
c) ożywienie: ............................................................................................................................................................
d) przenośnię: .............................................................................................................................................................