opracowane definicje, tekstowe, studia AGH WGGIOŚ ochrona środowiska, rok 1, Geologia ogólna


Definicje na egzamin

  1. Insolacja

Nasłonecznienie - promieniowanie słoneczne otrzymywane przez dane ciało (np. Ziemie lub okruch skalny) jest jednym z czynników wietrzenia fizycznego.

  1. Dezintegracja granularna, eksfoliacja

Rozpad ziarnisty - rozkruszanie i rozdrabnianie skal o strukturze ziarnistej pod wpływem wahań temperatury. Skal rożnej rozszerzalności cieplnej poszczególnych minerałów lub mikrogeliwacji.

dezintegracja skał granularna (ziarenistą), zachodzącą głównie pod wpływem nierównomiernego nagrzewania różnych minerałów w skale, w efekcie skała rozpada się na poszczególne ziarna,

Eksfoliacja - łuszczenie się skal rodzaj wietrzenia fizycznego polegający na skorupowym bądź płytkowym oddzieleniu się przypowierzchniowych części skały wzdłuż drobnych pęknięć równoległych do jej powierzchni.. Eksfoliacja jeden z procesów mechanicznego wietrzenia skał, spowodowany dobowymi wahaniami temperatury.

  1. Wietrzenie ilaste

kaolinizacja - wietrzenie chemiczne skaleni prowadzące do utworzenia minerałów ilastych i glin kaolinowych.

  1. Wietrzenie laterytowe - rodzaj wietrzenia chemicznego w klimacie gorącym okresowo suchym.

Polega na tworzeniu na ogól czerwonej pokrywy laterytowej złożonej głownie z wodorotlenków i tlenków Fe oraz Al przy jednoczesnym całkowitym odprowadzeniu krzemionki.

  1. Eluwium i iluwium

Eluwium - resztkowe nagromadzenie fragmentów skalnych odporniejszych na wietrzenie w miejscu gdzie skala podlegała wietrzeniu chemicznemu lub fizycznemu.

Iluwium - materiał wypłukany z jednego poziomu gleby i osadzony w innym zwykle niżej położonym Iluwium zawiera na ogol cząstki ilaste związki Al i Fe węglany oraz związki organiczne.

  1. Halmyroliza

Proces chemicznego przeobrażenia się minerałów pod wpływem wody morskiej do minerałów powstających w skutek halmyrolizy. (filipsyt, palagonit częściowo także glaukonit i montmoillonit)

  1. Synklina i antyklina

Synklina - łęk, wklęsła część fałdu, której jądro zbudowane jest ze skał najmłodszych, natomiast skrzydła z coraz starszych.

Antyklina - siodło, jedna z 2 podstawowych form fałdu, której jądro jest zbudowane ze skał starszych niż skrzydła.

  1. Diapir

Struktura tektoniczna stanowiąca plastyczne jądro antykliny. Przebijająca się przez młodsze, sztywniejsze skały nadkładu. Powstawanie dipirów solnych wiąże się z samoistnym ruchem mas solnych pod wpływem ciśnienia mas skalnych nadkładu na pokłady solne (halo kineza) lub ruchów tektonicznych (halo tektonika)

  1. Płaszczowina

Nasunięcie o charakterze regionalnym, powstałe w wyniku przemieszczania i przeważnie sfałdowania warstw skalnych "odkutych" od podłoża, na którym się osadziły. Przemieszczenie odbywa się w zakresie kilku do ponad 200 km od pierwotnego występowania skał. Zbudowane głównie ze skał osadowych, czasami też metamorficznych lub magmowych.

  1. Nasunięcia

Nasunięcie, struktura geologiczna powstała w wyniku przemieszczenia kompleksu skalnego w stosunku do utworów leżących poniżej, wzdłuż poziomej lub lekko nachylonej powierzchni nieciągłości.

Powstanie nasunięcia związane jest najczęściej z deformacjami tektonicznymi.

  1. Uskoki zrzutowe

Uskoki w którym kierunek przemieszczania jest równoległy do linii upadu powierzchni uskokowej . Uskoki zrzutowe obejmują uskoki normalne uskoki odwrócone i uskoki progowe

  1. Uskoki przesuwcze

Listwowy, uskok w którym kierunek przemieszczenia jest równoległy do linii biegu powierzchni uskokowej.

  1. Rowy tektoniczne

Rodzaj obniżenia geologicznego, obejmujący wąski i podłużny fragment skorupy ziemskiej, który zapadł się wzdłuż równoległych do siebie uskoków normalnych (np.: zapadliskowy graben) Jest przeciwieństwem zrębu.

  1. Zręby tektoniczne

Struktura tektoniczna ograniczona przynajmniej z dwu przeciwległych stron dyslokacjami i wzdłuż nich wypiętrzona względem otoczenia .Przeciwieństwo rowu tektonicznego i zapadliska. (zrąb, horst)

  1. Cios

zbiór (w danej skale na danym obszarze) wielu spękań seryjnych o pewnym uporządkowaniu geometrycznym o odstępach przekraczających parę cm .

  1. Glacitektonika

Deformacje podłoża lodowca i składanych przezeń osadów spowodowane naciskiem lodu i/lub jego tarciem o podłoże

  1. Zwierciadło wód gruntowych,

granica stref aeracji (napowietrzenia) i saturacji (nasycenia). Zwierciadło wód podziemnych może być napięte, lub swobodne.

Swobodne - pozostające pod ciśnieniem atmosferycznym, co oznacza, że nad zwierciadłem wody w tej samej warstwie przepuszczalnej występuje przestrzeń bez wody umożliwiająca jego podnoszenie się.

Napięte - pozostające pod ciśnieniem wyższym od atmosferycznego. Jego położenie jest wymuszone przez wyżej leżące utwory nieprzepuszczalne, które uniemożliwiają wzrost poziomu zwierciadła wody. Występuje na granicy warstwy wodonośnej i warstwy nieprzepuszczalnej.

  1. Woda artezyjska

Wody gruntowe, znajdujące się między dwiema warstwami skał wodoszczelnych, podlegające działaniu ciśnienia hydrostatycznego. Przebicie warstwy nieprzepuszczalnej prowadzi do wypełnienia studni aż do osiągnięcia poziomu zwanego piezometrycznym. Występowanie wód artezyjskich związane jest z uskokami oraz z systemem szczelin skalnych.

  1. Źródła wód gruntowych

Naturalne wypływy wód gruntowych na powierzchnię noszą nazwę źródeł; powstają one wszędzie tam, gdzie zwierciadło wód gruntowych dochodzi do powierzchni terenu.

Zależnie od uwarunkowań geologicznych wyróżnia się rozmaite typy źródeł, spośród których warto wymienić:

W ogromnej większości przypadków wody źródlane mają temperaturę zbliżoną do średniej rocznej temperatury danego miejsca. Jeśli temperatura źródła jest wyższa, mówi się o cieplicy (termie). Cieplice związane są najczęściej z obszarami współczesnej lub niedawno wygasłej działalności wulkanicznej.

  1. Wody mineralne

naturalna woda wzbogacona w znacznym stopniu solami mineralnymi (lub innymi składnikami) w postaci jonów. W 1 litrze wody mineralnej stężenie soli mineralnych musi być większe od 1 grama. Oprócz tego może zawierać rozpuszczone gazy pochodzenia naturalnego (dwutlenek węgla, siarkowodór).

  1. Rodzaje krasu

Kras solny

Kras gipsowy

Kras węglanowy

Kras kredy piszącej

  1. Formy krasu powierzchniowego

Żłobki krasowe - są to bruzdy powstałe przez spływającą wodę, pomiędzy żłobkami znajdują się żebra krasowe.

Lejki krasowe - zagłębienia zamknięte o średnicy kilku metrów utworzone na powierzchni Ziemi w wyniku wpadającej do szczeliny wody.

Ostańce krasowe - izolowane wyniesienia będące pozostałością odporniejszych skał wapiennych.

Ospa krasowa - drobne zagłębienia skupione na niewielkiej przestrzeni.

Dolina krasowa - znaczne zapadnięcie terenu o wydłużonym kształcie i wyrównanym dnie.

Uwały - zagłębienia rozległe utworzone z połączenia kilku lejków krasowych.

Poljo - rozległa kotlina powstałą przez połączenie kilku uwałów.

Mogoty - kopulaste wzniesienia wypreparowane ze skał wapiennych.

Ponor - miejsce, gdzie rzeka wpływa pod powierzchnię ziemi.

Wywierzysko - źródło krasowe

Trawentyny - martwica wapienna wokół ciepłych źródeł.

  1. Stalagmity i stalaktyty

Stalagmity

Rodzaj nacieków występujących w dnach jaskiń krasowych. Stalagmity mają kształty szerokich słupów, iglic, guzów, kopułek itp., powstałych z wytrącania się węglanu wapnia (kalcytu) z kropel wody, spadających ze stropu jaskini lub częściej ze stalaktytu. Stalagmit jest z reguły szerszy od stalaktytu. Proces powiększania stalagmitu i stalaktytu powoduje połączenie się ich ze sobą i powstanie jednej zrośniętej formy, nazywanej stalagnatem.

Stalaktyty

Sopleńce, rodzaj nacieku krasowego w kształcie wydłużonego sopla, zwisającego ze stropu jaskini, najczęściej u wylotu szczelin. Stalaktyty powstają na skutek wytrącania się węglanu wapnia z wody spływającej ze stropu jaskini. Prędkość powstawania stalaktytów szacuje się na ok. 1 mm rocznie.

  1. Osuwisko

Osuwiskiem nazywamy nagłe przemieszczenie się mas ziemnych powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podłoża spowodowane siłami przyrody lub działalnością człowieka. Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na osuwaniu się materiału skalnego i/lub zwietrzelinowego po pewnej powierzchni. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły ciężkości.

Przyczyny:

-wzrost wilgotności gruntu spowodowany długotrwałymi opadami lub roztopami,

-podcięcie stoku przez erozję

-nadmierne obciążenie stoku

-wibracje związane np. z pracami ziemnymi, ruchem samochodowym, eksplozjami,

-trzęsienia ziemi.

  1. Koluwium

Osad złożony z utworów skalnych przemieszczonych przez osuwisko (ruchami grawitacyjnymi).

  1. Korazja

Niszczenie i polerowanie powierzchni skały okruchami skalnymi i piaskiem, niesionymi przez wiatr. Najsilniej oddziałuje w przyziemnych partiach skał, gdzie ilość przenoszonego piasku jest największa. Efektem jest powstawanie form skalnych w kształcie grzybów skalnych.

  1. Wydma paraboliczna

Kształt litery U lub V o zaokrąglonym wierzchołku. Zwrócona wklęsłą stroną pod w wiatr, w przekroju poprzecznym asymetryczna. Stok dowietrzny jest dłuższy i ma mniejszy spadek niż stok zawietrzny. Kształt jest związany z utrwalaniem naroży, najczęściej przez wilgoć gruntową i roślinność.

  1. Barchan

Wydma sierpowa- wydma w kształcie półksiężyca o obniżonych narożach, wysuniętych zgodnie z kierunkiem wiatru (w stronę zawietrzną).

  1. Deluwium

Osady utworzone w wyniku wypłukiwania przez wody deszczowe najdrobniejszych cząstek mineralnych z gleb, lessów, i osadzania tych cząstek w niższych partiach i u podnóża stoków.

  1. Baza erozyjna

Minimalny poziom (wysokość bezwzględna) do którego rzeka może erodować. Jeżeli rzeka będzie głębsza to woda w niej przestanie płynąć.

  1. Meandry i Starorzecza

Meander - zakole rzeki, pętlo wato wygięty odcinek rzeki zawarty między jej dwoma zakrętami o tym samym kierunku. Meandry tworzą się najczęściej w rzekach nizinnych. wskutek erozji bocznej.

-błędny (swobodny)

-nieregularny

-odziedziczony

-regularny

-utrwalony (wcięty)

-wymuszony

-ześlizgowy

Starorzecze- płytkie, sierpowate obniżenie będące fragmentem dawnego meandru oddzielonego od koryta rzecznego w wyniku przecięcia szyi meandru i wyprostowania biegu rzeki. Zwykle zawiera jeziorko.

  1. Aluwia, osady rzeczne

Okruchy skalne (żwiry, piaski i muły) transportowane i osadzane przez rzekę w dolinie rzecznej. Gromadzą się najintensywniej w miejscach z zmniejszoną zdolności transportową rzeki, na skutek spadku prędkości jej przepływu. Głównie w jej dolnym biegu.

  1. Równia zalewowa

Naturalny płaski i szeroki teren, położony bezpośrednio wzdłuż rzeki, stanowiący część doliny rzecznej, zalewany w okresach wezbrań i powodzi, gdy ilość wody prowadzonej przez rzekę przekracza pojemność koryta.

Obszar zalewowy powoduje spłaszczenie fali powodziowej. Stanowi najczęściej nieużytek, porastany przez las łęgowy lub wykorzystywany jako pastwisko. Naturalny obszar zalewowy ograniczany jest często wałami przeciwpowodziowymi.

  1. Terasy akumulacyjne

Taras rzeczny utworzony w wyniku akumulacji aluwiów, a następnie ich rozcięcia przez rzekę.

  1. Przełom rzeczny

Zwężony odcinek doliny rzecznej o zwężonych zboczach przecinający wzniesienie. Obszar wyżynny lub górski. W przełomach rzecznych rzeka zwiększa spadek, często występują w niej bystrza.

  1. Delta

Ujście rzeki w postaci kilku odnóg, tworzących obszar nizinny o charakterze bagiennym (np. Żuławy Wiślane w Polsce), przypominający kształtem grecką literę Δ (delta).

  1. Lądolody

Warstwa lodu o dużej miąższości (do paru km), przykrywająca wielki obszar ziemi.

-Antarktyda

-Grenlandia

Polsce występował podczas epoki lodowej. Badaniem lądolodów zajmuje się glacjologia.

Lodowiec kontynentalny, rozległa, jednolita pokrywa lodowa, zajmująca cały kontynent bądź znaczącą jego część, również wielką wyspę. Lądolód porusza się od największego wzniesienia we wszystkich kierunkach.

  1. Jezioro rynnowe

Rodzaj jeziora polodowcowego, wypełniającego obniżenie rynny polodowcowej, zazwyczaj długie, wąskie, kręte, głębokie i o stromych brzegach. Często tworzą ciągi, które wyznaczają przebieg dawnych rynien.

  1. Morena denna i boczna

Morena denna- materiał skalny transportowany w stopie lodowca lub osad wytapiający się lub wytopiony w stopie lodowca.

Morena boczna-wał położony wzdłuż bocznej krawędzi jeziora Lodowcowego, częściowo na lodowcu. Zbudowany z ostrokrawędzistych okruchów skalnych pochodzących z niszczenia otaczających zboczy górskich.

  1. Morena czołowa, końcowa

Rodzaj moreny powstającej wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu w czasie stagnacji w okresie jego etapowego zaniku. Zbudowana jest z gliny zwałowej, ma ona charakter wału, garbu, wzgórza lub ciągu wzgórz, często o znacznych rozmiarach.

Powstającego w wyniku:

-akumulacji materiału skalnego transportowanego wewnątrz i w stopie lodowca.

-wyciśnięcia utworów podłoża przez czoło lodowca

-spiętrzenia osadów przedpola lodowca wskutek zdzierania utworów przedpola i podłoża lodowca, a następnie ich pchnięcia.

  1. Deglacjacja

Cofanie się lodowca. Proces fizyczno-geograficzny polegający na stopniowym zanikaniu lub zmniejszaniu się powierzchni lodowca. Przyczyny-ocieplania się lub zmniejszania wilgotności klimatu. Z procesem deglacjacji wiąże się powstawanie różnorodnych osadów polodowcowych (glin zwałowych, piasków rzeczno-lodowcowych)

Wyróżnia się:

Deglacjacja frontalna: powolne cofanie się czoła lodowca (lodowce górskie)

Deglacjacja arealną: polegającą na topieniu się lodowca równomiernie od góry. (wycofywania się z obszaru Polski kolejnych lądolodów w okresie plejstocenu)

  1. Sandr i oz

Sandr - rozległy, bardzo płaski stożek napływowy zbudowany ze żwirów i piasków osadzonych i wypłukanych przez wody pochodzące z topnienia lądolodu. Powstaje podczas recesji lub postoju lądolodu na jego przedpolu.

Oz - wał lub silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem lub w jego szczelinach.

  1. Glacjał interglacjał

Glacjał - zlodowacenie w czasie którego znaczne obszary Ziemi pokryte są lądolodem. Zwykle poszczególne glacjały trwają ok. 100 tys. lat. Dzieli się je na jednostki niższej rangi: stadiały i interstadiały, fazy i interfazy oraz glacietapy i interglacietapy

Interglacjał - ocieplenie po glacjale. Jak sama nazwa wskazuje okres między glacjałami.

  1. Stadiał, Inter stadiał

Stadiał: Stany maksymalnego zasięgu zlodowacenia, zaznaczające się występowaniem zespołu form morenowych na przedpolu lądolodu.

Interstadiał: - ocieplenie między dwoma stadiałami. Cofnięcie się lądolodu na odległość 100 km

  1. Podstawa falowania

Głębokość, do jakiej sięga ruch wody spowodowany falowaniem.

-normalna

  1. Prąd litoralny

Prąd przybrzeżny - spowodowany nie prostopadłym nabieganiem fal na brzeg, płynący w kierunku rozwierania się kąta utworzonego przez grzbiety fal i linię brzegu.

  1. Abrazja morska

Główny czynnik Erozji. Ścieranie podłoża skalnego przez luźny materiał skalny przemieszczany przez prądy rzeczne i morskie.

-falowanie wód

-przypływy i odpływy morskie

-lodowce

-wiatr

Przy wysokim brzegu morza abrazja prowadzi do powstania klifu i platformy abrazyjnej.

  1. Klif (faleza)

Urwisko brzegowe. Nieraz pionowa ściana brzegu morskiego lub jeziornego, utworzona w wyniku abrazji u jej podstawy na styku z platformą abrazyjną.

  1. Platforma abrazyjna

Wyrównana powierzchnia łagodnie nachylona w kierunku morza i zalana w znacznej części wodą. Powstaje w wyniku abrazji u podnóża niszczonego klifu na ogół w skałach twardych.

  1. Rafy koralowe

Rodzaj raf cechujących się pochodzeniem organicznym, powstających w ciepłych morzach strefy międzyzwrotnikowej, w których temperatura wody nigdy nie spada poniżej 18°C. Rafy koralowe zbudowane są przede wszystkim ze szkieletów koralowców i mszywiołów, a także wrośniętych w nie cząstek kostnych innych organizmów morskich (ryb, małży, ślimaków itp.) oraz żwiru, piasku i mułu wapiennego.

-przybrzeżne

-rafy barierowe

-atole

  1. Flisz

Zespół znacznej miąższości terygenicznych skał osadowych cechujący się wielokrotną cyklicznością. Utworzony w stosunkowo głębokim basenie morskim. Flisz powstaje na skutek schodzenia po skłonie kontynentalnym podwodnych prądów zawiesinowych i osuwisk i segregowania grawitacyjnego ziarn w czasie tego transportu. Klasyczny cykl (tzw. sekwencja Boumy) rozpoczyna zlepieniec, powyżej leży piaskowiec, następnie mułowiec, a najwyżej w profilu iłowiec. Ze skał fliszowych zbudowane są m.in. zewnętrzne pasma Alp i Karpat.

  1. Ewaporaty

Minerały wytrącone z roztworu wskutek jego odparowania. (gips, halit) Są to: skały osadowe należące do grupy skał chemicznych.

-sole kamienne i potasowe (Bochni i Wieliczki)

-złoża gipsowe i anhydrytowe (gipsy z Gacków , Niecka Nidziańska

-niektóre skały węglanowe

  1. Turbidyty

Prąd zawiesinowy, typu wodnego prądu gętostościowego. Poruszającego się pod wpływem grawitacji i bezwładności. Prądy zawiesinowe powstają w przypadku utworzenia się ponad zboczem zbiornika morskiego lub jeziornego masy wodnej obciążonej zawiesiną.

  1. Lityfikacja

Etap diagenezy. Procesy prowadzące do przekształcenia luźnego osadu w zwięzłą skałę.

-twardnienie koloidów

-odwadnianie

-rekrystalizacja

-cementacja.

  1. Konkrecja

Skupienie mineralne o kształcie kulistym, soczewkowym lub innym w skale osadowej, różniące się od niej składem mineralnym.

  1. Morze epikontynentalne

Morze pokrywające szelf lub wnętrze kontynentu. Krótkotrwałe (czas geologiczny), mają stosunkowo niewielkie głębokości.

-Pokrywały kontynenty podczas wielkich transgresji morskich

  1. Peneplena

Rodzaj równiny. Teren na niewielkiej wysokości nad poziomem morza, który został zerodowany (wszystko co woda miała zabrać już zabrała, teraz płynie zbyt wolno, by cokolwiek "unieść"). Taka forma stanowi końcową fazę erozji w klimacie wilgotnym. Powstaje w wyniku działania denudacji.

  1. Molasa

Ogólna nazwa kompleksu skał osadowych wypełniających zapadliska powstające na przedpolu wypiętrzonego górotworu fałdowego w schyłkowym stadium orogenezy, zwykle o grubości wielu kilometrów. Jego głównym składnikiem są skały okruchowe pochodzące z niszczenia gór.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
test1b opisowy, tekstowe, studia AGH WGGIOŚ ochrona środowiska, rok 1, Ochrona przyrody
amfoteryczność, tekstowe, studia AGH WGGIOŚ ochrona środowiska, rok 1, Chemia
test2b opisowy, tekstowe, studia AGH WGGIOŚ ochrona środowiska, rok 1, Ochrona przyrody
test1 ABCD, tekstowe, studia AGH WGGIOŚ ochrona środowiska, rok 1, Ochrona przyrody
biologia, tekstowe, studia AGH WGGIOŚ ochrona środowiska, rok 1, Ekologia
testy biochemia, AGH WGGIOŚ Ochrona środowiska - Materiały, Biochemia
wykład 7, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Genetyka, Genetyka ogólna (pokaz slajdó
czad, studia I i II stopnia, ochrona środowiska
Postacie wody w glebie, Studia, UTP Ochrona środowiska, I rok, Semestr II, Geologia
kinetyka, studia, ochrona środowiska UJ, chemia ogólna i nieorganiczna, wyrównawcze
Składowanie na wysypiskach, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska
Budowa wnętrza Ziemi, Studia, UTP Ochrona środowiska, I rok, Semestr II, Geologia
biochemia cz 1, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Od Agaty
Buforowość gleby, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Ochrona i rekultywacja gleb
BIAŁKA DO 10, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Od Agaty
Proces inwestycyjny a decyzja środowiskowa, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Ocena
Rola wody w życiu lasu, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska
sciaga - ksztaltowanie krajobrazu, Studia, 2-stopień, magisterka, Ochrona Środowiska, Kształtowanie
sciaga scieki, Studia, 1-stopień, inżynierka, Ochrona Środowiska, Technologie stosowane w ochronie ś

więcej podobnych podstron