Hetka, rozdział 1.
Odniesienia ontologiczne- jest to ta sfera, która oznacza zakres bytów i relacji, jaki uznaje się w ramach danej dziedziny wiedzy czy specjalności naukowej.
Odniesienia epistemologiczne- elementy procesów poznania i wyjaśniania, przyjęta epistemologia ułatwia nam, ale także róznicuje przebieg procesu wyjaśniania.
Odniesienia aksjologiczne- umożliwiają wyjaśnianie, niekiedy, w razie potrzeby ocenianie zdarzeń oraz antycypowanie ich rozwoju.
Nauka wg Kotarbińskiego- nauką jest wszelka całość, godna tego, by być przedmiotem nauczania intelektualnego w szkolnictwie wyższym, i dopiero w szkolnictwie wyższym, w charakterze odrębnej spacjalności.
Dyscyplina- od łac. disciplina, pozostaje w związku z disco- uczę się, dyscyplina to to, czego można nauczać i uczyć się.
Kalsyfikacja nauk wg Kotarbińskiego:
Nauki praktyczne- można by nimi nazwać wszelką spacjalność inzynierską, gdyż uprawia się w niej głównie projektowanie. Projektowanie jest więc uznane jako naczelna robota nauk praktycznych.
Nauki krytyczne- (przykładem może być estetyka), stawiają sobie za główne zadanie wydawać trafne oceny emocjonalne, mianowicie pod względem piękna lub wartości artystycznych.
Nauki normatywne- np. etyka, o ile uprawiają głównie projektowanie czynności, pracuje ona w tym obrębie głównie nad uzasadnianiem trafnych zdań normatywnych.
Kryterium wyłaniania dyscyplin:
Rzeczowe.
Instytucjonalne.
Wielopragmatyczność pedagogika- cecha ta może wyrażać się w pojmowaniu pedagogiki jako:
Samodzielnej nauki.
Jednego z obszarów nauk społecznych.
Refleksji o wychowaniu.
Dziedziny praktyki społecznej.
Pedagogii.
Pedagogikę można postrzegać w 3 wymiarach:
Jako naukę.
Jako refleksję.
Jako obszar praktyki społecznej.
W sensie instytucjonalnym pedagogika jest tym, co się naucza i tym, czego się uczy.
W sensie rzeczowym pedagogika jest w trakcie tworzenia się, poszukiwań i przewartościowań.
Dwie perspektywy w pedagogice społecznej:
Rzeczowa- poszukująca wyraźnie określonego przedmiotu tej dyscypliny, uznając, że to właśnie jest najpewniejszy sposób na odnalezienie jej tożsamości. Ta perspektywa zakłada poniekąd podział rzeczywistości społecznej i jej rozdział między kompetencje poszczególnych dyscyplin, np. socjologii, psychologii, etnologii, pedagogiki.
Funkcjonalna- uznająca, że tę samą rzeczywistość społeczną można badać z różnych punktów widzenia na problematykę, sposób rozwiązania, metody.
Pedagogika społeczna od początków swego istnienia znajdowała się na skrzyżowaniu różnych dyscyplin społecznych i humanistycznych. Przede wszystkim silne były jej związki z socjologią, zwłaszcza socjologią wychowania, polityką społeczną, także historią, filozofią i psychologią.
Perspektywa wg Charona- punkty widzenia określające, w jaki sposób aktorzy społeczni percypują otaczającą ich rzeczywistość. Punkty te obejmują: konceptualne ramy odniesienia, zestaw założeń, zestawy wartości i idei, które oddziałują na nasze percepcje i na to, jakie działanie podejmiemy.
Punkt odniesienia- to te elementy występujące w jakiejś kocepcji, w jakimś stanowisku, które wyznaczają podstawę dla interpretacji obserwowanej rzeczywistości, jak też odniesienia dla jej analizy.
Koncepcja konstruktywizmu- podstawowymi elementami w postrzeganiu podmiotu działającego są: niezależność poznającego podmiotu, jego autonomia i kreatywność.
Założenia konstruktywizmu poznawczego- odnoszą się do:
Statusu wiedzy- wiedza o rzeczywistości jest tworzona przez człowieka, a nie jest czymś danym nam z zewnątrz i nie stanowi kopii realnej rzeczywistości.
Atrybutu rzeczywistości- którą poznajemy. Jest nim tworzenie, a nie odwoływanie do rzeczywistości zastanej.
Cztery cechy punktu widzenia pedagogika społecznej:
Integratywność- pedagogika społeczna spożytkowując wyniki innych nauk urzeczywistnia syntezę o człowieku. Oznacza to zainteresowanie pełnym człowiekiem i uwzględnianie pełnych wpływów. Oznacza uwzględnianie spraw indywidualnych i zbiorowych, oraz dostarczanie podniet rozwojowi, jak i usuwanie przeszkód w jego przebiegu.
Dynamika- wyraża się w twórczym, tj. aktywnym i poszukującym stosunku do rzeczywistości. Postawową katogorią pojęciową jest przetwarzanie środowisk siłami człowieka w imię ideału.
Kompensacja- świadome uzupełnianie procesu selekcji społecznej i biologicznej może stanowić dobre uzasadnienie dla podejmowania działań wyrównujących braki indywidualne i społeczne. Jest powiązana z profilaktyką.
Normatywność i wartościowanie- rozpatruje się to po 1: jako punkt odniesienia przetwarzania środowisk siłami społecznymi w imię ideału, po 2: jako uzasadnienie dla konstruowania różnorodnych narzędzi oceny, niezbędnych pracownikowi socjalnemu wjgo codziennej pracy, które wywodzą się z kategorii wzoru i wzorca.
Pedagogika jest inną nauką o innym człowieku, o człowieku w trakcie tworzenia się.
Człowiek jako podmiot działający (aktywny, przygotowany do działania profesjonalnego).
Człowiek jako podmiot, z którym podejmuje się działanie, dla którego i przez którego się działa (siły ludzkie).
Człowiek jako podmiot refleksyjny.
Człowiek jako podmiot poznający (przez badanie i działanie).
Relacyjna teoria osobowości- Josepha Nuttina- funkcjownowanie psychiczne może istnieć jedynie w ramach struktury, która zakłada wewnętrzne i aktywne odniesienie „ja” do świata przedmiotów.
Wychowanie- polega na pielęgnowaniu rozwoju, na uczeniu odszukiwania i wyboru wartości istniejących oraz czynienia z nich narzędzia własnego trudu, na wzbogacaniu wiedzy, na wyrabianiu sprawności w kierowaniu sobą i wykonywaniu pracy.
Radlińska wyodrębniła 3 sfery wychowania: wzrost, wrastanie i wprowadzanie. Pierwszą z nich odnosiła do procesów bilogicznych i fizjologicznych, zaś dwie nastepne do aspektów społeczno- kulturowych procesu wychowania.
Kamiński wyodrębnił 3 sfery życia człowieka: biologiczną, społeczną i kulturową.
Ideologia- to system wyobrażeń indywidualnych bądź zbiorowych, dotyczących sposobów realizacji celów finalnych organizmów społecznych, a także to zespół poglądów na jakiś temat wyrażony w postaci zdań waloryzującyh.
Klasyczna pedagogika społeczna, prezentowana przez H. Radlińską, R. Wroczyńskiego oraz A. Kamińskiego przyjmowała i respektowała główne idee. Były to:
Idea podmiotowości- twórcą świata społecznego, struktury dynamicznej i zmiennej są siły ludzkie.
Idea sprawiedliwości społecznej- wszyscy ludzie powinni mieć równy dostęp do warunków rozwoju.
Idea pomocniczości- społeczeństwo ma obowiązek niesienia pomocy w rozwoju wszystkim potrzebującym jednostkom, grupom.
Idea edukacji społecznej- wychowanie jest jednym z elementów życia społeczno- kulturowego.
Hetka, rozdział 7.1.
Fazy analizy historycznej:
Dokumentacji, polegająca na zbieraniu świadectw i tworzeniu archiwów.
Wyjaśnienia/ rozumienia, która odnosi się do wszystkich sposobów odpowiedzi na pytanie dlaczego.
Prezentacji polegająca na formułowaniu wypowiedzi, którą przedstawiamy czytelnikowi.
Instytucjonalizacja- proces, który kształtuje się w określonym kontekście społecznym i historycznym oraz pod jego wpływem. Każda sytuacja społeczna stanowi potencjalne źródło instytucjonalizacji. Proces instytucjonalizacji pozwala jednostkom odszukać harmonię i równowagę.
Charakterystyczną cechą polskiej pedagogiki społecznej w wymiarze procesu instytucjonalizacji było zerwanie i nieciągłość, co miało wpływ na rozwój dyscypliny, a zwłaszcza na jej zakres i precyzję konceptualizacji pedagogiki, na zmienne losy przedmiotu, statusu jako dyscypliny akademickiej.
Fazy rozwoju pedagogiki społecznej:
Faza „przed pedagogiką społeczną”- praktyki społeczno- wychowawczej, wyrażająca się w działalności wybitnych praktyków oraz w powstawaniu placówek, będących odpowiedzią na problemy społeczne. Pojawił się pierwszy tekst mający w tytule termin „pedagogika społeczna” w roku 1908 w czasopiśmie „Muzeum”.
Faza intensywnego tworzenia dyscypliny akademickiej i jej instytucjonalizacji (1925-1950), rozwój i umacnianie form kształcenia pracowników społecznych i badań.
Faza ponownej, intensywnej instytucjonalizacji (1957-1970), powołanie w 1957 r. Katedry Pedagogiki Społecznej w Uniwersytecie Warszawskim, reaktywowanie w 1962 r. Katedry Pedagogika Społecznej w Uniwersytecie Łódzkim.
Faza olbrzymienia instytucjonalnego i zasięgu przestrzennego (1970-1980), wyłanianie nurtów, nowe ośrodki, nowe pola, nowe zadania dla kształcenia.
Faza zwątpienia teoretycznego i nowych wyzwań (1980-1990), debaty nad poszukiwaniem tożsamości dyscypliny, polaryzowanie się obszarów badawczych i podejść metodologicznych.
Faza symbolicznego powrotu do korzeni, ale o podkreślenia nowych wymiarów (od 1990)- rozkwit otwartości pedagogiki społecznej i jego konsekwencje dla dyscypliny oraz dla sposobów myślenia.
Progi rozwoju pedagogiki społecznej:
Próg narodzin- tworzenie zrębów dyscypliny, badanie- działanie- kształcenie, tworzenie społeczności wokół pedagogiki społecznej, popularyzacja punktu widzenia pedagogiki społecznej.
Próg zerwania- „zerwanie wojenne”, równocześnie przetrwanie, kontynuacja kształcenia, tajne komplety Studium Pracy Społeczno- Oświatowej.
Próg odbudowy- odnowa i adaptacja do nowego kontekstu społecznego w czasie łódzkim pedagogiki społecznej.
Próg zaniku- „niebyt instytucjonalny”, ale przechowywanie idei oraz wyobrażeń, gotowość podjęcia zadań rozwoju.
Próg współdziałania- wzajemność wsparcia w czasie warszawskim, powrót do początków i kształtowanie nowego wymiaru instytucjonalnego.
Próg epistemologiczny- zwątpienie w pewność rozstrzygnięć- nowe wpływy teoretyczne, badania jakościowe, krytyka paradygmatu pozytywistycznego.
Próg ontologiczny i aksjologiczny- nowe poszukiwania i nowe związki.
Dyscyplinaryzowanie się pedagogiki społecznej charakteryzowało się oscylacją nasycenia cech:
Od ideologii do elementów teorii.
Od działania nieprofesjonalnego do kultury profesjonalnej.
Od prostej aktywności w rzeczywistości do jej badania w toku działania.
Od podejścia normatywnego do podejścia konstruktywistycznego.
Od języka obrazów i opisów do języka pojęć i narzędzi analizy.