Podstawowe metody badań w psychologii

Uwaga !

Kolor czcionki czarny - informacje obowiązkowe, które trzeba znać

Kolor czcionki niebieski - informacje dodatkowe, które dają lepszy ogląd tematu, a których nie trzeba się uczyć

1. obserwacja naturalnie występujących zjawisk

• systematyczna

• uczestnicząca

• analizy archiwalne

(np. analiza czytanek szkolnych, ogłoszeń matrymonialnych)

Zalety obserwacji

• nie zmienia naturalnego biegu wydarzeń

• stosunkowo mało podatna na ograniczenia wiedzy badacza

Ograniczenia obserwacji

• nie wszystko można zaobserwować

• niektóre zjawiska są rzadkie lub niepowtarzalne

• słaba kontrola badacza nad sytuacją badaną (np. w pewnych typach sytuacji mogą pojawiać się tylko pewne typy ludzi)

• podatna na tendencyjność obserwatora

2. badania korelacyjne

Systematyczny pomiar 2 lub więcej zmiennych oraz badanie ich współzmienności (korelacji)

• testy i kwestionariusze

• skale szacunkowe

• pytania z jakościowo zróżnicowanymi kategoriami odpowiedzi (sondaże)

• rozmowa usystematyzowana, wywiad, wywiad retrospektywny (katamneza)

Zalety metody korelacyjnej

• pozwala (rzetelnie, trafnie) mierzyć wiele zjawisk

• pozwala mierzyć wiele zmiennych równocześnie

Ograniczenia metody korelacyjnej (i obserwacji)

• niewrażliwa na pozorny charakter związku

• niewrażliwa na interakcyjne oddziaływanie zmiennych trzecich

• nie wykrywa kierunku zależności przyczynowo-skutkowych

3. eksperyment

Celowe, dowolne wywoływanie jakiegoś zjawiska (kształtowanie jego natężenia) za pomocą manipulowania jego domniemanymi przyczynami.

zjawisko badane = zmienna zależna

przyczyny = czynniki = zmienne niezależne

losowy przydział osób do porównywanych grup = randomizacja

Rodzaje eksperymentów:

- Z uwagi na sposób aranżacji:

• eksperymenty naturalne

• eksperymenty laboratoryjne

- Z uwagi na charakter porównań:

• manipulacje interindywidualne

(różne osoby w warunkach eksperymentalnych i kontrolnych → porównania międzyosobnicze)

• manipulacje intraindywidualne

(te same osoby w warunkach eksperymentalnych i kontrolnych → porównania wewnątrzosobnicze)

Zalety eksperymentu

• pozwala wykrywać kierunek zależności przyczynowo-skutkowych

• duża kontrola (poznawcza) badacza nad tym, co wpływa na co

• duża możliwość powtarzalności badań, a więc i społecznej kontroli

• precyzyjne sprawdzenie wiedzy badacza; sprzężenie zwrotne dla teorii

Ograniczenia eksperymentu

• konstruktorem sytuacji jest badacz, a nie badany człowiek

• nie wszystkie zmienne są manipulowalne (względy etyczne i techniczne)

• skazuje na badanie wpływów krótkotrwałych

Dylemat wpływu i kontroli w badaniach psychologii:

gdy rośnie wpływ badacza na osobę badaną, spada jego kontrola nad tym, co właściwie wpływa na jej zachowanie

Zarzut “sztuczności” eksperymentu

Badanie jest rekonstrukcją istotnych (a nie wszystkich) zmiennych i ich związków

Oprócz wyżej wymienionych metod badań istnieją jeszcze; symulacje komputerowe i badanie modeli zwierzęcych.

---