GLEBY POLSKI
Geografia gleb, która bada przyczyny i rozmieszczenie gleb na kuli ziemskiej, wyróżnia obecnie w Polsce:
Gleby strefowe (zonalne) Gleby śródstrefowe (interzonalne Gleby pozastrefowe (ekstrazonalne) Gleby niestrefowe (azonalne)
Gleby w Polsce kształtowane były głównie przez: klimat umiarkowany, roślinność lasów iglastych i mieszanych oraz podłoże skalne, będące pozostałością zlodowaceń plejstoceńskich (głównie piaski i gliny).
Gleby strefowe (zonalne):
Zajmują największy obszar w Polsce (ok. 82%). Należą tu gleby: brunatne, płowe, bielicowe i rdzawe
Gleby bielicowe i rdzawe: są to gleby kwaśne, powstałe głównie na polodowcowych piaskach i glinach. Są głównie porośnięte lasami iglastymi.
Gleby brunatne i płowe (pseudobielicowe): zajmują ponad 50% powierzchni kraju; są często lekko kwaśne, wytworzyły się głównie na podłożu piasków gliniastych, glin i pyłów, pod lasami mieszanymi; należą do gleb średnio urodzajnych.
Gleby śródstrefowe ( interzonalne):
Należą do nich : mady, które w Polsce zajmują ok. 5 % powierzchni, gleby torfowe (ok. 4%), rędziny (ok. 1%) i czarne ziemie (ok. 2%), smolnice (ok. 0,5%).
Mady: wytworzyły się w dolinach większych rzek. Dzięki znacznym wahaniom wody gruntowej są zasobne w tlen i składniki pokarmowe. Są to bardzo żyzne gleby.
Gleby torfowe: wytworzyły się na obszarach gdzie było dużo torfowisk niskich i wysokich. Na glebach tych głównie występują łąki.
Rędziny: wytworzyły się na niewielkich obszarach, gdzie na powierzchni leżą wapienie. Są to gleby zasadowe, o różnej zawartości próchnicy. Należą do gleb urodzajnych.
Czarne ziemie: powstały na glinach, bogatych w węglan wapnia, przy udziale roślinności leśno-łąkowej. Zawierają dużo próchnicy, ale często wymagają melioracji.
Smolnice: powstają ze skał ilastych silnie uwodnionych. Spotyka się je na terenach zarastających jezior i nad rzekami. Zawierają dużo próchnicy.
Gleby pozastrefowe (ekstrazonalne):
Główne swoje zasięgi mają poza naszą strefą glebowo-klimatyczną. Należą tu zajmujące ok. 1% powierzchni, czarnoziemy. Czarnoziemy: powstały na lessach z udziałem roślinności stepowej. Są zasobne w składniki odżywcze, mają dobrą przepuszczalność oraz duże możliwości magazynowania wody. Należą do najlepszych gleb w Polsce.
Gleby niestrefowe (azonalne):
Charakteryzują się słabo lub wcale nie wykształconym profilem.
Gleby inicjalne: zajmują ok. 2% kraju, spotyka się je w górach powyżej 500 m. npm., na grzbietach wydm itp. gleby górskie są w początkowym stadium rozwoju lub są słabo wykształcone (zawierają mało próchnicy). Jest to wynikiem dużej odporności skał w rejonach górskich na wietrzenie oraz wynikiem silnej erozji skał powodowanej dużym nachyleniem stoków, dużymi opadami i skąpą roślinnością.
Gleby antropogeniczne: gleby ogrodowe, gleby zniszczone przez działalność przemysłową
Rozmieszczenie gleb w Polsce:
Gleby bielicowe, płowe występują niemal we wszystkich regionach naszego kraju
Gleby brunatne wytworzone na iłach i glinach występują w rejonie Wrocławia, między Kaliszem i Lesznem, na Nizinie Szczecińskiej.
Czarnoziemy wytworzone na lessach występują na wschodnim krańcu Wyżyny Lubelskiej (rejon Hrubieszowa i Tomaszowa Lubelskiego), w okolicach Sandomierza, Przemyśla, Opola i na północny wschód od Krakowa (koło Proszowic).
Czarne ziemie występują na gliniastych obszarach Kujaw, w okolicach Wrocławia, Wrześni, Łowicza, Sochaczewa, Grójca, Ciechanowa i Pyrzyc.
Mady występują w dolinach rzek i na obszarach delt (Wisły, Odry, Warty, Sanu i Bugu) największy kompleks znajduje się na Żuławach Wiślanych
Smolnice okolice Pyrzyc , Gniewu n. Wisłą
Rędziny wytworzyły się na podłożu wapiennym Wyżyny Lubelskiej, Krakowsko Częstochowskiej, w Niecce Nidziańskiej i koło Opola
Gleby torfowe występują głównie na Pojezierzach i na Polesiu
Gleby inicjalne występują na południu kraju (w górach) oraz na słabo utrwalonych wydmach (Niż Polski)
Gleby antropogeniczne: na terenach odkrywkowych kopalń węgla brunatnego (m. in. Konin, Bełchatów) oraz w obrębie miast.
Przydatność rolnicza gleb:
Warunki glebowe w Polsce można uznać za średnio sprzyjające. Większość gleb średniej jakości (klasa IV) oraz słabe i złe (klasa V i VI).Są to gleby wykształcone głównie podłożu piaszczystym (gleby lekkie), wymagają więc obfitego nawożenia oraz właściwych zabiegów agrotechnicznych, ponadto gleby te są poważnie zakwaszone, co zmusza do okresowego wapnowania pól.