Prof. dr hab. Stanisław Czaja

Tradycyjne i nietradycyjne modele zachowania konsumenta i konsumpcji-oszczędności.

Ujęcie mikro- i makroekonomiczne.

Kardynalna i ordynalna teoria użyteczności - H.Gossen, Senior, W.S.Jevons, F.Y.Edgeworth, V.Pareto

Racjonalny konsument

1. Użyteczność dobra jest traktowana jako kategoria sfery wymiany lub zaspokojenia potrzeb - konsumpcji.

2. Analiza dotyczy tych wszystkich potrzeb, które są nasycalne. Potrzeby nienasycalne (żądze) nie mogą być rozpatrywane w kategoriach teorii użyteczności.

3. Konsument (gospodarstwo domowe) ma znany sobie układ preferencji, alternatyw w zakresie konsumpcji.

4. Preferencje w danym czasie nie zależą od cen nabywanych i konsumowanych dóbr.

5. Preferencje konsumenta są zgodne czyli jednoznacznie uporządkowane.

Zasady zachowania gospodarstw domowych (prawa Gossena) - interpretacja kardynalna i ordynalna

Zasady Gossena formułowane są dla konsumentów, którzy zachowują się racjonalnie. Racjonalnie zachowujący się konsument opiera swoje funkcjonowanie na następujących założeniach:

• istnieje określona funkcja celu, która determinuje zachowanie danego konsumenta, jest nią maksymalizacja użyteczności całkowitej;

• konsument posiada jednoznacznie uporządkowaną skalę preferencji konsumenckich;

• w wyborach konsument kieruje się swoją skalą preferencji;

• w wyborach uwzględnia również swoje możliwości dochodowe i ograniczenia cenowe.

Zasady Gossena odpowiadają na cztery podstawowe pytania:

1. jak kształtuje się użyteczność każdej kolejnej konsumowanej jednostki danego dobra (użyteczność krańcowa)?

2. jak kształtuje się całkowita (łączna) użyteczność osiągana z tytułu konsumpcji wszystkich jednostek danego dobra w danym akcie konsumpcji?

3. w jaki sposób konsument wybiera koszyk dóbr, który optymalizuje jego użyteczność całkowitą związaną z konsumpcją wszystkich dóbr i usług, przy danych ograniczeniach dochodowych i cenowych?

4. jakie warunki muszą wystąpić aby konsument zwiększył swoją całkowitą użyteczność z tytułu konsumpcji wszystkich dóbr i usług?

Pierwsza zasada (prawo) Gossena mówi, że użyteczność krańcowa z tytułu konsumpcji danego dobra maleje wraz ze wzrostem rozmiarów konsumpcji, aż do punktu nasycenia, kiedy użyteczność krańcowa równa jest zeru.

Druga zasada Gossena mówi o tym, że funkcja użyteczności całkowitej z tytułu konsumpcji danego dobra wzrasta aż do osiągnięcia punktu maksimum, gdy użyteczność krańcowa jednostki tego dobra osiąga wartość zerową, a następnie spada

Trzecia zasada Gossena, nazywana również drugim prawem Gossena mówi, że konsument osiąga maksimum całkowitej użyteczności z tytułu konsumpcji wszystkich dóbr, przy danych ograniczeniach cenowych i dochodowych wówczas, gdy użyteczność krańcowej jednostki pieniądza przeznaczonej na zakup dowolnego dobra zrównuje się.

Czwarta zasada Gossena mówi, że konsument znajdujący się w stanie równowagi może zwiększyć swoją całkowitą użyteczność z tytułu konsumpcji wszystkich dóbr tylko wówczas, gdy odkryje nową potrzebę, przy założeniu, iż istnieje dobro (usługa) zaspokajająca ją i przewartościuje swój system preferencji lub gdy zmienią się warunki ograniczające (wzrośnie jego dochód lub spadną ceny dóbr konsumowanych przez niego).

Krytyka modelu równowagowego konsumpcji. Niekonwencjonalne zachowania konsumpcyjne.

efekt naśladownictwa (mody lub owczego pędu),

efekt demonstracji (efekt Veblena),

efekt snobizmu (wyróżnienia się).

Efekt naśladownictwa polega na dostosowaniu własnych wyborów konsumpcyjnych do zachowania wzorca konsumpcji i rezygnacji przy tych wyborach z własnej skali preferencji konsumpcyjnych.

Efekt demonstracji (Veblena) polega na dokonywaniu takich wyborów, które pozwalają zademonstrować naszą pozycję społeczną i bogactwo, nie będąc zgodnymi z racjonalnymi zachowaniami konsumenckimi.

Efekt snoba polega na dokonywaniu takich wyborów, które pozwalają się wyróżnić spośród innych konsumentów.

Efekt Giffena - złamanie prawa popytu

Teoria konsumpcji i oszczędności

Tradycyjna teoria konsumpcji - hipoteza dochodu absolutnego

Konsumpcja to wydatki gospodarstw domowych na dobra trwałego użytku, dobra nietrwałe i różnorodne usługi. Oszczędności obejmują tą część dochodów gospodarstw domowych, które w danym okresie nie są przeznaczone na wydatki konsumpcyjne i zakup mieszkań (domów).

Uproszczony okrężny przepływ dochodu i opóźnienia czasowe

Teoria relatywnego dochodu - F.Modigliani i J.S.Duesenberry,

teoria konsumpcji oraz oszczędności związana z cyklem życia - F.Modigliani i A.Ando

teoria permanentnego dochodu - M.Friedman

Psychologiczna teoria konsumpcji G.Katony

Paradoksy konsumpcji i oszczędzania (efekt rygla (zapadki) w procesie konsumpcji)

1-Lundberga

Produkcja

Popyt

globalny

Dochód narodowy

3-Robertsona

2

---