Wyżyna Krakowsko-Częstochowska
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3) nazywana również Jurą Krakowsko-Częstochowską to wschodnia część Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, o długości ok. 80 km, która rozciąga się od Krakowa po Częstochowę gdzie pas wzgórz wznosi się od 300-515 m n.p.m. Pomiędzy Częstochową a Wieluniem nie ma już wzgórz tej wysokości pomimo tego niekiedy używa się nazwy: Wyżyna Krakowsko-Wieluńska.
Krajobraz krasowy
Woda jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla wielu substancji. Rozpuszcza także skały wapienne; szczególnie łatwo, gdy zawiera dwutlenek węgla. Dzięki tej właściwości woda rzeźbi w skałach wapiennych niepowtarzalny krajobraz, zwany krajobrazem krasowym. Proces tworzenia krajobrazów krasowych trwa długo i jest dziełem przyrody. Cechą charakterystyczną tych krajobrazów są doliny rzek o płaskich dnach i stromych zboczach. Spotkać można również pojedyncze wzgórza wapienne dochodzące nawet do 500 m. n.p.m.
Częstym zjawiskiem w krajobrazie krasowym są potoki znikające w spękaniach skalnych. Miejsce, gdzie woda wpływa pod powierzchnię ziemi nazywamy ponorem. Po przepłynięciu kilku kilometrów woda ponownie wypływa na powierzchnię. Przykładem jest rzeka Prądnik. Najciekawsze w krajobrazie krasowym są jednak jaskinie. Powstały one dzięki wodom opadowym zasobnym w dwutlenek węgla. Woda ta w kontakcie ze skałą wapienną tworzyła i tworzy nadal szczeliny skalne. Poszerza je, spływa coraz głębiej, nieustannie drążąc skałę. W jaskiniach można zobaczyć zwisające wapienne sople - stalaktyty i podobne, ale wyrastające z dna jaskini stalagmity. Stalaktyt połączony ze stalagmitem tworzą stalagnat .
Geologia
Zbudowana z wapieni górnojurajskich. Charakterystyczne są skały wapienne pocięte dolinami erozyjnymi, a także zjawiska krasowe m.in. jaskinie ze stalaktytami, stalagmitami oraz stalagnatami. W kierunku Obniżenia Górnej Warty występuje strome obniżenie o wysokości ok. 100 m. Od południa uskok tektoniczny Rów Krzeszowicki oddziela Wyżynę Olkuską. Rejon ujścia Warty na północny zachód od Częstochowy jest to miejsce, gdzie znajduje się najwięcej jaskiń w Polsce. Obszar jury ma bardzo ciekawą przeszłość geologiczną. Był niejednokrotnie zalewany przez morze przez co powstało wiele warstw skał (dolomity, margle, wapienie), możemy zobaczyć skamieniałe organizmy które przywędrowały z obszaru równikowego (m.in. amonit), powstała poprzez wyżłobienie Dolina Prądnika, ostańce czyli twardsze fragmenty skał, które nie podlegają rozpuszczaniu (m.in. Maczuga Herkulesa). Zachodziły tu także ruchy górotwórcze, co również dało ciekawy efekt. Najwięcej wzniesień jest w okolicach Krakowa. Dzięki dużej ilości skał występuje tu dużo różnych specyficznych gatunków roślin.
Położenie
W dwóch rejonach Wyżyna wznosi się powyżej wysokości 500 m n.p.m. Najwyższe miejsce znajduje się na terenie Ogrodzieńca - Góra Zamkowa lub Góra Janowskiego (515,6 m n.p.m. wg najnowszych pomiarów, na starszych mapach podawana jest niewłaściwa wysokość - 504,5 m n.p.m.). Drugi rejon gdzie Wyżyna przekracza 500 m n.p.m., to wzgórze Skałka (Grodzisko) - 512,8 m n.p.m) w Jerzmanowicach. Ku zachodowi opada stromo do Wyżyny Śląskiej, na wschodzie przechodzi łagodnie w Nieckę Nidziańską. Południowa część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej tworzy Grzbiet Tenczyński, który jest oddzielony od pozostałej jej części Rowem Krzeszowickim. Rów Krzeszowicki stanowi drogę przejścia ze Śląska do Małopolski.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest położona na południu Polski. Graniczy:
Rzeki
Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej swój początek biorą rzeki i potoki: Warta, Biała Przemsza, Czarna Przemsza, Pilica, Dłubnia, Szreniawa, Czarka (Żarki-Letnisko), Prądnik, Wiercica, Rudawa, Chechło, Dulówka, Kluczwoda, Sanka, Rudno, Będkówka, Kozi Bród.
Klimat
Klimat wyżyny jest nieco odmienny od otaczających ją obszarów. Pokrywa śnieżna zalega tu przez 80 dni w roku, a od kwietnia do września trwają okresy burzowe. Roczne sumy opadów mieszczą się w granicach 650-700 mm i są nieco wyższe niż w rejonach przyległych, a średnie temperatury niższe o od 0,5 do 1,0°C. Średnia temperatura latem wynosi 19°C, zaś zimą -3°C.
Fauna
Ze stosunkowo rzadkich zwierząt występują tu: padalec zwyczajny, w tym również jego rzadka odmiana turkusowa, gniewosz plamisty, zaskroniec, żmija zygzakowata, ropucha paskówka. Z owadów największy europejski chrząszcz jelonek rogacz, największy polski motyl zmierzchnica trupia główka oraz paź żeglarz. Obszar Wyżyny stanowi podobnie jak w przypadku flory odrębną krainę zoogeograficzną pod nazwą Jura Krakowska. Na skutek szkodliwego dla środowiska przyrodniczego oddziaływania gospodarki człowieka została tu wytępiona znaczna liczba gatunków ssaków i innych rzadkich zwierząt. Dawniej charakterystyczny dla Jury był np. wąż Eskulapa, który został wytępiony niemal w całej Polsce. Zwiększyła się natomiast liczba zwierząt drobnych, szczególnie bezkręgowców. Obecnie na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej występują zwierzęta typowe dla bardzo ciepłych i silnie zagospodarowanych obszarów chociaż można tu spotkać również wiele rzadkich gatunków zwierząt.
Turystyka
Dzięki korzystnej rzeźbie terenu tereny Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej były dobrym miejscem do budowy warowni obronnych. Wybudowano tu wiele zamków, które tworzą tzw. "Szlak Orlich Gniazd". Jest tu dużo obiektów do zwiedzania. Znajdują się tu tereny wspinaczki skałkowej czy trasy dla quadów (kładów).
Ze względu na piękno krajobrazu Wyżyna należy do najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce. Jura jest stolicą wspinaczkową Polski. Znajduje się tu wiele ścianek oficjalnie do tego przeznaczonych oznaczonych w skali od 1 do 6 co do stopnia trudności. Dla plażowiczów też coś się znajdzie. Jest tutaj Jezioro Porajskie. Ostatnio zbudowano wyciągi narciarskie.