9. HIPOTEZA

_{1. Według słownika pedagogicznego, hipoteza (z grec. hypothesis - przypuszczenie), to niesprawdzone stwierdzenie, które ustala bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związki między nimi. Sprawdzenie hipotezy odbywa się przez wyprowadzenie z niej wniosków empirycznych, przy czym im więcej prawdziwych zdań z hipotezy wynika, tym większy jest jej stopień uzasadnienia. (W. Okoń, Słownik pedagogiczny. Warszawa 1981, s. 97).}

_{2. Hipoteza jest przypuszczeniem lub prawdopodobieństwem istnienia (obecności) lub nie, danej rzeczy, zdarzenia czy też zjawiska (procesu) w określonym miejscu lub czasie. Stanowi prawdopodobieństwo zależności danych zjawisk od innych lub związku wielkości empirycznie ustalonych.}

_{3. ” Hipoteza robocza jest założeniem przypuszczalnych zależności, jakie zachodzą między wybranymi zmiennymi” (W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1968, s. 26).}

4. _{„Przez hipotezę rozumie się na ogół w metodologii takie przypuszczenie dotyczące zachodzenia pewnych zjawisk lub zależność między nimi, które pozwala wyjaśnić jakiś niewytłumaczony dotąd zespół faktów będących dotąd problemem” (T. Kotarbinski: Elementy teorii poznania, logiki formalnej i metodologii nauk, Warszawa 1961, s. 34).}

5. _{Hipotezą nazywa się twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, przeto wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane fakty, a więc też i domysł w postaci uogólnienia osiągniętego (...) na podstawie danych wyjściowych” (T. Kotarbiński: Kurs logiki, Warszawa 1960, s. 18).}

6. _{„... hipotezy robocze są oczekiwanymi przez badacza wynikami planowanych badań” (M. Łobocki: Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982, s. 74).}

7. _{Przez hipotezę rozumiemy więc tutaj twierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, iż stanowić ono będzie prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu” (H.Muszyński: Wstęp do metodologii pedagogiki, Warszawa 1971, s. 188).}

8. _{„... hipoteza to stwierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że stanowić będzie ono prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu” (J. G. Townsend, cyt. za: J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych, Warszawa 1978, s. 48).}

_{FUNKCJE I RODZAJE HIPOTEZ W BADANIACH NAUKOWYCH}

_Literatura:

_{- wykłady Pana Kajetanowicza}

_{- Apanowicz, Metodologia nauk, Toruń 2003}

_{Funkcje hipotez:}

• _{odkrywcza - dołączenie nowej wiedzy do aktualnego jej stanu}

• _{wyjaśniająca - wyjaśnia zależności między zjawiskami w aspekcie nieznanych faktów}

• _{prognostyczna - dostarczają wiedzy na temat przyszłych zjawisk oraz ich przyszłego stanu, struktury}

• _{praktyczna - dostarczają wiedzy na temat praktycznego zastosowania nowych zjawisk (faktów)}

_{Rodzaje hipotez:}

• _{ze względu na cel:}

• _{hipoteza podstawowa - celem jest wyjaśnienie podstawowych problemów danej nauki}

• _{hipoteza częściowa - wyjaśniają fragmentaryczne zagadnienia, składające się na dana kwestię}

• _{ze względu na ogólność:}

• _{hipoteza prosta (ogólna) - może być uogólnieniem obserwacji}

• _{hipoteza złożona (szczegółowa) - postuluje istnienie kilku powiązań między zdarzeniami}

_{Często hipoteza ogólna konkretyzowana jest kilkoma hipotezami szczegółowymi.}

• _{ze względu na rodzaj problemów:}

• _{opisowe - przewidują współwystępowanie (łączenie zjawisk, procesów lub innych zdarzeń) lub współzmienność (wzajemne oddziaływanie, określanie się) badanych zjawisk}

_{Problem: Jakie niedomagania występują w funkcjonowaniu pionów personalnych przedsiębiorstw państwowych?}

_{Hipoteza: Funkcjonowanie komórek pionów personalnych przedsiębiorstw państwowych cechuje się takimi niedomaganiami, jak: nieprawidłowe prowadzenie dokumentacji, nadmiar przydzielanych zadań oraz niepełna wiedza prawna pracowników.}

• _{przyczynowo-skutkowe - zawierają odpowiedź na pytanie o genezę badanych zjawisk (np. estetyczne opakowania bardziej przyciągają klientów niż nieestetyczne lub bez opakowania)}

_{Problem: Jaki istnieje związek pomiędzy zainteresowaniami lotnictwem studentów AON a wynikami nauczania z przedmiotów specjalistycznych?}

_{Hipoteza: Im jest wyższy poziom zainteresowań lotnictwem studentów AON, tym wyższe są wyniki nauczania z przedmiotów specjalistycznych.}

• _{nomologiczne - w celu rozwiązania problemów badawczych o charakterze wyjaśniającym, podział:}

• _{dedukcyjno-nomologiczne}

• _{probabilistyczne}

• _statystyczne

• _{diagnostyczno-deskryptywne}

• _{prakseologiczne - w zależności od rodzaju nauk, np. nauki wojskowe}

• _{ze względu na stopień prawdopodobieństwa}

• _{wysoko prawdopodobne}

• _{średnio prawdopodobne}

• _{mało prawdopodobne}

• _{ze względu na weryfikację:}

• _{pozytywna (może nawet stać się nowym prawem naukowym)}

• _{negatywna (obalenie)}

• _{ze względu na stopień sprecyzowania problemu:}

• _{wstępne - zdanie ogólne, które określa zasadnicze tendencje w przejawianiu się danego zjawiska}

• _{robocze - przypuszczenie, które przyjmujemy w celach realizacyjnych - sprawdzalna w toku zaplanowanych badań}

• _zasadnicze

_{T. Pilch wymienia dwa rodzaje hipotez:}

1. _{hipotezy proste - wyprowadzane z uogólnienia prostych obserwacji,}

2. _{hipotezy złożone - zakładające istnienie powiązań między zdarzeniami lub nawet skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków.}

Przykład badań

_{Problem główny:}

Jakich należy dokonać zmian w systemie S, aby zwiększyć (zmniejszyć) E?

_{Problemy szczegółowe:}

_{1. Jaki jest stan systemu S?}

_{2. Jakich należy dokonać zmian w podsystemie s1, aby zwiększyć (zmniejszyć) E w systemie S?}

_{3. Jakich należy dokonać zmian w podsystemie s2, aby zwiększyć (zmniejszyć) E w systemie S?}

_{4. Jakie są uwarunkowania zmian w podsystemach s1 i s2 ?}

_{Hipoteza jest: “... naukowym przypuszczeniem co do istnienia lub nieobecności danej rzeczy czy zjawiska w określonym miejscu lub czasie (...)}

_{oraz co do związku zależności danych zjawisk od innych lub związku pojęć bądź wielkości matematycznych o znaczeniu}

_{ustalonym.” (J. Pieter).}

_{HIPOTEZY A PYTANIA BADAWCZE - punktem wyjścia wszelkiego procesu badawczego jest sformułowanie pytania lub zbioru pytań, na które chcemy uzyskać odpowiedź poprzez wyniki swoich badań.}

_{Według wyjaśnień Pelca, w badaniach wojskowych nie zawsze istnieje możliwość dokonania empirycznej weryfikacji hipotezy, stąd dokonuje się również tzw. weryfikacji zastępczej (paraempirycznej), czyli odwołuje się nie do realnej rzeczywistości a do modelu tej rzeczywistości.}

---