Dochód z dzierżawy i wynajmu ciężko jest zakwalifikować do dochodu majątkowego.

Zmiana nastawienia samorządu do kredytu

Początek lat 90 - tendencja unikania kredytów

-bariery makro

-słabo rozwinięty sektor budownictwa

-niestabilne ramy prawne

-bariery planistyczne

Systematyczny wzrost posługiwania się długiem, od dużych miast i od pożyczek preferowanych.

Najwięcej kredytów

-gmina

-miasta na prawach powiatu(głównie pożyczki zagraniczne, nie korzystają z

preferowanych)

Obligacje

-2/3 obligacji komunalnych: miasta na prawach powiatu

-miasta powiatowe

Częstsze w miastach, gdyż wiąże się to z dokumentacją: rating (??), ocena przydatności - zazwyczaj są to kwoty znaczne.

Przeciętne średnie zadłużenie jako procent dochodów to około 4%.

Podsumowanie Kredyty/Budżet

Silne strony

-przeważająca część długu na cele inwestycyjne zaciągana na realizację strategii

inwestycyjnej

-rosnące umiejętności posługiwania się instrumentami regulującymi zadłużenie

-pułapka nadmiernego zadłużenia dotyczy nie więcej niż 1% samorządów i

zazwyczaj jest to niewielkie zadłużenie

-racjonalna strategia wykorzystywania długów do wspierania projektów słabo

dotowanych

Słabe strony

-brak rozdziału budżetu bieżącego i inwestycyjnego

-brak regulacji pozwalających na długi tylko na inwestycyjna część budżetu

-rozbieżności oceny prawnej i ekonomicznej sugerują dużą elastyczność limitów

-niebezpieczeństwo ograniczenia dostępu do rynku kapitałowego poprzez

nadmierny dług publiczny

-brak informacji o długach spółek komunalnych

-brak jednoznacznej regulacji dotyczącej postępowania w przypadku

niewypłacalności

Budżet

Plan finansowy, który po zatwierdzeniu staje się prawem, a jego realizacja staje się obowiązkiem. W sensie politycznym jest deklaracją celów władzy, jest narzędziem kontroli i koordynacji. Jest programem w oparciu o który powstają szczegółowe plany mniejszych jednostek administracyjnych

Zasady planowania budżetu

-zupełność

-uprzedniość (przyjęty przed okresem realizacji

-jedność

-roczny horyzont

-jawność

-przejrzystość

-gospodarność

Planowanie wieloletnie

1998/1999 - znajduje się w ustawie o finansach publicznych

WPI (Wieloletni Plan Inwestycyjny) - w większości samorządów(70%) jest załącznikiem do budżetu, ale często występuje bez WPF (Wieloletniego Planu Finansowego), który posiada mniej niż 40% samorządów.

Budżety zazwyczaj przyjmowane są pomiędzy 15.03 a 31.03, sporadycznie w kwietniu (przekroczenie limitu), zazwyczaj budżety na lata poza wyborcze są opóźnione (teoretycznie powinny być uchwalone do 31.12).

Defektywne planowanie budżetowe -w sposób nadmiernie ostrożny, przeszacowanie

dochodów i niedoszacowanie wydatków, występowały głównie w latach 90,

powodowały nieustanna walkę o środki, które były uruchamiane później i zazwyczaj przeznaczane na inwestycje, które są maksymalnie przesuwane w czasie, często dochodziło do niewykorzystania nadwyżek.

Do 2001 - większość budżetów była przeszacowana

Po 2001 - większość budżetów niedoszacowana

Pożyczki naprawcze w polskich samorządach - gdy samorząd ma problem ze spłatą

zadłużenia, ale przedstawi program naprawczy, BGK udziela pomocy.

Frombork - 2004 - otwarcie zbyt szerokiego frontu inwestycyjnego

Stepnica - 2004 - przeskalowana oczyszczalnia (zbudowana dla 25tyś, a mieszka mniej)

Brzozia - inwestycje , wysokie wynagrodzenia, brak opłat ZUS, fałszerstwa sprawozdań

Łakszewa - narastające zadłużenie oświaty

Jeziora Wielkie - 2005 - oprócz inwestycji przyczynił się kurator, nie daje zgody na \ likwidację małych nierentownych szkół

Rola samorządu w dostarczaniu usług

Dylematy - są związane z wieloznaczną rolą samorządu w gospodarce lokalne

-samorząd jako przedsiębiorca i przedstawiciel ludności - sprzeczność interesów

-samorząd jako regulator działalności gospodarczej i jako konkurent

Samorząd a działalność gospodarcza

-czy samorząd powinien prowadzić działalność poza usługami publicznymi?

-zdarzają się przykłady zaangażowania samorządu w różnych aspektach, Np. prasa, wydawnictwo produktów promocyjnych

Przeciw

-gmina ustala reguły konkurencji, w której bierze udział

-gmina może subsydiować przedsiębiorców

-gmina może wykorzystywać swoją siłę polityczną(ułatwiać sobie zdobywanie

pozwoleń)

-mniejsza możliwość upadłości uprzywilejowanej od kredytu (pozornie silne

zaplecze pieniężne samorządu)

-mniejsza efektywność (z reguły działa gorzej)

Za

-działalność gospodarcza pozwala zwalczać bezrobocie (ale czy na pewno w

samorządzie pracuje więcej osób niż w przemyśle?)

-dochody pomagają finansować zadania samorządu

-w niektórych dziedzinach rynek jest płytki, a gmina uzupełnia te luki

Strategie dysponentów budżetu wg. Wildavsky

Cofnięcie decyzji o redukcji środków pieniężnych

-poszukiwanie poparcia klientów, którzy będą lobować w radzie zatrzymanie

usługi

-odmowa trudnych decyzji o zmniejszeniu budżetu

-„wszystko albo nic” - albo zamykamy usługę, albo jest bez redukcji środków

-budowa dobrych relacji z czołowymi politykami

Zdobywanie nowych środków

-po wzięciu „a” trzeba powiedzieć „b” - po wzięciu małej kwoty, należy już

dokończyć inwestycję

-zaokrąglanie w górę

-utrzymywanie budżetu i jednoczesne pozbywanie się jednostek

-„stopa w drzwi”

-rozpoczęcie programów o statusie „tymczasowym” - łatwiejsze w utrzymaniu

-„pieniądze na rozruch” - program dalej sam się finansuje

Założenia koniecznych reform - odejście od budżetu liniowego

1.Trzeba nauczyć się mierzenia rezultatów i kosztów ich osiągnięcia - może okazać się,

że prowadzenie danej usługi jest kompletnie nieopłacalne

2.Wyjście poza planowanie roczne - budżet zadaniowy - nie według klasyfikacji,

założenia:

-budżet odzwierciedla priorytety

-oparty na planie zadań

-wskaźniki efektywności

-kontrola - porównywanie nakładów z rezultatami

-odpowiedzialność dysponentów za osiąganie celów

rzeczywistość

-nie obejmuje wskaźników efektywności i monitoringu

-kłopoty z definiowaniem zadań

-realność koncepcji - czy da się to zrobić?

3.Wspomagające reformy

-budżet celów i efektów - podstawowy miernik osiągania celów, jest to podstawa

do wynagrodzenia administracji

Prawne podstawy planowania budżetu

-Za projekt budżetu odpowiada zarząd.

-Rada nie może zwiększać budżetu.

-Projekt musi być złożony do rady i RIO do 15 listopada wraz z informacją o stanie

mienia

-RIO sprawdza zgodność budżetu z prawem

-Samorządy uchwalają budżet do 31.12 (w wyjątkach do 31.03)

Regulacje prawne po 1990

1990 - działalność inna niż zadania użyteczności publicznej tylko wtedy, kiedy

wymagają tego potrzeby społeczne

Komentarz: co to znaczy „potrzeby społeczne”, kto je określa, co to są zadania

użyteczności publicznej?

Ustawa o gospodarce komunalnej - 1995 - działalność komercyjna, tylko w kształcie

spółki i tylko gdy:

-występują niezaspokojone potrzeby wspólnoty i bezrobocie

-zbycie składnika mienia komunalnego mającego stanowić wkład nie

finansowy gminy do spółki powoduje poważna stratę majątkową

-ograniczenia nie obowiązują dla działów

-bankowego

-edukacji

-wydawniczej

-ubezpieczeniowej

-doradczej

-promocyjnej

Pomimo tych ograniczeń samorządy mają wolną rękę ponieważ przepisy są

niekonkretne.

Wykonywanie usług lokalnych

Model tradycyjny

-samorząd odpowiada za usługę

-samorząd wykonuje usługę

-opłaty za usługi niskie, subsydiowane przez podatki lokalne

-monopol na rynku dostarczania usług

Model rynkowy

-odbicie tendencji New Public Managment - naśladowanie sektora prywatnego

-pojawienie się prywatnych dostawców

-opłaty często pokrywają koszty (niewielkie subsydia)

-konkurencja kilku dostawców

-rolą samorządu regulowanie rynku

Przyczyny tendencji do urynkowienia usług

Powszechna tendencja

-obciążenia fiskalne - wydatki publiczne rosły = rosły obciążenia podatkowe,

pojawiły się potrzeby na środki inwestycyjne, ale system nie dawał

rady

-argument produktywności sektora prywatnego nad publicznym

-zmiana w dominujących wartościach na bardziej indywidualistyczne - rynek

zapewnia zróżnicowanie i elastyczność

Cechy nowego modelu organizacji usług

Ścisłe oddzielanie tych, którzy są odpowiedzialni od tych którzy usługi świadczą, np. to,

że burmistrz jest odpowiedzialny za oświetlenie nie znaczy, że będzie wkręcał

żarówki.

Zmiany kultury organizacyjnej - traktowanie mieszkańców w sposób analogiczny do

klienta w sektorze prywatnym.

Nacisk na kontrolę jakości, formalne certyfikaty. (samorządy nie robią tego same, więc

muszą sprawować nad tym kontrolę)

Zmiana organizacji świadczonych usług od dużych hierarchicznych do mniejszych

elastycznych, działanie w sieciach, rozbijanie działań na mniejsze.

Zmniejszenie bezpieczeństwa zatrudnienia w sektorze usług lokalnych.

Zwiększanie się rozpiętości w płacach pomiędzy personelem kierowniczym, a

pracownikami.

Model dostarczania usług

1.Bezpośrednie przez administrację

2.Delegowanie do jednostki gminnej podlegającej administracji.

3.Delegowanie do spółki komunalnej (odrębna osoba prawna)

4.Contracting-out (z uzupełnieniem prywatnym dostawcą)

-kontrakt usługowy

-kontrakt o zarządzanie

-kontrakt dzierżawy

5.Koncesjonowanie (firma prywatna dostaje koncesję na zarządzanie usługą według

swojego mniemania)

6.BOT (Build Operate Transfer) - firma prywatna buduje, przez jakiś czas zarządza, a \ potem przekazuje

7.Wykorzystywanie NGO (pomoc społeczna

8.Bony

9.Wykorzystywanie przez jednostki prywatne z własnej inicjatywy.

Tendencje ukierunkowania w wybranych krajach

Wielka Brytania

-zmiany wyznaczona przez rząd Thatcher

-rola CCT (Obowiązkowe Konkurencyjne Przetargi)

-value for money, performance indicators

-zmiana akcentów, ale wytwarzanie trendów przez rząd Blaira

Francja

-„cicha rewolucja” - zmiany nie pojawiają się na forum, ani w ustawach

-wpływ na zmiany miała fragmentacja jednostek

-małe jednostki nie dawały rady więc prywatyzowały usług

Niemcy

-dominacja przedsiębiorstw wielobranżowych

-reformy New Public Managment wewnątrz sektora publicznego

-zjawisko prywatyzacji dużo później i w mniejszej skali niż w GB i FR

Warunki potrzebne dla alternatywnych dostawców usług

Regulacje prawne

-prawo o zamówieniach publicznych

-regulacje dotyczące opłat za usługi, które pozwalają na monitorowanie kosztów

Zmiany organizacji w samorządzie - skupienie się na przygotowaniu i egzekwowaniu

kontraktów - przetarg może przynieść dużo oszczędności ale przy

nieumiejętnym zdefiniowaniu wskaźników jakiekolwiek wymagania pod adresem wykonawcy…. (i dupa)

Rynek dostawców.

Argumenty za i przeciw urynkowieniu

Za

-oszczędność dzięki konkurencji

-nowy kapitał potrzebny do inwestycji

-większa elastyczność i dopasowanie do potrzeb klienta

-wzrost jakości rządzenia - skupienie na polityce

Przeciw

-oszczędności krótkotrwałe

-mieszkańcy oszczędzają jako podatnicy, ale więcej płacą jako użytkownicy

-proces kontraktowania okazją do korupcji

-trudności samorządu w wywiązywaniu się z roli koordynatora

Kryteria oceny usług

-dostęp

-cena

-jakość

-rozwój

-wpływ na rozwój zrównoważony

Polityka cenowa

-dobra publiczne finansowane z podatków

-zasada kosztu krańcowego wytworzenia kolejnej jednostki usługi

-opłata pokrywająca koszty dostarczenia

Te zasady rzadko sprawdzają się w rzeczywistości

Uwarunkowania polityczne - Gra sześciu aktorów

1.Konsumenci - zainteresowani niskimi cenami

2.Podatnicy nie będący konsumentami - chcą by cena pokrywała koszt usługi, żeby nie

dopłacać

3.Dyrektorzy przedsiębiorstw - cele: zyski i utrzymanie wysokiego popytu - dotacje

4.Politycy - pomoc grupom, które na nich głosowały

5.Rząd - może ingerować w politykę taryfową (względy makroekonomiczne)

6.Instytucje finansowe - cele: niskie taryfy nie stopujące rozwoju i wysokie taryfy

zapewniające zwrot zainwestowanych pieniędzy

Usługi komunalne

-cena pokrywa koszty bieżące

-redystrybucja poprzez dofinansowanie ubogich użytkowników, a nie przedsiębiorstw

-dwa modele sposobów rozbudowy

-opłata za przyłącze

-kalkulacja ceny za usługę bieżącą

-zazwyczaj finansowane przez podatki - wyjątki: opłaty parkingowe, opłaty za drogi,

Usługi społeczne

Edukacja, zdrowie, pomoc społeczne, itp.

-udział sektora non-profit

-„dobra społeczne” - dofinansowane z podatków

-urynkowienie - dodatki mieszkaniowe, itp.

Środki promocji

-kontakt z mediami

-materiały promocyjne

-imprezy promocyjne

-korespondencja

-misje inwestycyjne

-wywiady

-misje dziennikarskie (imprezy dla dziennikarzy)

Formy wykonywania zadań przez zarząd

Jednostka budżetowa (np. większość szkół) - nie ma swojej osobowości prawnej, jest częścią

samorządu

-finansowana w całości z budżetu, wpływy ze sprzedaży usług trafiają do budżetu

-możliwy „rachunek dochodów własnych” jeśli jednostka b. otrzymuje dochody z:

-opłaty za dokumentację przetargową

-spadki, darowizny

-odszkodowania, wpłaty za uszkodzone mienie

-dominują w utrzymywaniu zieleni miejskiej

Zakład budżetowy - nie ma swojej osobowości prawnej, jest częścią samorządu

-pokrywa koszty z dochodów własnych (ZTM)

-otrzymuję dotację pokrywającą deficyt (do 50% kosztów), ewentualnie wpłaca

nadwyżkę do budżetu

-inwestycje finansowane z budżetu

-w 2002r. - 1555 zakładów- wydatki 8 miliardów pln

-dominują w mieszkalnictwie i wodociągach

Spółka komunalna - odrębna osobowość prawna

-kontrolowana w formach przewidzianych w kodeksach handlowych

-samodzielne inwestycje, ale możliwość dofinansowania (zwiększa się kapitał

spółki)

-stopniowa likwidacja w latach 1993-2001

-dominacja: ciepłownictwo, transport, oczyszczanie

Firma prywatna

-majątek kontraktowy z samorządem lub brak kontraktu

2006

Zakłady budżetowe 1116

Spółki jednostek samorządu terytorialnego 1355

Spółki o kapitale mieszanym 509

2000 - najwięcej zakładów budżetowych

1993 - przekształcenie podmiotów przejętych przez jst w zakłady budżetowe

Finansowanie usług

	Samorząd	Konsumenci	Wykonawca usług
Transport	Rada miasta decyduje o cenie biletu i wysokości dotacji, może ustalić cenę maksymalna na taksówki, zatwierdza układ jazdy i miejsca przystanków	Płacą za bilety	Wykonuje usługę ze środków uzyskanych ze sprzedaży biletów i dotacji
Woda	Rada decyduje o cenie i zatwierdza taryfy	Płacą za zużytą wodę i odprowadzanie ścieków	Proponuje taryfy i wykonuję usługę w oparciu o środki uzyskane od konsmentów
Centralne ogrzewanie	Często jest właścicielem spółki-dostawcy	Płaci cenę	Określa cenę w oparciu o wytyczne Min. Gospodarki
Oczyszczanie ulic	Kontraktuje usługi	Płaci podatki	Wykonuję usługę na podstawie kontraktu
Wywóz śmieci	Może ustalić cenę maksymalną	Cena ustalona w kontrakcie między odbiorcą o dostawcą usługi	Cena ustalona w kontrakcie między odbiorcą o dostawcą usługi
Tereny zielone	Kontraktuje usługi	Płaci podatki	Wykonuję usługę na podstawie kontraktu
Przedszkola i żłobki	Ustala zasady odpłatności	Płacą za pobyt dzieci	Wykonuje usługi za opłatę i dotacje
Mieszkania komunalne	Określa wysokość czynszu do 3% wartości odtworzeniowej lub w TBS (co?!?!), w praktyce ustala tylko dotację do mieszkań	Płaci czynsz	Wykonuje usługi

---