TERAPIA DZIECI Z TRUDNOSCIAMI W CZYTANIU I PISANIU

- PODSTAWY TEORETYCZNE

1. POJECIE TERAPII PEDAGOGICZNEJ

System opieki i pomocy dzieciom z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi obejmuje profilaktyką, diagnozę i terapię
DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE	DZIAŁANIA TERAPEUTYCZNE
Powinny rozpoczynać się wtedy, gdy określone cechy rozwoju dziecka jeszcze nie utrudniają mu przystosowanie się i nie dezorganizują prawidłowego procesu wychowawczego, lecz jednocześnie wyróżniają dziecko w negatywny sposób wśród rówieśników	Podejmujemy wtedy, gdy obserwujemy destruktywny wpływ zaburzeń rozwoju na czynności i przystosowanie społeczne dziecka. Jest to zadanie znacznie trudniejsze, które powinno być realizowane w zindywidualizowanym procesie wychowania (H. Nartowska)
Trudno jest określić granicę między profilaktyką a terapią, granicę wieku i nasilenia zaburzeń, a także rodzaj oddziaływań wychowawczych, bowiem zabiegi terapeutyczne zmierzające do wyrównania opóźnień i dysharmonii rozwoju stają się profilaktyką w stosunku do zaburzeń wtórnych.

Pojęcie terapii przyjęło się na gruncie pedagogiki specjalnej, wyrosłej z medycyny, określanej początkowo jako pedagogika lecznicza. Termin terapia wywodzi się z medycyny = działanie za pomocą środków medycznych na przyczyny i objawy choroby w celu przywrócenia pacjentom zdrowia. W związku z tym wyróżnia się 2 rodzaje terapii: przyczynową i skutkową.

Pedagogika specjalna stosuje terapię w pedagogice leczniczej (dział p. specjalnej zajmujący się dzieckiem chorym i kalekim), w pedagogice upośledzonych umysłowo, w resocjalizacji jednostek niedostosowanych społecznie.

Rozróżnia się następujące formy terapii:

• terapię odciążającą (spoczynkową), łagodzącą skutki cierpień wywołanych chorobą i eliminującą napięcia emocjonalne

• aktywizującą (czynnościową) uaktywniającą siły biologiczne i psychiczne organizmu, a także dającą dziecku przyjemne przeżycia. Może przybierać formę terapii zabawowej zajęciowej i terapii przez pracę.

KIREJCZYK proponuje nowoczesną klasyfikację opartą na naukowych podstawach stosowanych metod pracy dokładne rozpoznanie nieprawidłowości w rozwoju i ich ujemnych konsekwencji stanowi naukową podstawę doboru form, metod i środków oddziaływań pedagogicznych w stosunku do dzieci z parcjalnymi zaburzeniami rozwoju. Zaś celem tych oddziaływań jest usuwanie lub pomniejszanie zarówno przyczyn jak i skutków. Takie postępowanie Kirejczyk nazywa postępowaniem korekcyjnym, a oparty na nim kierunek pedagogiki specjalnej - PEDAGOGIKĄ KOREKCYJNĄ.

Tak rozumiane postępowanie korekcyjne można określić również mianem terapii pedagogicznej (leczenie środkami pedagogicznymi) przez analogię do medycyny, pedagogiki leczniczej, a także psychoterapii ( leczenie środkami psychicznymi) i socjoterapii ( leczenie środkami społecznymi).

Definicja terapii pedagogicznej:

TERAPIA PEDAGOGICZNA = oddziaływanie za pomocą środków pedagogicznych (wychowawczych i dydaktycznych) na przyczyny i przejawy trudności dzieci w uczeniu się, mające na celu eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich ujemnych konsekwencji.

Terapia stanowi swoistą interwencję wychowawczą, zmierzającą do spowodowania określonych, pozytywnych zmian w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno - motywacyjnej oraz w strukturze wiedzy i umiejętności szkolnych dziecka

CELEM NADRZĘDNYM terapii jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z utrudnieniami rozwojowymi.

Tak wyznaczony cel wymaga sprecyzowania celów operacyjnych:

• stymulowanie i usprawnianie rozwoju funkcji psychomotorycznych

• wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów

• eliminowanie niepowodzeń szkolnych oraz ich emocjonalnych i społecznych konsekwencji

Zbiór celów operacyjnych stanowi zarazem program terapii.

Podmiotem terapii jest dziecko, jego zaburzenia rozwojowe i trudności szkolne, określone przez specjalistyczną diagnozę. Jego aktywność w procesie przezwyciężania trudności rozwojowych i szkolnych jest niezbędnym warunkiem efektywności podejmowanych działań.

TERAPIA PEDAGOGICZNA WG RÓŻNYCH AUTORÓW:

• E. GRUSZCZYK

„Przez pracę dydaktyczno - wyrównawczą rozumiemy interwencję wychowawczą w postaci terapii wychowawczej, realizowaną w układzie terapeuta - dziecko, mającą na celu wyrównanie dysharmonii rozwojowych oraz braków w wiadomościach i umiejętnościach w takim stopniu, aby zapewnić dziecku prawidłowe funkcjonowanie w sytuacjach szkolnych

• M. BOGDANOWICZ

Wyróżnia następujące formy terapii:

• psychomotoryczną - usprawniającą jednocześnie funkcje psychiczne i ruchowe, które uczestniczą w procesie czytania oraz ich współdziałanie

• psychodydaktyczną - ćwiczenie czynności nabytych w toku nauczania np. czytanie

• psychoterapia - lecząca zaburzenia emocjonalne

• H. SPIONEK

Jest zwolenniczką stosowania wszystkich wymienionych form terapii równocześnie, określając je jako szerokozakresową terapie wyrównawczą, a postawę terapeuty jako maksymalistyczną. Uzasadnia to słabym transferem z zakresu ćwiczonych czynności na inne, zwłaszcza w odniesieniu do czynności angażujących zaburzone funkcje.

• M. TYSZKOWA

Uważa, że celem terapii jest:

• usuwanie bezpośrednich przyczyn niepowodzeń szkolnych

• wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach

• przywrócenie prawidłowych postaw uczniów wobec nauki

A. REEDUKACJA

„działalność wychowawcza i nauczenie osoby, która z jakiś powodów utraciła pewne posiadane poprzednio umiejętności czy wiadomości albo stała się nie przystosowana do środowiska” Pochodzi z łacińskiego reeducare - uczyć na nowo, jest zatem nieadekwatny do treści.

B. ĆWICZENIA KOREKCYJNO - WYRÓWNAWCZE

Określenie to zawiera w swej treści elementy pracy korekcyjnej tj. usprawnianie deficytów rozwojowych ( correctus - poprawiony) i wyrównywanie braków w wiadomościach i umiejętnościach szkolnych - jest to zatem określenie poprawne

C. ĆWICZENIA KOREKCYJNO - KOMPENSACYJNE

Drugi człon nazwy może być interpretowany dwojako: kompensacja ( compensatio - wyrównanie) może być rozumiana jako wyrównywanie braków lub też zastąpienie jakiegoś braku innym czynnikiem, a także jako wspieranie rozwoju funkcji zaburzonej przez sprawną lub mniej zaburzoną.

Można uważać zatem te 2 terminy (B i C) za bliskoznaczne, jakkolwiek C jest bardziej adekwatny do specyfiki oddziaływań, uwzględnia bowiem pełny zakres pojęcia terapii pedagogicznej.

Określenia tj. praca dydaktyczno - wyrównawcza, reedukacyjno - wyrównawcza są mniej precyzyjne.

Obecnie coraz szerzej przyjmuje się termin terapia pedagogiczna (wychowawcza) jako najbardziej odpowiedni . Występuje on w publikacjach naukowych i aktach prawnych oraz nomenklaturze zawodowej. Termin reedukacja jest przestarzały i nieadekwatny; dopuszczalne jest stosowanie zamiennie określeń: praca korekcyjno - wyrównawcza lub korekcyjno - kompensacyjna.

2. ZASADY TERAPII PEDAGOGICZNEJ

Zasady terapii pedagogicznej, jako działalności dydaktycznej, wynikają z zasad dydaktyki ogólnej i metodyki nauczania początkowego, jednak muszą też uwzględniać specyfikę pracy z dzieckiem o nieharmonijnym rozwoju, jego warunki rozwojowe, możliwości poznawcze i potrzeby.

Terapia stanowi też formę działalności wychowawczej, a zatem jej zasady powinny respektować też ogólne prawidłowości przebiegu procesu wychowania i sposoby postępowania w przypadkach zaburzonej sfery poznawczej, emocjonalnej, motywacyjnej i społecznej. Zasady są również bliskie zasadom ortodydaktyki i rewalidacji, wypracowanym przez pedagogikę specjalną. Zasady te dotyczą wychowania i nauczania dzieci z zaburzeniami rozwojowymi i w znacznym stopniu odnoszą się do dzieci z parcjalnymi zaburzeniami rozwoju.

I. zasada indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego

Dzieci z fragmentarycznymi zaburzeniami rozwoju wymagają dodatkowej pomocy w postaci indywidualnego oddziaływania pedagogicznego, ponieważ ich możliwości percepcyjne uniemożliwiają efektywne uczenie się w nauczaniu masowym. U dzieci dyslektycznych (gdzie istnieje ogromne zróżnicowanie rodzaju, zakresu i głębokości ujemnych odchyleń w rozwoju oraz trudności w uczeniu się), istnieje konieczność indywidualnego programowania zajęć korekcyjnych, dostosowania środków, metod dydaktycznych i wychowawczych do indywidualnych możliwości konkretnego dziecka.

Indywidualizacja musi być stosowana w toku zajęć zespołowych:

• kontrolowanie przebiegu i wyników pracy dziecka

• pomaganie mu w przezwyciężaniu trudności

• stosowanie odpowiednich zabiegów wychowawczych i psychoterapeutycznych

II. zasada powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania, uwzględniającego złożoność tych czynności i możliwości percepcyjne dziecka

Stopniowanie zarówno objętości opracowywanego materiału jak i przystępności dla dziecka. Warunkiem przechodzenia do zadań o większym stopniu trudności jest tylko i wyłącznie sprawne wykonanie ćwiczeń na niższym poziomie. Nie mogą tu obowiązywać żadne rygory czasowe.

III. zasada korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności

Podczas zajęć najwięcej czasu trzeba przewidzieć na ćwiczenie funkcji najsłabiej rozwiniętych w różnych czynnościach. Im głębiej zaburzona funkcja, tym większa podatność dziecka na zmęczenie, szkodliwe jest więc planowanie jednostki zajęciowej uwzględniającej ćwiczenie tylko jednej funkcji. Powoduje to zmęczenie parcjalne; „przetrenowanie” struktur nerwowych najgorzej funkcjonujących i najmniej sprawnych, a następnie zniechęcenie, powrót do złych nawyków i pogarszanie wyników.

IV. zasada kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych

U dzieci funkcjonuje mechanizm, kompensacyjny polegający na zastąpieniu jednej funkcji (słuchowe) drugą (wzrokową), w którym czynności analizy i syntezy są omijane i funkcja ta nie jest usprawniana, skutkiem czego deficyt nie maleje, lecz pogłębia się z czasem.

Zadaniem terapeuty jest wytworzenie u dziecka takich mechanizmów psychologicznych, w których funkcje sprawniejsze pełnią rolę kompensacyjną, wspierając czynności funkcji zaburzonych. Takie ćwiczenia korekcyjno - kompensacyjne wyrównują skutki mikrodeficytów, usprawniają procesy integracji psychomotorycznej oraz ułatwiają opanowanie trudnych dla dziecka umiejętności.

V. zasada systematyczności

W miarę możliwości ćwiczenia powinny odbywać się jak najczęściej. W praktyce najczęściej jest to niemożliwe, lecz jeśli mamy do dyspozycji 3 godziny zajęć w ciągu tygodnia, lepiej rozłożyć je na 3 spotkania niż np. na 2.

Długość ćwiczenia uzależniona jest od głębokości zaburzenia, od rodzaju zaburzonej funkcji i rodzaju czynności, a także od motywacji i indywidualnych możliwości wysiłkowych dziecka. Praktycy twierdzą, że najbardziej męczące są ćwiczenia percepcji słuchowej i nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Ćwiczenia sprawności manualne, percepcji wzrokowej oraz koordynacji wzrokowo - ruchowej mogą trwać do kilkunastu minut.

VI. zasada ciągłości oddziaływania psychoterapeutycznego

Działania wychowawcze o charakterze psychoterapeutycznym powinny towarzyszyć zabiegom dydaktycznym przez cały czas trwania zajęć terapeutycznych, a w pierwszym okresie odgrywać dominującą rolę. Działania psychoterapeutyczne, zgodnie ze stanowiskiem Nartowskiej, pełnić będą funkcje profilaktyczne w stosunku do dalszych negatywnych następstw niepowodzeń szkolnych.

Zadaniem terapeuty jest nie tylko spowodowanie, by dzieci mogły się uczyć i chciały się uczyć. Konieczne jest więc stosowanie elementów psychoterapii.

Czynnikami, które wpływają na jakość i skuteczność oddziaływań psychoterapeutycznych są:

• związek terapeutyczny - między terapeutą a pacjentem musi zaistnieć więź polegająca na wzajemnej akceptacji

• osobowość terapeuty - empatia, życzliwość, wyrozumiałość

• atmosfera zajęć - bezpieczeństwo, tolerancja, serdeczność

Działania psychoterapeutyczne powinny być nastawione na eliminowanie i zapobieganie sytuacjom stresującym; stworzenie klimatu zaufania; wyzwalanie aktywności i potrzeby współdziałania w usuwaniu własnych kłopotów, Bardzo ważne jest zaspokojenie potrzeby sukcesu poprzez stwarzanie sytuacji dających okazję do zadowolenia, doświadczania radości z osiągnięć.

Dzieci wymagają oddziaływań o charakterze kompensacji psychicznej - skierowania ich uwagi na coś co jest im dostępne i jednocześnie atrakcyjne; wyeksponowanie ich cech pozytywnych i uzdolnień i umożliwienie osiągnięcia sukcesu w innych dziedzinach. Stanowi to niezwykle ważny i często nie doceniany element diagnozy i terapii; tymczasem nastawione są one na „punkty achillesowe” - tj. słabości i negatywne strony funkcjonowania ucznia, rzadziej na dostrzeganie jego cech pozytywnych czyli „punktów archimedesowych” . działania oparte na „archimedesowych” mogą przyczynić się do polepszenia samooceny, zaspokojenia potrzeby akceptacji i uznania itd.

Zadaniem terapeuty jest przekonanie nauczycieli i rodziców o skuteczności ww. oddziaływań.

3. DIAGNOZA I OBSERWACJA PEDAGOGICZNA

Diagnoza z grec. diagnosis = rozróżnianie, osądzanie)

Wg Ziemskiego: jest to rozpoznanie badanego stanu rzeczy, przez zaliczenie go do znanego typu albo gatunku, przez przyczynowe i celowościowe wyjaśnienie tego stanu rzeczy, określenie jego fazy obecnej oraz przewidywanego dalszego rozwoju.

Przedmiotem diagnozy są trudności i niepowodzenia ucznia w procesie nabywania wiadomości i umiejętności szkolnych, ich przyczyny oraz ujemne konsekwencje dla rozwoju.

Cechy dobrej diagnozy to: rzetelność, trafność i nieodłączność prognozy.

Postawienie diagnozy wymaga zebrania wielu danych oraz ich opracowania przez zespół specjalistów.

DIAGNOZA INTERDYSCYPLINARNA (wieloaspektowa) uwzględnia zebranie informacji w następujących zakresach
SPOŁECZNYM	MEDYCZNYM	PSYCHOLOGICZNYM	PEDAGOGICZNYM
Środowisko rodzinne ucznia ( sytuacja, warunki życia i stosunki w rodzinie) i szkolne (funkcjonowanie dziecka jako ucznia i jako członka społeczności klasowej)	Ogólny rozwój fizyczny dziecka ( ewentualne anomalie lub odchylenia od norm rozwoju), ogólny stan zdrowia (schorzenia somatyczne lub psychiczne) oraz w miarę potrzeb badanie wzroku, słuchu lub inne badania specjalistyczne	Ocena poziomu rozwoju funkcji intelektualnych, orientacyjnych i wykonawczych (percepcyjno - motorycznych), jak: - percepcja wzrokowa - słuchowa - motoryka - lateralizacja - orientacja w schemacie ciała i w przestrzeni oraz koordynacja tych funkcji; ocena stanu psychicznego dziecka, procesów emocjonalno-motywacyjnych, socjalizacji i osobowości)	Ocena poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych, zakresu, rodzaju i specyfiki trudności w uczeniu się

W miarę potrzeb przeprowadza się badania logopedyczne.

Uogólnienie wyników diagnozy społecznej, medycznej, psychologicznej i pedagogicznej stanowi syntetyczny opis, odpowiadający 5 fazom diagnozy (wg Ziemskiego), a więc:

• typologiczna

• genetyczna (etiologiczna)

• znaczenia dla całości

• fazy

• prognoza, czyli diagnoza rozwojowa

W wieloaspektowym procesie diagnozowania szczególną rolę pełni DIAGNOZA PEDAGOGICZNA, jako podstawa planowania form pracy korekcyjno - wyrównawczej, a także planowania procesu terapii. W literaturze diagnoza pedagogiczna jest najczęściej utożsamiana z oceną wyników nauczania poprzez sprawdzanie wiedzy uczniów. Jako narzędzia diagnostyczne stosuje się różnorodne sprawdziany wiadomości, które pozwalają na stwierdzenie, jaki jest zakres trudności szkolnych ucznia. Sprawdziany posiadają wiele wad np. dowolność w ich konstruowaniu sprawia, że nie spełniają wszystkich wymogów stawianych testom.

Jeszcze większa dowolność istnieje w badaniach poziomu umiejętności szkolnych. Praktycznie nie ma wyskalowanych testów do badania umiejętności tj. czytanie czy pisanie. Większość istniejących sprawdzianów czytania bada tempo czytania i rozumienia czytanego tekstu oraz preferuje ocenę ilościową. Tego rodzaju sprawdziany w terapii mogą być przydatne jedynie we wstępnych badaniach , mających na celu wyselekcjonowanie uczniów odbiegających poziomem umiejętności czytania od reszty klasy lub w badaniach kontrolnych sprawdzających efekty reedukacji. Na przykład Test szybkiego czytania J. Konopnickiego pozwala określić liczbę przeczytanych wyrazów na minutę, poziom opanowania umiejętności czytania w stosunku do etapu nauczania oraz ewentualne opóźnienie w opanowaniu tej umiejętności, jeśli czyta poniżej poziomu swojej klasy. Informacje te są niewystarczające w przypadku dzieci dyslektycznych, które niekiedy nie czytają w ogóle. Dla rozpoznania trudności dziecka ważniejsza jest ocena jakościowa, dotycząca techniki czytania, rodzaju popełnianych błędów itp.

Utożsamianie diagnozy pedagogicznej z oceną wyników nauczania nie odpowiada koncepcji diagnozy dla potrzeb terapii pedagogicznej, bowiem nie daje ona wystarczających podstaw do planowania postępowania mającego na celu rozwiązanie trudności ucznia. Diagnoza pedagogiczna jako podstawa pracy korekcyjno - wyrównawczej musi opierać się na psychologicznej teorii czynności.

Analiza przebiegu czynności w diagnozowaniu umiejętności czytania i pisania jest bardzo ważna ze względu na złożoność badanych czynności.

W diagnozie pedagogicznej stosuje się następujące metody badawcze:

• obserwacją pedagogiczną

• rozmowy

• wywiad szkolny i środowiskowy

• sprawdziany ( testy) czytania i pisania

• ewentualnie sprawdziany wiadomości szkolnych

• analizę wytworów ucznia

W pierwszym etapie postępowania diagnostycznego najważniejsza jest rola obserwacji pedagogicznej - obserwacja rozwoju, wykrywanie braków, opóźnień i dysharmonii rozwojowych, trudności w przyswajaniu wiedzy oraz zaburzeń zachowania.

Szczególna odpowiedzialność spoczywa na barkach nauczyciela pierwszych klas ze względu na ogromne znaczenie wczesnego wykrywania wszelkich nieprawidłowości w kształtowaniu się psychiki dziecka.

W początkowym okresie nauki szczególną uwagę należy zwrócić na następujące fakty:

• wady wymowy

• trudności w wyodrębnianiu i różnicowaniu głosek

• trudności w zapamiętywaniu tekstów, wierszyków i piosenek

• słaby poziom rysunku

• trudności w umieszczaniu liter w liniaturze, utrzymaniu linii i wielkości liter, odwracanie kształtu liter i mylenie liter podobnych

• wzmożony lub słaby nacisk narzędzia piszącego

Konieczna jest także obserwacja zachowań dzieci w różnych sytuacjach szkolnych, w czasie lekcji i na przerwie.

Na tym etapie obserwacji możliwe jest już postawienie wstępnej hipotezy diagnostycznej. Niezbędna jest jednak ostrożność w interpretowaniu objawów i wysuwania wniosków. Często bowiem podobne symptomy mogą mieć różne przyczyny. Konieczna jest zatem dalsza planowa i systematyczna obserwacja w celu weryfikacji hipotez, a także określenie dynamiki trudności oraz ich zakresu.

Równocześnie nauczyciel musi przeprowadzić analizę własnych poczynań dydaktycznych pod kątem ich poprawności, celowości i skuteczności. Szczególnie dzieci z zaburzeniami rozwoju wymagają dostosowania metod nauczania do ich możliwości percepcyjnych poprzez modyfikację/wzbogacenie ogólnie obowiązujących metody nauczania elementami innych znanych metod nauki czytania i pisania - podręczniki M. Falskiego, H. Meterowej, E.F. Przyłubskich.

Poszukiwanie optymalnych rozwiązań metodycznych stanowi zarazem początek terapii. W ramach oddziaływań terapeutycznych nauczyciel w klasie I może stosować zabiegi dydaktyczne i wychowawcze tj:

• indywidualizacja i modyfikacja wymagań dostosowanych do aktualnych możliwości dziecka

• okresowe zaniechanie stawiania ocen

• eksponowanie osiągnięć dziecka w innych dziedzinach działalności

• wzbogacać proces nauczania przez wplatanie w tok lekcji elementów ćwiczeń korekcyjnych

Jeśli oddziaływania terapeutyczne nauczyciela nie przynoszą rezultatu, dziecko powinno skorzystać z pomocy poradni. Zgromadzone i opracowane przez nauczyciela materiały ukierunkowują badania pedagogiczne i stanowią punkt wyjścia do badań psychologicznych w poradni.

OPTYMALNY MODEL BADAŃ prowadzonych w poradni:

1. analiza dokumentacji dziecka - psycholog i pedagog poradni

2. wywiad z rodzicami dziecka dotyczący historii jego rozwoju psychofizycznego oraz sytuacji rodzinnej - psycholog ew. pedagog

3. badanie psychologiczne mające na celu ustalenie poziomu ogólnego rozwoju umysłowego - psycholog.

4. badanie pedagogiczne - sprawdziany (testy) czytania i pisania, ewentualnie sprawdziany wiadomości szkolnych z matematyki i innych przedmiotów nauczania, analiza zeszytów w celu wyłonienia błędów i częstości ich występowania - pedagog - reedukator lub psycholog

Badanie opanowania UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA dotyczy następujących aspektów:

• znajomości liter (rozpoznawanie wzrokowo- słuchowe i odtwarzanie słuchowo-wzrokowe)

• techniki czytania ( głoskami, sylabami, metodą kombinowaną, wyrazami, z syntezą, częściową syntezą czy bez syntezy)

• rodzaju popełnianych błędów ( mylenie wzrokowe liter podobnych i asymetrycznych, zamiany głosek, przestawianie, dodawanie, opuszczanie liter, perseweracje, inwersje, zamiana końcówek)

• tempa czytania

• rozumienia czytanego tekstu w czytaniu głośnym i cichym

Stopień opanowania umiejętności PISANIA bada się w 3 rodzajach prób: przepisywanie, pisanie z pamięci i ze słuchu.

Szczególną uwagę należy zwrócić :

• W przepisywaniu - czy dziecko przepisuje po literze, sylabami, po kilka liter lub wyrazami; czy „dyktuje sobie”, czy gubi litery lub ich elementy

• W pisaniu z pamięci i ze słuchu - czy zamienia, opuszcza, dodaje litery, przestawia litery lub sylaby, gubi litery w zbiegu spółgłosek, opuszcza lub zamienia końcówki, podwaja litery, łączy wyrazy

W pisaniu ze słuchu z skrajnych przypadkach może wystąpić całkowity brak wykonania zadania lub zniekształcanie wyrazów czyniące tekst niekomunikatywnym.

W ocenie POZIOMU GRAFICZNEGO PISMA należy zaobserwować następujące symptomy:

• niemieszczenie się w liniaturze, drżąca lub kanciasta linia liter, wadliwy sposób ich łączenia , niewłaściwe rozmieszczenie tekstu na kartce (organizacja przestrzenna), niekształtne, nieproporcjonalne litery, linia pisma zbyt rozwlekła lub zbyt ścieśniona, litery o różnym kierunku, brak połączeń lub druczek

• dodatkowe ruchy ( synkinezje) występujące podczas czynności pisania, naciska narzędzia piszącego oraz ułożenie ręki, sposób trzymania narzędzia piszącego i postawa ciała

W próbach czytania i pisania notuje się czas i liczbę popełnionych błędów oraz dokonuje szczegółowej analizy jakościowej techniki czytania i pisania, a także występujących błędów. Notuje się również spostrzeżenia dotyczące zachowania się dzieci podczas badań. Wyniki uzupełnia się analizą zeszytów ucznia i rysunków i innych prac dziecka.

Wyniki badań pedagogicznych i psychologicznych, rozmowa z rodzicami i obserwacja dziecka w czasie badań ukierunkowują dalsze badania specjalistyczne, w zależności od potrzeb:

1. lekarskie -szczególnie ważne jest badanie sprawności receptorów

2. psychologiczne, poziomu rozwoju funkcji percepcyjno- motorycznych, pamięci, uwagi, osobowości i inne przeznaczonymi do tych celów testami

3. badanie słuchu fonematycznego i wymowy - logopeda

Na podstawie: CZAJKOWSKA, K. HERDA: Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. Poradnik dla nauczycieli. Warszawa 1996. WSiP.

---