7. Określ podobieństwa i różnice pomiędzy jawnym i ukrytym programem kształcenia
Podobieństwa:
- wywierają wpływ na przebieg procesu kształtowania uczniów/studentów
- pomagają zorientować się co do wymagań stawianych przez nauczyciela i szkołę/uczelnię
- oddziałują systematycznie
- wpływa na relacje nauczyciel-uczeń
- ważne wychowawczo
- wpływa na ocenę osiągnięć ucznia
- wpływa na zachowanie uczniów i życie szkoły i „sukces”
Różnice:
- jawny[j] program jest jasno określony (cele, metody formy), ukryty [u] program jest rozmyty i bardziej intuicyjny niż rozumowy
- u: program jest niezaplanowany i trudno na niego wpływać
- u: nie poddaje się analizie
- u: nauczyciel nie wie o jego istnieniu
- u: uczeń ma szeroki wachlarz zachowań w porównaniu z programem jawnym (strategie przyjmowane przez uczniów/studentów)
- u: niejasne wymagania
- u: wpływa na emocje i postawy
- u: modyfikuje treści kształcenia
-u: może się zmieniać w zależności od zajęć i prowadzącego
10. Jakie konsekwencje dydaktyczno-wychowawcze posiada program ukryty kształcenia pedagogów?
Powszechnie uznaje się, że szkoła jest instytucją składającą się z trzech podstawowych elementów: nauczyciela, programu nauczania i ucznia. Badania nad procesem edukacji wykazały jednak, że obok tej niezbędnej triady istnieje wiele "niejawnych" wymiarów funkcjonowania szkoły, określanych jako "ukryty program". W znacznym stopniu wywierają one wpływ na przebieg procesu kształtowania uczniów/studentów, a niejednokrotnie oddziałują silniej niż ustalony i przyjęty program działania. Ich obecność można dostrzec w wielu różnych aspektach życia szkolnego ( m.in. w architekturze budynków szkolnych, podręcznikach, życiu codziennym w szkole, relacjach nauczyciel - uczeń).
Ukryty program to pozadydaktyczne, lecz wychowawczo ważne, konsekwencje uczęszczania do szkoły, które pojawiają się systematycznie, ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów i uzasadnieniu działań oświatowych.
Konsekwencje ukrytego programu;
- w istotny sposób wpływają na przebieg i wyniki pracy szkoły, a jednocześnie nie poddają się systematycznemu opisowi i analizie (wykładowca nie uświadamia sobie procesów zachodzących w grupie, trudno mu dokonać właściwej ewaluacji i ewentualnie poprawnie zmodyfikować treści i metody kształcenia)
- absolwenci mogą charakteryzować się zupełnie innymi właściwościami niż te, które zakładano w programach (sylwetka studenta zaplanowana przez organizatorów kursu nie pokrywa się z przeciętną sylwetka absolwenta tego kursu)
- wpływa na relacje między nauczycielem a uczniem (mimo propagowanych relacji równorzędnych i partnerskich często jest to relacja nierówna, teoria jedno a praktyka drugie)
- podział przestrzeni i urządzeń szkolnych jest niesymetryczny (nauczyciele mają większe biurka, wyściełane krzesła, dostęp do większego obszaru klasy, wpływa to na hierarchię ważności, pozycja uprzywilejowana nauczyciela, kojarzy się z władzą)
- układ wewnątrz budynków często ogranicza uczenie się indywidualne i w małych grupach lub wręcz je uniemożliwia (układ ten przeciwdziała stosunkom współpracy i demokracji oraz pracy w małych grupach. Również sposób rozmieszczenia ławek i krzeseł nadaje pomieszczeniu "przód" i "tył" - przesłanie tego układu jest następujące: "patrzeć na wprost", "siedzieć i słuchać". Sposób siedzenia jest wyrazem oczekiwanego kanału komunikacyjnego, postrzeganego jako skupiony przeważnie lub wyłącznie na nauczycielu.
- podporządkowanie się określonym przez nauczyciela lub szkołę regułom i normom.
- mogą wpływać na uczucia, postawy, potrzeby, wierzenia
- powodują tworzeni się strategii funkcjonowania jako student (strategie zachowania się studentów, sposób na przetrwanie zajęć pedagogicznych
grupy:
strategia kooperacji (podlizywanie się, podporządkowanie się optymistyczne, instrumentalizm, oportunizm)
strategie przetrwania (podporządkowanie się z dystansem, wyczekiwanie końca zajęć, obłaskawianie prowadzącego zajęcia, pozorowana aktywność)
strategie opozycyjne (zamaskowane nieposłuszeństwo, odmowa wykonywania zadań, sabotaż, zadawanie pytań na które prowadzący nie zna odpowiedzi, wycofywanie się)
- wyniki nie zawsze są proporcjonalne do wiedzy (istnieją bowiem przynajmniej dwie inne podstawy oceniania wszechobecne w szkole. Jedna odnosi się do tego, jak uczeń przystosowuje się do oczekiwań instytucjonalnych, druga dotyczy posiadania pewnych swoistych cech charakteru)
- powoduje, że program kształcenia jest nieadekwatny do rzeczywistej wiedzy studentów
- uświadomienie sobie przez studenta funkcjonowania „ukrytego programu” może ułatwić mu późniejszą pracę zawodową
11. Jakie znaczenie dla a) nauczyciela akademickiego, b) studenta ma zjawisko programu ukrytego funkcjonującego w szkole wyższej?
Znaczenie dla nauczyciela akademickiego:
- przekazywana wiedza może być inaczej interpretowana niż założył to sobie wykładowca, rozbieżność poznawcza
- rozbieżność pomiędzy ustalonymi celami kształcenia a stanem faktycznym
- błędna ewaluacja a co za tym idzie powtarzanie błędów na kolejnych rocznikach
- pozorne rozumienie przekazu przez studentów, przechodzenie do kolejnej partii materiału
- nieświadome narzucanie studentom swoich przekonań, wpływanie na ich postawy
- manipulowanie lub bycie manipulowanym
Znaczenie dla studenta:
- przekazywane treści są interpretowane inaczej niż założył to wykładowca, błędne odczytanie intencji przekazu, niepełna wiedza
- interpretowanie pewnych wykładów jako ważniejszych lub mniej ważnych ze względu na tytuł naukowy prowadzącego
- student uczy się, że większe korzyści (lepsze stopnie) można odnieść mówiąc to, co „chce” usłyszeć nauczyciel niż to co on (student) faktycznie myśli
- uczenie się pamięciowe (zakuć-zdać-zapomnieć) wpływa na lepsze oceny w indexie niż studiowanie
- wpływa na relacje pomiędzy studentem a nauczycielem
- poczucie niesymetryczności pomiędzy teorią i praktyką, np. mówi się o relacjach partnerskich lub podejściu indywidualnym a w praktyce ich nie ma,
- może wpływać na poczucie niesprawiedliwości i krzywdy
- utrwalenie stereotypów związanych z „właściwym” zachowaniem się nauczyciela i studenta