Toksyki 5.12.2013
Mikroelementy i ksenobiotyki
Każdy osobnik ma wlasciey sobie zakres tolerancji względem wszystkich czynn śród
Czynn niezbędne do życia np. Mikroelemmaja określone wart min i Max, w zakresie których osobnik może żyć
Pozostałe czyniki np ksenobiotyki mogą nie przeszkadzać w niewielkich ilościach, ale toksyczne powyżej pewnej wartości progowej
Toksykometria
Dyscyplina toksyk zajmująca się określeniem stopnia toksycznosci ksenobiotykow
Dotyczy głównie tych subst, które mogą mieć bezpośredni kontakt z org człowieka lub wywierać niekorzystny wpływ na śród, w którym człowiek zyje
Cel badań toksykometr
Pierwotny
*Wykrycie szkodliwego czynnosciowo lub morfolog działania subst
*Jakościowa i ilos chatakterystka działania
*Ustalenie przyczyny śmierci
Wtórny
*Wyjaśnienie mech działania toksycznego
*Opracowanie postępowania, które pozwoli zapobiec rozwojowi działań i zlagodzi lub przerowi Wyst działanie toksyczne
Badania toksym przechodzą
Środki chem używane przez czlowieka np w przemyslowych procesach prod, gospodarstwie domowym
Pestycydy stosowane w rolnictwie
Subst stanowiące dodatki do produktów spożywczych lub pasz
Leki stosowane w medycynie
Leki w weterynarii
Plan badania toksym
Badanie toksycznosci ostrej
Celem badania jest ustalenia medialnej dawki śmiertelnej DL50 oraz okres objawów zatrucia ostrego
*Wielkość dawek w poszczególnych grupach zwiększa się w postępie geometrycznym
*Upadki odnotowuje się przez 48 h
*Padle zwierzęta badane są sekcyjnie
*Obserwacje pozostałych prowadzi się przez 7 i 14 dni
*Po tym okresie również poddaje się sekcji
*Dl50 jednorazowe podanie ksenobiotyku
Wartość dł50 służy do zakwalifikowania trucizny do odp klasy toksycznosci
Wartość dl50 do badania kumulatywnej medialnej dawki śmiertelnej c-dl50Iloraz c-dl50/a-dl50 Stanowi tzw współczynnik kumulacji zaś jego odwrotnosc wyrażana w procentach to tzw stopień kumulacji
Ds dawki skuteczne określają skuteczność lub szkodliwe działanie subst
Ti wskaźnik terapetyczny używany do porównania skutecznej dawki terapetycznej do dawki toksycznje (ld50/ed50)
Ld0 dawka przy której brak skutków śmiertelnych
Ld10 dawka powodująca smierc u 10% bad zwierząt
Lc50 średnie smietelne stężenie
Ld50 średnia dawka śmiertelna powoduje śmierć 50% badanej populacji zwierzat
*Stosowanie ed50 i ld50 do określenia TI może blednie wskazać bezpieczeństwo bad subst:
Zależy to od przebiegu krzywej dla efektu terapetycznego i śmiertelności
*Znajomość przebiegu nachykenia krzywej jest istotne dla porównania toksycznosci różnic subst
Dla niektórych subst mały wzrost dawki powoduje duży wzrost toksycznosci (stromy przebieg). Dla innych subst toksycznych potrzebny jest duzy wzrost dawki aby uzyskać podobny efekt(łagodny orzebieg)
Dlatego w toksykologii do określenia bezp subst używa się często określenie margines bezpieczeństwa MOS
MOS wylicza się ze stosunku dawki która jest na poczatku zakresu dawki śmiertelnej ld01 do dawki która stanoei 99% dawki efektywnej ed99
MOS=ld01/ed99
Klasyfikacja dział toksycznego substancji chem po podaniu dozoladkowym stos w krajach UE (dyrektywa rady 92/32/EWG z 30.04.92)
Klasą toksycznosci. Zakres ld50 mg/kg m.c
Bardzo toksyczna. <25
Toksyczna. 25-100
Szkodliwa 200-2000
Niesklasyfikowana >2000
Klasyfikacja właściwości kumulacyjnuch wg Miedwiediewa i wsp.
Klasyfikacja współczynnik kumulacji kk, stopień kumulacji
Nadkumulacja <1 >100
Silna kumulacja 1-3, 100-34
Średnia 3-5, 33-20
Słaba >5 <20
NOAEL najwyzezenstezenie subst przy którym nie obserwowani efektu toksycznego lub szkodliwego
Loael nanizsze stez subst przy którym zaobserwowoano efekt toksyczny lub szkodliwy
Terminy noel i loel nie koniecznie wskazują tylko na toksycznosc subst mogą bys stos do opisu korzystnych efektów subst chem
Badanie toksycznosci podostrej
Dany środek podaje się wkilku dawkach przez okres 28-30 dni gryzonie, psy
*Najniższa dawka nie powinna wykazywać działania toksycznego
*Po 14-28 dniach wykonuje się bad sekcyjne po 90 dniach pozostałe zwierzęta
*Sekcyjnie bada się 20 narządów i tkanek określając masę, wygląd zewn oraz obraz histologiczny
Badania toksycznosci przewlekłej
Badania trwają 2 lata głównie na szczurach
Celem jest poznanie objawow wywołanych przez stosunkowo niskie dawki środka lecz podawane przewlekle
Szczególnie zwraca się uwagę na procesy nowotworzebia
Badania wykonuje się po 6, 12 18 i 24 msc (podobnie jak przy okresleniu toksycznosci podostrej)
Badania wielkopokolenieowe
Celem badania jest ooznanie wpływu ksenobiotyku na płodność przebieg ciąży oraz przezywalnosc i wych potomostwa
Cykl bad obejmuje 3 pokolenia f0, f1 i f2
Bad są samice a ksenobiotyki otrzymują przez 2msc w dawkach podobnych jak przy bad toksycznosci przewlekłej
Potomostwo każdego pokolenia bada się w 1, 4, 12 i 21 dniu życia
Zwraca się uwagę na wady rozwojowe, ale również na toksycznisc ogolna.
Badanie działania teratogennego
Celem jest określanie wpkywu ksenobiotyku na zarodek w okresie organogenezy oraz znalezienie dawki nie wywolujaceh efektu teratogennego
Zwerzeta szczury chomiki lub króliki
Ksenobiotyk stos sie uciezarnych samic w okresie organogenezy u szczurów 6-15 dzień
Dzień orzed porodem 80% samic się usypia i szczegółowo ocenia sid stan płodów wady anrzadow wewn i szkieltu.
Bad dział genotoksycznego
Celem jest sprawdzenie zdolnisci ksenobiotyku do wywolAnia mutacji
Wykonuje się glownie testy in vitro na kom bakterii, grzybów i liniach kom ssaków np testAmesa na kom bakt, na kom ssakow- test mikrojaderkowy, test wymiany siostrzanych chromatyd.
Bad z zakresu toksycznosci prenatalnej msja szczególne znaczenie w testach toksykologocznych
Obok bad mutagennych i karcynogennych zaliczane są do testów specjalnych- że wzg na uzyskane wyniki inf o skutkach odległych szkodliwego dział subst chem i mają bezposrednj wpływ na decyzję o zdrowu człowieka noalel iloael
Cel bad określenie wpływu bad subst na rozwój zarodka i płodu
Zasada badania bad związek podaje się w zroznicowanycn dawkach w określonych dniach ciazy przynajmniej dwóm gat zw i przeprowadza się ocenę matek i płodów
Zw doswiadczalne
Chomiki złociste
Szczury albinotyczne
Króliki albinotyczne
Zw poch. Z zakupu powunny odbyć 7 dniowa kwarantanne w pomieszczeniach w których bad
Resjestracja poczatku ciąży
Jako pierwszy dzień przyjmuje się
U chomikow i królików następny dzień po którym obserwowano kopulacje
U szczurów dzień w którym stwierdzono u samicy czop kopulacyjnylub ov
B w wymazie pochwowym plemnikow
Zakres dawkowania
W celu ustakenia optymalnych dawek dozwolne jest wykonanie badania pilotowego
3 poziomy dawkowania i grupa kontrolna
Dawka najwyższa powinna wywoływać lekkie objawy zatrucia u samic ciężarnych np niewielki spadek m.c śmiertelności nie pownna przekroczyć 10%
Dawka najnizsza powinna nie wywolac żadnych widocznych obj toksycznosci prenatalnej
Dawka średnia zazwyczaj obliczona jako srednia geometryczna
Postępowanie ze zw
W ciągu cakego okresu doswiadczenis zw należy codziennie wnikliwe obserwować a wszelkie obj chorobowe powinny być odnotowane
Samice padke w czasie doswiadczenis oraz te które urodziły się przedwcześnie lub poronily należy podać bad sekcyjnym
Ważenie zw jeden raz w tygodniu a w okr podawania subst codziennie
Takie postępowanie umoliwia obliczenie dokładnej dawki jaką należy podac zw
Spożycie paszy powinno być monitorowane w odstępach tygodniowych.
Selekcjonowanie matek i Bad plodow
Usmiercanie samic dla otwarcia jamu brzusznej wykonuje się na 1 Dzień przed spodziewanym terminem porodu
Po otwarciu powłok brzusznych i wydobyciu macicy z jajnikami przeprowadza się rutynowe bad sekcyjne
W jajnikach określa się liczbę cialek żółtych a w macicy liczby
*Implantacji
*Płodów żywych i martwych
*Resorpcji
Macice w której nie stwierdzono płodów lub resorpcji poddaje się rpzeswietleniu i wybarwieniu w celu uwidaczniania ewentualnych miejsc implantacji które wskazują na wcześnie resoorpcje lub poronienia w
Następnie określa się płeć żywych płodów ich długości masę. W porownAniu z masą płodów kontrolnych ustala się liczbę płodów opoznionych w rozwoju rodzaj wad rozwojowych oraz ustala się liczbę plodów z wadami zewn.
Ocena narządu wewnętrznych układu kostebgo, interpretacja wyników inne badania