MIÓD
Niewiele istot latających ma tak bogatą literaturę, jak pszczoły. O słodkich zaletach miodu wiedziano już zapewne wieki temu. W jaskini w pobliżu hiszpańskiego miasta Walencja w 1919 roku został odkryty wizerunek zbieracza miodu licząc sobie prawie 15 tysięcy lat. Wiele sławnych, historycznych postaci wierzyło w odżywcze i lecznicze właściwości miodu.
Na przykład, według Hipokratesa, poeta Anakreont z Teos (Grecja VI w. p.n.e.), piewca miłości, wina i radości - swoją ogromną żywotność i długowieczność zawdzięczał właśnie jadaniu i piciu miodu. Sam Hipokrates "ojciec medycyny", bardzo lubił miód i wierzył w jego zalety. Podobnie było z Pitagorasem - uważał, że siły i zdrowie zawdzięcza pszczołom i miodom.
A co wiemy dziś o miodzie, jego zaletach? Miód naturalny wytwarzany jest przez pszczoły z nektarów kwiatów lub ze spadzi.
Nektar produkują rośliny w specjalnych gruczołach zwanych miodnikami lub nektarnikami. Gruczoły te mieszczą się w koronach kwiatowych roślin, u nasady przylistków, na spodniej stronie liści a także w ich wycięciach.
Spadź z kolei jest substancją wytwarzaną przez mszyce. Występuje ona na igłach i gałązkach jodeł, świerku oraz modrzewia,
a z drzew liściastych powleka wierzchnią stronę liści dębu, leszczyny czy lipy.
FASCYUJĄCA HISTORIA KROPLI MIODU
Najpierw przy łykaniu kropli spadzi lub nektaru do wola zbieraczki dostaje się też odrobina śliny. Enzym tejże rośliny - inwertaza - rozkłada cukier nektaru czy spadzi na cukry proste: cukier gronowy, czyli glukozę, i owocowy, czyli fruktozę. Działanie enzymu musi trochę potrwać. W każdym razie, gdy zbieraczka przekazuje kropelkę słodkiej cieczy młodej robotnicy, to można stwierdzić, że działanie enzymu jeszcze trwa. Robotnica - magazynierka dalej pracuje nad otrzymaną kroplą. Przewraca ją języczkiem, obrabia, wzbogaca swoją śliną. Aż w pewnym momencie kropelkę łyka, czyli wpuszcza do wola, by znowu ją wypluć na języczek i zaczynać całą pracę od nowa. Podgęszczanie nektaru, by uzyskał stężenie miodu wymaga wiele wysiłku. Pszczoła zwraca nektar na język 100 a nawet 200 razy. To trwa długo. Enzymów wciąż przybywa i dopiero po 15-20 minutach magazynierka uznaje kropelkę za gotową do schowania w komórce. Ponieważ jest jeszcze półpłynna, wodnista, więc pszczoła przylepia do bocznej ściany komórki, aby się wietrzy a, odparowywała. A inne pszczoły przy pomocy skrzydeł bez ustanku wietrzą ul, machając nimi z częstotliwością do 440 ruchów na sekundę.
Gdy magazynierki uznają, że krople słodyczy już odparowały, przenoszą je do górnej części plastra, ale jeszcze nie zapełniają w pełni komórek. Miód musi przecież dojrzeć. Trwa to w dobrych warunkach 5-6 dni. Wtedy komórki napełnia się prawie całkowicie i zamyka je woskowymi, cieniutkimi wieczkami. Dopiero teraz pszczoły - a ludzie również - uznają, że miód jest pełnowartościowy.
To zresztą wcale nie znaczy, że w miodzie nie zachodzą dalsze zmiany. Otóż, cukry złożone pod wpływem enzymów dalej rozkładają się na cukry proste, zwane inwertowanymi. Toteż im miód dojrzalszy, tym więcej ma cukrów inwertowanych. Dobrze przechowywany miód nie starzeje się, a wprost przeciwnie: im starszy, tym lepszy, tym bardziej wartościowy.
Wyprodukowanie jednego kilograma miodu wymaga wiele pracy. Pszczoły odwiedzają około 10 milionów kwiatów i wracają do ula z pełnym ładunkiem nektaru około 150 tysięcy razy.
Rodzaje miodu
- miód wytworzony z nektaru różnych gatunków roślin. W grupie miodów nektarowych rozróżnia się miód odmianowy i wielokwiatowy.
miód powstały wyłącznie ze spadzi drzew liściastych lub iglastych.
MIÓD MIESZANY
- produkt pszczół zbierających jednocześnie nektar i spadź.
MIODY NEKTAROWE
Miody nektarowe, czyli miody, dla których podstawą był nektar. Rozróżniamy miody gatunkowe oraz wielokwiatowe. Miody gatunkowe - ich cechy fizyczne i skład chemiczny są zależne od źródła ich pochodzenia, z czym wiąże się też ich wartość odżywcza i lecznicza. O tym z jakich roślin miody pochodzą i jakie jest ich geograficzne położenie, informują zawarte w nich pyłki kwiatowe. Zazwyczaj w miodzie znajdują się pyłki różnych gatunków roślin. W takich przypadkach miody takie określa się miodami wielokwiatowymi - miód pochodzący z nektaru różnych kwiatów. Ma barwę od jasnokremowej do herbacianej, w zależności od terminu zbioru. Po skrystalizowaniu od jasnoszarej do jasnobrązowej. Jego zapach zbliżony jest do zapachu wosku pszczelego. Ma smak słodki, łagodny. W zależności od składu nektaru może mieć smak np. gryczany, lipowy, wrzosowy. Krystalizuje drobnoziarniście. Miód ten ceniony jest wyżej niż miody gatunkowe.
Miód wielokwiatowy pod względem składu chemicznego cechuje duża różnorodność. Decyduje o tym nektar kwiatowy pochodzący z wielu roślin miododajnych. Miód wielokwiatowy znajduje zastosowanie w chorobach alergicznych dróg oddechowych, jak astm oskrzelowa atopowa (alergenna) lub katar sienny, zwany inaczej alergicznym nieżytem nosa. Miód wielokwiatowy ze względu na wysoką zawartość cukrów prostych jest wykorzystywany jako środek leczniczy jak i zapobiegawczy. Składniki te, dzięki łatwej przyswajalności przez organizm, stanowią cenne źródło energii dla mięśnia sercowego, w chorobach serca i naczyń, a także wspomagają wątrobę w jej funkcji detoksykacyjnej w przebiegu chorób wątroby, woreczka żółciowego i innych.
Miody powstałe z nektaru wyłącznie jednego gatunku roślin, jak również miody, które w ogólnej ilości zawartego w nich pyłku kwiatowego wykazują powyżej 45% pyłku jednego gatunku rośliny, nazywają się gatunkowymi. Bliżej określa się je według nazwy rośliny, od której pochodzą:
Miód akacjowy pozyskiwany jest w okresie kwitnienia robinii akacjowej. W stanie płynnym miód akacjowy ma barwę jasnosłomkową do zielonkawej. Uważany jest za najjaśniejszy z miodów, ponieważ czasami może być nawet bezbarwny. Po skrystalizowaniu przyjmuje zabarwienie od białego do kremowożółtego. Z uwagi na wysoką zawartość cukru owocowego fruktozy pozostaje w stanie płynnym przez długi okres i bardzo wolno krystalizuje. Odznacza się delikatnym, sutelnym, lekko mdłym aromatem, harmonizującym z kwiatami akacji. W smaku jest słodki, delikatny i lekko kwaskowaty.
Miód rzepakowy. Rzepak jest rośliną jednoroczną, która obficie nektaruje. Na jednej roślinie jest 200-300 kwiatów, z których jednocześnie kwitnie 10. Kwiay ciemnożółte, zebrane w luźne grona, dają dużo jasnego pyłku, który zebrany w obnóża jest koloru cytrynowo-żółtego. Rzepak jest obsiewany na dużych obszarach, co powoduje, że miód rzepakowy jest łatwy do otrzymania. Miód ten jest słodki, lekko gorzkawy, prawie bezbarwny, o słabym zapachu, podobnym do zapachu rzepaku. Krystalizuje bardzo szybko, drobnoziarniście, już w plastrach. Miód ten pomaga w chorobach serca i układu krążenia.
Miód lipowy zaliczany jest do najlepszych polskich miodów. W stanie płynnym ma barwę od zielonkawożółtej do jasnobursztynowej. Przypomina konsystencją i barwą olejek rycynowy. Po skrystalizowaniu ma barwę bardzo jasną, o szarym odcieniu. Smak ma dość ostry, często lekko gorzkawy.
Miód lipowy odznacza się wysoką aktywnością antybiotyczną. W zakresie działania leczniczego miód lipowy uważany jest powszechnie za najlepszy środek przy przeziębieni, grypie, w chorobach występujących z wysoką temperaturą, schorzeniach dróg oddechowych.
W celu wzmocnienia efektu leczniczego powinno się go przyjmować po rozpuszczeniu w naparze z kwiatu lipy, owocu malin oraz w połączeniu z sokiem z cytryny lub mlekiem.
Miód lipowy przyczynia się do szybkiego ustępowania stanu zapalnego i polepszenia ogólnego samopoczucia.
Polecana jest także w chorobach serca i układu krążenia. Działa moczopędnie, skutecznie likwiduje obrzęki oraz nieznacznie obniża ciśnienie tętnicze krwi.
Zawarte w miodzie olejki eteryczne wywierają łagodne działanie rozkurczające i uspokajające, co jest ważne u osób z chorobami serca i naczyń.
Znana jest także skuteczność tego miodu w schorzeniach układu nerwowego: w nerwicach, nadmiernym podnieceniu nerwowym, stresie i bezsenności.
Miód wrzosowy, Miód ten staje się coraz bardziej popularny, dzięki wykorzystywaniu ogromnych rezerw pożytkowych, jakie stanowią wrzosowiska.
Miód ten jest galaretkowaty, pomarańczowo-żółty, nieraz czerwono-brunatny, prawie niemożliwy do odwirowania z plastrów bez jego rozluźnienia. Krystalizuje niejednolicie, drobnoziarniście. Po skrystalizowaniu zmienia barwę na żółto-pomarańczową lub brunatną.
Smak miodu jest mało słodki, ostry, nieco gorzkawy. Zapach miodu jest silny, przypominający zapach miodu wrzosowego. Należy do najpóźniejszych i najlepszych miodów kwiatowych.
Miód wrzosowy przeciwdziała chorobom pęcherza moczowego, nerek, prostaty.
Najlepiej popijać go w ciągu dnia, rozcieńczony w wodzie z dodatkiem soku z cytryny i łyżeczki oliwy.
Miód gryczany, pszczoły uzyskują nektar z drobnych, białych lub różowych kwiatów gryki. Jest to typowy miód letni. Miód jest koloru mocnej herbaty o smaku słodkim, ostrym, o aromacie zbliżonym do zapachu kwiatu gryki. Krystalizuje gruboziarniście. Zawiera rutynę.
Miód gryczany korzystnie oddziałuje w zapobieganiu i leczeniu chorób serca i układu krążenia, szczególnie na podłożu miażdżycowym. Ma także duże znaczenie jako lek ochraniając i odtruwający wątrobę.
Miód gryczany - podobnie jak miód akacjowy, osobom chorym na cukrzycę insulino niezależną.
Miód ten stosowany jest także w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza. Spowodowane jest to wyjątkowo dużą zawartością łatwo przyswajalnego żelaza, witaminy C i biała. Skład miodu pomaga także w okresie rekonwalescencji, po zabiegach operacyjnych, w zaburzeniach na tle nerwowym, w stanach wyczerpania psychicznego.
Miód gryczany systematycznie przyjmowany przyczynia się do wzrostu poziomu hemoglobiny we krwi, pobudza procesy odnowy i wzmacnia organizm po długich i wyczerpujących chorobach.
MIÓD SPADZIOWY
Pochodzenie miodu zawdzięcza się głównie mszycom i czerwcom, których otwór gębowy uzbrojony jest w narządy kłująco-ssące, służące do przekłuwania liści a u drzew iglastych szpilek, szczególnie w miejscach dopływu soku roślinnego. W soku roślinnym poza wodą jest wiele cukrów. Jest też i białko stanowiące pokarm mszyc i czerwców. Zawartość białka w sokach jest bardzo niska, dlatego owady te, aby zaspokoić nań swe zapotrzebowanie, spożywają wielkie ilości soków roślinnych. Niestrawioną ich resztę wydzielają kropelkami na zewnątrz w postaci spadzi, przerabianej przez pszczoły na miód.
Miód spadziowy jest gęstszy od miodu nektarowego, o różnym zabarwieniu, przeważnie ciemnobrunatnym, brunatno-zielonkawym lub prawie czarnym, o smaku mało słodkim, łagodnym lekko żywicznym, nieco gorzkawym, o słabym lekko korzennym lub żywicznym aromacie.
Krystalizuje wolno, w grudkach, drobno lub średnioziarniście.
Jest miodem bardzo cenionym.
ZE SPADZI IGLASTEJ
Miód ze spadzi iglastej jest bogaty w żywice, olejki eteryczne i makroelementy. Stosowany jest przy chorobach górnych dróg oddechowych i zapaleniu płuc
ZE SPADZI LIŚCIASTEJ
Miód ze spadzi liściastej ma takie samo zastosowanie jak przy iglastej. Pomocny jest także przy miażdżycy.
PRZECHOWYWANIE MIODU
Miód przechowuje się w pomieszczeniu suchym, przewiewnym i chłodnym, w temperaturze w granicach 8°C - 10°C i chroni przed słońcem. Promienie słoneczne powodują rozkład zawartych w nim enzymów.
Dopuszczalna wilgotność powietrza w miejscu przechowywania miodu może dochodzić do 60%-80%.
Miód jest higroskopijny i woniochłonny. Zbyt długo przechowywany traci aromat z powodu ulotnienia się olejków eterycznych, co jednak nie powoduje utraty jego wartości odżywczej i leczniczej.
Do przechowywania miodu używa się naczyń szklanych, ceramicznych, emaliowanych, aluminiowych lub ocynkowanych, z których po skrystalizowaniu można go wybrać lub podgrzać.
Nie można go przechowywać w naczyniach z cynku, żelaza i różnych materiałów plastikowych.
Przechowywany w zamrażarce w temperaturze -18°C gęstnieje, a po uzyskaniu temperatury pokojowej utrzymuje się przez dłuższy czas w stanie płynnym.
Naczynia szklane, napełnione miodem nie pękają w zamrażarce.
Miód przechowywany przez dłuższy czas ciemnieje i traci 14-22% amylazy i 50-71% inwertazy.