Makroekonomia klasyczna a makroekonomia keynesowska
OŚ SPORU
Osią sporu pomiędzy ekonomistami keynesowskimi a klasycznymi jest podstawowe pytanie o to, czy
gospodarka ma silne siły samoregulujące, w postaci elastycznych cen i płac, które pomagają utrzymać
pełne zatrudnienie.
TRADYCJA KLASYCZNA
Klasyczna myśl makroekonomiczna ma swe korzenie w pracach:
A. Smitha (“Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”, 1776),
J. B. Saya (“Traktat o ekonomii politycznej”, 1803),
J. S. Milla ( "Zasady ekonomii politycznej”, 1848).
•
•
•
Klasycznymi nazywana są te sposoby podejścia, które akcentują samoregulujące się siły
w gospodarce. Według nich ceny i płace są elastyczne, a gospodarka stabilna, co sprawia, że szybko i
automatycznie dochodzi do stanu równowagi przy pełnym zatrudnieniu.
1. Prawo rynków Say'a
Analiza ekonomistów klasycznych obracała się wokół prawa rynków Say'a, która wysunięta została
w 1803 roku przez francuskiego ekonomistę J. B. Saya. Głosi ona, że nadprodukcja jest z samej istoty
niemożliwa, czyli “podaż sama tworzy dla siebie popyt”. Teoria ta opierała się na przekonaniu o braku
zasadniczej różnicy pomiędzy gospodarką pieniężną a wymienną, tzn. że wszystko co wytworzą fabryki,
robotnicy będą w stanie kupić.
2. Podstawa poglądu klasycznego
Przekonanie o elastyczności płac i cen, która pozwala bardzo szybko “oczyszczać” rynki, tzn. przywracać
równowagę.
3. Wniosek przedstawicieli makroekonomii klasycznej:
Gospodarka funkcjonuje przy pełnym zatrudnieniu na poziomie potencjalnego produktu.
Przykład: Załóżmy, że łączny popyt spada w wyniki polityki drogiego pieniądza, spadku eksportu lub
innych czynników zewnętrznych. W rezultacie krzywa popytu przesunie się w lewo do położenia AD'
na rys. 1. Początkowo, przy wyjściowym poziomie cen P, łączne wydatki spadają do punktu B; może
również wystąpić bardzo krótki okres spadku produkcji. Jednakże, za zmianą popytu idzie szybki ruch
dostosowawczy płac i cen, w wyniku którego ogólny poziom cen spada z P do P'. Po spadku poziomu
cen produkcja całkowita powraca do poziomu potencjalnego, a pełne zatrudnienie zostaje przywrócone w
punkcie C.
Rys. 1 Zgodnie z prawem Saya, podaż tworzy swój własny popyt w wyniku dostosowawczego ruchu cen równoważącego popyt z
łączną podażą
4. Konsekwencje polityczne
1) Gospodarka przeżywa jedynie krótkotrwałe i przejściowe odchylenia od stanu pełnego
zatrudnienia i pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych.
2) Nie występuję uporczywe recesje lub depresje, a wykwalifikowani robotnicy bez trudu znajda
pracę przy bieżących rynkowych stawkach płac.
3) Nie obserwuje się marnotrawstwa w znaczeniu niepełnego wykorzystania zasobów na skutek
niedostatecznego popytu.
4) Polityka oddziałująca na łączny popyt nie jest w stanie wpłynąć na poziom bezrobocia
i realnej produkcji, a tylko na poziom cen i strukturę realnego PKB. W odniesieniu do powyższego
wykresu, rozważmy sytuacje, kiedy gospodarka jest w stanie równowagi w punkcie A, a krzywa
AD przecina się z pionową krzywą AS. Załóżmy, że bank centralny postanawia zmniejszyć podaż
pieniądza w celu zmniejszenia inflacji. Na krótko, przy wyjściowym poziomie cen P, wystąpi
nadwyżka podaży. Kiedy jednak ceny i płace zaczną szybko spadać po naporem nadwyżki podaży,
gospodarka przejdzie do stanu równowagi w punkcie C. Polityka “wyhamowania” gospodarki
spowodowała spadek ogólnego poziomu cen. Zasadniczo jednak produkcja i zatrudnienie pozostają
niezmienione, ponieważ elastyczność cen i płac zapewnia płynne, niezakłócone przejście między
starym a nowym stanem równowagi. (Rys. 1)
5. Teoria klasyczna a polityka
•
Przedstawiciele odnoszą się sceptycznie do potrzeby podejmowania przez rząd jakichkolwiek
działań stabilizujących koniunkturę. Polityka rządu zmierzająca do zwiększenia łącznego popytu
doprowadzi do wzrostu inflacji
•
Niepokoją ich długofalowe skutki działania rządu dla potencjalnej produkcji i w rezultacie dla
łącznej podaży (przekonani, ze deficyt budżetowy może wypierać inwestycje prywatne)
REWOLUCJA KEYNESOWSKA
Byłą połączeniem dwóch elementów:
1. Przedstawienia pojęcia łącznego popytu,
2. Przedstawienia teorii łącznej podaży.
Podejście keynesowskie stanowczo akcentowało brak elastyczności cen i płac oraz płaską lub wznoszącą
się krzywą AS co oznaczało, że podaż nie stwarza dla siebie odpowiedniego popytu, a produkcja może
odbiegać od poziomu potencjalnego przez dowolnie długie okresy.
Przykład: Krzywa łącznej podaży biegnie ku górze, co oznacza, że produkcja będzie wzrastać wraz ze
wzrostem łącznego popytu, dopóki pozwolą na to niewykorzystane zasoby wytwórcze. Przy niskim
położeniu AD punkt A wyznaczy warunki równowagi, której towarzyszyć będzie wysokie bezrobocie.
Jeżeli łączny popyt wzrośnie z AD do AD', poziom realnej produkcji wzrośnie z punktu A do punktu B
lecz wzrosną również ceny. Efektem zwiększania łącznego popytu jest wzrost produkcji i zatrudnienia.
Rys. 2 Łączny popyt pomaga określić produkt
1. Wnioski:
1.Współczesna gospodarka rynkowa
może się znaleźć w pułapce równowagi przy niepełnym
2. Prowadząc politykę pieniężną i fiskalną,
rząd może pobudzić gospodarkę i pomóc jej
2. Teoria Keynesowska a polityka
Rząd może oddziaływać na
poziomie realnej aktywności
gospodarczej, wpływając
środkami polityki pieniężnej
lub fiskalnej na zmiany
łącznego popytu.
Porównanie modelu klasycznego
•
i keynesowskiego
1)OKRES/PRZEDSTAWICIELE
2)GOSPODARKA
MODEL KLASYCZNY
II połowa XVIII w./ A. Smith, D.
Ricardo
Z natury stabilna
MODEL KEYNESOWSKI
Lata 20-30 XXw./ J.M. Keynes
3)DETERMINANTY, POZIOM PRODUKCJI
Sektor prywatny w gospodarce
cechuje się dość dużą
niestabilnością
Zagregowany popyt
Wielkość i dostępność czynników
produkcji
4)CENY
5)BUDŻET PAŃSTWA
Elastyczne
Zrównoważony
6)ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE
Sztywne, lepkie (niezmienne)
Dopuszczalny ograniczony deficyt
budżetowy
Interwencjonizm państwowy
Rola stróża nocnego (brak
ingerencji w gospodarkę)
działa
7)PRAWO SAY'A (podaż sama sobie stwarza
rynki zbytu. “Podaż tworzy swój własny
popyt”).
Nie działa z powodu: a)
tezauryzacji(jedna z funkcji
pieniądza oznaczająca odraczanie
wartości pieniądza, czyli
oszczędzania; b) sztywności cen i
płac
ŹRÓDŁA:
Begg D. (2000) Makroekonomia. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa
1.
http://www.nbportal.pl/pl/commonPages/EconomicsEntryDetails?entryId=36&pageId=608
2.
3.
Samuelson Paul A., Nordhaus WiliamD. (2004) Ekonomia tom 2. PWN, Warszawa