CECHY PROCESU ZIMNOWOJENNEGO
Konflikt zimny, gdyż nie doszło do bezpośredniej konfrontacji.
Stabilizacja niebezpieczeństwa - na skutek posiadania przez 2 bloki broni atomowej; broń stała się stabilizatorem systemu
Do momentu, aż w broń zaczęły wzbogacać się „państwa niestabilne”. ZSRR starał się w pewnych momentach współpracować z USA
Zimny charakter konfliktu i broń jako stabilizator
Natężenie konfliktów pobocznych wynikających z rywalizacji obu bloków. Dwa bloki nie walczyły bezpośrednio, ale pośrednio wykorzystując inne konflikty.
W trakcie zimnej wojny bloki rywalizowały o zakres posiadanych stref wpływów.
Arena rywalizacji - państwa z okresu dekolonizacji, państwa azjatyckie.
Dekolonizacja - wynalazkiem amerykańskim. Churchill prosił USA o przystąpienie do wojny. Roosevelt zażądał… Europa wyzwoli terytoria podległe. Proces wychodzenia wielu państw z terytoriów zależnych na 2 sposoby:
-brytyjski - wyjść, żeby zostać; kolonia nadal pozostawała zależna
-francuski - zbrojne utrzymanie, gdyż nie chcieli się wycofać
Okazuje się, że państwa nie są w stanie działać samodzielnie i USA oraz ZSRR oferuje pomoc strukturalną, finansową, militarną np. Kongo (diamenty) - wojny domowe między klanami, bazy wojskowe USA i ZSRR
Konflikt ideologiczny - nasiąkł we wszystkich warstwach społecznych.
Zimna wojna miała momenty, gdy konflikt był podsycany jak również odprężony. Eskalacja konfliktu, kryzysy, retoryka konfrontacyjna - przełom lat 70'/80' - prezydent USA wystąpił z programem „gwiezdnych wojen”
Momenty depresyjne:
-wojna koreańska - początek lat 50.
-kryzys sueski - 1956
-kryzys kubański - 1962
Momenty poprawy:
-pierwsze rokowania rozbrojeniowe między USA a ZSRR
-1970 - pierwsze kontakty między państwami niemieckimi (RFN podpisuje układy o normalizacji stosunków z państwami)
-1972 - podpisano SALT 1 - o redukcji zbrojeń strategicznych
-1975 - powstaje KBWE, 2 bloki spotykają się przy jednym stole
Po śmierci Breżniewa zerwanie stosunków. W 85' po dojściu Gorbaczowa znów odprężenie.
Postępowanie równoległe: wyścig zbrojeń z rozbrojeniem.
W arsenale broni konwencjonalnej ZSRR przewyższał USA, natomiast w przypadku broni niekonwencjonalnej odwrotnie - przewyższały USA
Proces rokowań rozbrojeniowych postępował równolegle ze zbrojeniami. Rosja i USA odmiennie rozumieli rozbrojenie. Niszczono starą broń, a światu pokazywano, że państwa ją ograniczają. Układ o likwidacji rakiet krótkiego i średniego zasięgu, a w ich miejsce nowe, mające większy zasięg.
KWESTIA NIEMIECKA
-Krystalizowanie różnic między sojusznikami
-Rozejście sojuszu Wlk. B. z pozostałymi państwami europejskimi
-Rozejście sojuszu Wlk. B. z USA
-Powstanie sytuacji modelowej - zbudowania systemu europejskiego na bazie „państwa zbrodniarza”
Polityka przyzwolenia USA wobec ZSRR. Od 1946 brak przyzwolenia. Niemcy podzielone na 4 strefy wpływów (okupacyjne). Pierwsze do Berlina weszły wojska ZSRR za zgodą Roosevelta.
W 1946 prezydentem zostaje H. Truman. Zgodził się na poczdamski podział Europy, stref wpływów oraz Niemiec.
Kończy się polityka przyzwolenia, zaczyna się polityka odstraszania.
Amerykanie uznali, że Niemcy są kluczowym państwem w Europie i będą buforem przed strefą radziecką. Brytyjczycy uważają podobnie, ale wiedzieli, iż Niemcy będą neutralizować Francję w Europie, a Brytyjczycy będą mogli się wycofać z Europy kontynentalnej - Wlk. B. polityka wyspiarska
Francja chciała zaorania Niemiec, gdyż uważali ich za wrogów. Wszyscy uważają, że podział jest tymczasowy. ZSRR chce je zjednoczyć i wciągnąć do strefy wpływów. W 1947 r. Truman proponuje zjednoczenie 3 stref.
USA i Wlk. B - powstaje Bizonia. ZSRR w odwecie dokonuje blokady lądowej Berlina.
Amerykanie budują „most powietrzny”. Francja postanawia przyłączyć się do Bizonii - powstaje Trizonia
W 1949 r. przemianowana na RFN, a ZSRR tworzy NRD.
Lata 1946-49 pokazują to co się będzie dziać w okresie zimnej wojny.
1955 - zaproszenie Niemców do NATO. USA chce by Niemcy były strategicznym partnerem.
Do 1955 istniał statut okupacyjny, de facto istniał również po 55'.
Na przyłączenie Niemców do NATO nie zgadzała się Francja - powód: NATO to wojsko, a Niemcy wojska mieć nie powinny. W 1950 r. Francja wystąpiła z propozycją sojuszu z Niemcami.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali - (EWWiS)
Traktat podpisano w 1951 r. Członkami zostały: Francja, Niemcy, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.
Idea ta narodziła się z obawy Francji przed Niemcami. Zakładała, że wszystkie państwa będą mieć kontrolę nad wydobyciem węgla i produkcją stali. Francja miała możliwość kontroli Niemiec. Powołano instytucje, miało to pomóc w uniknięciu konfliktu zbrojnego. Ostatecznie USA doprowadzają do włączenia Niemiec do NATO w 1955 r.
Wszyscy badacze stosunków międzynarodowych - to co się dzieje w Niemczech, dzieje się w Europie.
Była to pierwsza zimna wojna w mikroskali.
KONFLIKT BLISKOWSCHODNI jako sztandarowy temat zimnowojenny.
Idealny przykład, gdzie określony problem wykorzystany przez wielkie mocarstwa. W wyniku działań Izraela i państw arabskich Palestyna została zmarginalizowana. Palestyna wkracza na arenę w latach 70'/ Konflikt przyjmuje wektor izraelsko-palestyński. Wcześniej konflikt między Izraelem a Egiptem oraz Izraelem i Syrią.
Po II w. ś. w 1947 r. Palestynę podzielono na 2 terytoria - część przydzielona Izraelowi, a część Palestynie
Tereny - Galilea, Strefa Gazy, Cisjordania (Zachodni Brzeg Jordanu), Wschodnia Jerozolima (Stare Miasto)
Podzielono również Jerozolimę - CORPUS SEPARATUM - terytorium, które podzielono na 2 części
zachodnia - dla Izraela, wschodnia - dla Palestyny Miała się znajdować pod opieką Rady Powierniczej ONZ.
Przed II w. ś. Palestyna była terytorium mandatowym Wlk. B. Była traktowana przez Żydów za terytorium historyczne. Wlk. B. chciała reglamentować napływ Żydów do Palestyny.
W 1948 r. Żydzi proklamują powstanie Izraela ze stolicą w Tel Avivie. Wojska państw bliskowschodnich wkroczyły na terytorium Palestyny by zabezpieczyć ludność arabską (palestyńską) przed bojówkami żydowskimi (izraelskimi).
Wojska - Egipt, Transjordania, Irak, Syria, Liban, Arabia Saudyjska
I wojna niepodległościowa - wygrana Izraela, wybuchła wiosną 1948r, koniec w lutym 1949
W wyniku tego zwycięstwa zniknęła z mapy Palestyna, Resztę terytoriów palestyńskich podzielono.
Izrael przejął Galileę, Transjordanię - Wschodnia Jerozolima, Cisjordanię, Egipt - Strefę Gazy.
Motywacja państw arabskich - należy zatrzymywać ekspansjonizm izraelski
Po tej wojnie konflikt przyjął charakter gorący i zimnowojenny - USA, Francja, Wlk. B. - obóz imperialistyczny, który chce przeciwdziałać wyzwalaniu się państw arabskich.
Zatem 2 obozy - Izrael-USA i arabski-ZSRR
Izrael wezwany przez ONZ by powstrzymać zaciągi wojenne. Palestyńczycy przestali się liczyć na forum. Do 1964 r. nic nie było słychać o Palestynie.
Kolejna odsłona - KRYZYS SUESKI
Egipt - prezydent Gamal Nasser. Postanowił zerwać więzi z Wlk. B.
Czyszczenie Egiptu, usuwanie urzędników, przedsiębiorców brytyjskich.
Postanowiono wstrzymać pomoc z Międzynarodowego Banku Rozwoju. Egipt zawiązał sojusz z ZSRR. W odpowiedzi Egipt decyduje się na nacjonalizację Kanału Sueskiego - przejmuje kontrolę, zamyka cieśninę Tiran i zatokę Al-Akaba. Odebrane przez Izrael jako akt agresji, działanie, które zniszczy gospodarkę Izraela. Zyskuje poparcie Wlk. B. i Francji/
1956 - zbrojna interwencja na płw. Synaj. W odpowiedzi Egipt szuka pomocy u ZSRR.
ZSRR stawia ultimatum - jak nie wycofają się Francja, Wlk. B. i Izrael to ZSRR wkroczy do akcji.
Amerykanie nie wsparli Wlk. B. i Francji. Kraje te wycofały się. Na moment sytuacja się ustabilizowała.
Kryzys pokazał Europie, że USA są unilateralnym graczem, który wspiera tylko wtedy, gdy widzi w tym interes.
1967-wojna 6-dniowa
Wybucha, bo Egipt nacjonalizuje kanał, zamyka cieśninę Tiran i zatokę Al-Akaba.
Izrael - szybka ofensywa; zyskuje płw. Synaj, Zachodni Brzeg Jordanu, Strefę Gazy, Wschodnią Jerozolimę i wyszarpuje Syrii Wzgórza Golan. Buduje tam osiedla; ludność miejscowa na obrzeża.
ONZ wezwał Izrael do zaprzestania agresji - odezwa zignorowana. Izrael utrzymał te terytoria, które zdobył. Taka sytuacja pozostała do 1973 roku.
Egipt i Syria decydują się na atak. Wojna Yom-Kippur - nazwa od żydowskiego święta pojednania. Powoduje, że Izrael znowu wygrywa. Państwa arabskie nie skupiły się na walce militarnej, ale chciały zmusić USA by wymogło na Izraelu wycofanie i zaprzestanie walki.
KRYZYS PALIWOWY - 6 państw OPEC - ograniczenia wydobycia i sprzedaży ropy, podniesienie cen o 70%, kryzys wywołały państwa, które wcześniej doprowadziły do kryzysu finansowego, który spowodował, że zaczęto przebudowywać światowy system finansowy
USA zaczęły pracować nad I traktatem pokojowym na Bliskim Wschodzie. Przywódcy Izraela i Egiptu (po wielu negocjacjach zrywanych; Kissinger - dyplomacja wahadłowa)
W 1979 r. podpisano I traktat pokojowy - traktat z Camp David - zmuszał Izrael do wycofania z Synaju i do Egiptu.
Egipt wycofał się z koalicji antyizraelskiej. Traktat zneutralizował najgroźniejszego rywala Izraela.
Egipt uznał Izrael.
Aktywność przeniosła się w kierunku Libanu.
Rozproszeni Palestyńczycy nie potrafili się zorganizować, byli skupieni wokół klanów. W 1964 r. w Kairze powstaje OWP - Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Funkcjonuje wiele suborganizacji. Al.-Fatah - zaplecze Jasera Arafata - sympatyzują z terrorystami. Dopiero w 1974 r. na skutek intensywnej dyplomacji J. Arafata OWP otrzymuje status obserwatora przy ONZ. ONZ wydaje rezolucję 338 w której Palestyna jest stroną, której udział ma doprowadzić do pokoju. OWP ma siedzibę w Egipcie. Po 1979 r. OWP musi się pogodzić, że Egipt nie jest antyizraelski. OWP musi uciekać z Kairu - przenosi się do Tunisu w Tunezji. OWP podzielone - J. Arafat musiał walczyć o utrzymanie jedności.
Izrael diagnozuje na terytorium Libanu bojówki palestyńskie, wkracza do Libanu i doprowadza do wojny domowej. W Libanie przed 1982 r. - wielokulturowość - prezydentem Libanu zawsze był maronita, premierem - sunnita, a szefem Rady - szyita. Państwo pogrążyło się w wojnie domowej. Do dziś sytuacja jest niespokojna.
Od 1974 r. działania Palestyny na terytoriach, które kiedyś dostała od ONZ.
1978 - I Intifada - Zachodni Brzeg Jordanu - intifada to forma pokojowej demonstracji, ale nie środków militarnych; demonstrują chęć posiadania państwa.
W jej wyniku (1988) sygnał dla Palestyńczyków - król Jordanii - Husajn ogłasza, że Jordania zrywa związki z Zachodnim Brzegiem Jordanu. W ten sposób liczył, że wyklaruje się miejsce na państwo palestyńskie.
USA prowadzi mediacje - Izrael - OWP - 1993 sesje negocjacyjne - Oslo, Madryt, Waszyngton
USA, Izrael i OWP uzgadniają powstanie Autonomii Palestyńskie na terytorium Strefy Gazy i Zachodnim Brzegu Jordanu.
Kończy się proces pokojowy na Bliskim Wschodzie - Shimon Peres, Bill Clinton, Jaser Arafat.
W Palestynie odbywają się wybory. Prezydentem zostaje Arafat.
1996 - premier Izraela Benjamin Netanjahu - zaczyna się zamrożenie procesu pokojowego - B.M. chce odzyskać Gazę.
Konflikt ten, mając korzenie zimnowojenne zostaje problemem do dziś.