RODZAJE ACTIONES

W procesie formułkowym każde prawo podmiotowe było chronione odrębnym actio.

Actio - skarga, powództwo wnoszone przez powoda w celu realizacji przysługującego mu prawa podmiotowego.

	nazwa	opis
	actiones in rem	to powództwa rzeczowe, służące do ochrony praw podmiotowych bezwzględnych skuteczne przeciwko komukolwiek, kto naruszył cudze prawo do rzeczy. W intentio nie wymienia się wtedy nazwiska pozwanego, ale stwierdzenie, że określona rzecz należy do powoda, albo, że ma on w stosunku do niej inne prawo rzeczowe. Litis contestatio nie następowało tu ipso iure (actiones in rem określano również mianem rei vindicatio)
		actiones in personam	to powództwa osobowe, wnoszone wobec określonej osoby. Był nią dłużnik, czyli osoba, która znajdowała się w stosunku zobowiązaniowym w odniesieniu do powoda (wnoszona była nie tylko przy zobowiązaniach powstałych z kontraktów czy deliktów, ale również na wypadek nie wykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. W intentio wymieniano obie strony z nazwiska. A konsumpcja skargi następowała ipso iure. Jeśli actio in personam oparta była na ius civile to jej intentio zawierało słowo oportere, co decydowało o tym, że stosunek rodziło obligatio, jeśli actio in personam oparte było na fakcie to dłużnik odpowiadał tylko za skargi, actione teneri. (nie obligatione teneri)
	actiones oparte na prawie pretorskim	powództwa oparte na fakcie	dzięki nim pretor udzielał ochrony procesowej w sytuacjach w których nie przewidywało go ius civile - rozwój prawa nie nadążał za wszelkimi zmianami.
		powództwa oparte na fikcji	pretor fikcyjnie przyjmował jakiś element, niezbędnie potrzebny dla danej actio i nakazywał sędziemu traktować sprawę tak, jakby fingowany element istniał lub nie istniał naprawdę
		powództwo z przestawionymi podmiotami	stosowane, gdy kto inny był podmiotem prawa lub obowiązku, a kto inny robił lub przeciw komu innemu robione z actio użytek (np. przy dochodzeniu zobowiązań zaciągniętych przez syna, wobec pater familias).
		Actio utilis	actio zmodyfikowana (występowała w powództwach opartych na fikcji i z przestawionymi podmiotami)
		Actio directa	actio niezmodyfikowana
	roszczenia z tytułu przestępstwa	actiones poenales	służyły do dochodzenia pewnej kwoty tytułem kary prywatnej od sprawcy przestępstwa
		rei persecutoriae	zmierzały do wyrównania szkody spowodowanej deliktem
		mixtae	miały na celu uzyskanie zarówno odszkodowania, jak i ukaranie sprawcy (skarga, która zmierzała do ukarania pozwanego najczęściej opiewała na wielokrotność wyrządzonej powodowi szkody
		actiones perpetuae	powództwa, które się nie przedawniały, od Teodozjusza te, które przedawniały się po 30 latach
		actiones temporales	powództwa, które można było wnosić w okresie pewnego czasu, od Teodozjusza te, które przedawniały się w krótszym czasie niż po 30 latach
		actiones stricti iuris	powództwa ścisłego prawa, w których sędzia musiał trzymać się ściśle poleceń zawartych w formułce, dotyczące zarówno stanu faktycznego, jak i dochłodzonych roszczeń (powództwa pochodzące z kontraktów jednostronnie zobowiązujących literalnych, werbalnych i mutuum oraz przestępstw itp.)
		actiones bonae fidei	Magistratura nie określała tu kwoty, na jaką miało opiewać condemnatio, lecz ustalenie jej pozostawiano w gestii sędziego. Orzeczenie sędziego miało się opierać nie tylko na normach prawnych, lecz miało też uwzględniać zasady słuszności (powództwa z kontraktów konsensualnych i realnych, z wyjątkiem pożyczki i inne).
	actiones arbitrarie (skargi arbitralne)	Na mocy tej klauzuli sędzia, który w wyniku postępowania dowodowego doszedł do przekonania, że rzecz należy się powodowi wzywał pozwanego do dobrowolnej restytucji tej rzeczy. Jeśli pozwany odmówił, powód szacował jaką wartość ma dla niego sporna rzecz (najczęściej kwota szacunkowa znacznie przewyższała jej wartość rynkową) i sędzia zasądzał pozwanego na kwotę nie przekraczającą kwoty szacunkowej.

actione teneri - odpowiedzialność dłużnika unormowana przez prawo pretorskie

obligatione teneri - odpowiedzialność dłużnika oparta na ius civile

---