ANOREKSJA

Choroba cywilizacyjna polegająca na utracie wagi wywołanej przez osobę chorą, w której odczuwa ona lęk, ponieważ nie spełnia wymogów współczesnego świata, co do własnego wyglądu oraz w sposób zaburzony postrzega własne ciało. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku, z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi. Dotyczy przeważnie dziewcząt i kobiet w wieku 10-13 lat oraz 16-21. Po raz pierwszy opisał tę chorobę w połowie XIX wieku E. Lasčgue i W. Gull.

ICD-10 wyróżnia dwie postaci anoreksji - jadłowstręt psychiczny i jadłowstręt psychiczny atypowy (F50.1). Najczęstszą formą anoreksji jest anoreksja mentalna w wieku dorastania.

SYMPTOMY

Spora część chorych jest wrażliwa na punkcie swojej wagi, boi się przytyć lub stosuje kontrolę nad ilością przyjmowanych pokarmów. Mobilizowani przez lęk, stosują metody prowadzące do utraty wagi ciała. Większość z nich ogranicza ilość spożywanych pokarmów, zwłaszcza tych zawierających tłuszcze oraz węglowodany. Często rezygnują z czerwonego mięsa lub przechodzą na wegetarianizm.. W tym samym czasie dochodzi u nich do znacznego zmniejszenia ilości zjadanego pożywienia, co prowadzi do spadku wagi ciała, często o ponad 15%. Zachowania osób cierpiących na anoreksję różnią się, przy anoreksji typu bulimicznego często występują: prowokowanie wymiotów, zażywanie dużych ilości środków przeczyszczających i moczopędnych oraz wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. Osoby cierpiące na anoreksję charakteryzują się tym, że:

• przeżywają silny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością, nawet jeśli ma niedowagę

• nie chcą utrzymać wagi w granicach normy dla swojego wieku i wzrostu, co nie jest spowodowane żadnym schorzeniem fizycznym ani psychicznym;

• ich BMI jest równe lub mniejsze od 17,5;

• nieprawidłowo oceniają wagę własnego ciała, wymiary i sylwetkę;

• lekceważą skutki nagłego spadku wagi;

• w okresie dojrzałości płciowej (po okresie pokwitania) cierpią na wtórny brak miesiączki w ciągu co najmniej 3 miesięcy;

• spożywają posiłki w samotności (ze wstydu przed innymi);

• gotują dla innych tzw. "zdrowe posiłki";

• uprawiają intensywne ćwiczenia fizyczne;

• kłamią o ilości zjedzonych posiłków;

• główny temat rozmów z osobą chorą to jedzenie, kalorie, zawartość tłuszczu w produktach i diety

• DIAGNOZA RÓŻNICOWA

Jeśli do szpitala trafia kobieta, ważąca mniej niż 45 kg to prawdopodobnie cierpi ona na anoreksję. Jednak zdiagnozowanie tej choroby jest bardzo trudne. Osoby z zaburzeniami typu psychotycznego mogą być przekonane, że ich żywność jest zatruta, odmawiać jedzenia i znacznie chudnąć. Unikanie jedzenia może być także skutkiem depresji, ponieważ chory nie jest w stanie skoncentrować się na tej czynności. Odmawianie przyjmowania pokarmów może być także spowodowane chorobami nowotworowymi lub innymi. Dlatego, aby z całkowitą pewnością stwierdzić, że przyczyną utraty wagi jest anoreksja, trzeba mieć pewność, że pacjent nie cierpi na żadną inną chorobę psychiczną ani fizyczną.

• POSTACIE ZABURZENIA

Rozpoznano dwa typy anoreksji:

• TYP RESTRYKCYJNY

Charakteryzuje się tym, że chory ogranicza przyjmowanie pokarmu do bardzo niewielkich ilości i nieregularnie stosuje środki przeczyszczające.

• TYP BULIMICZNY

Anorektyk, choć zazwyczaj ogranicza ilość przyjmowanego pokarmu, regularnie miewa okresy przejadania się lub prowokowania wymiotów i nadużywania leków przeczyszczających i moczopędnych. Stosowane metody zwykle prowadzą do biochemicznych zaburzeń oraz zakłóceń czynności pewnych układów i narządów, a także są zagrożeniem dla życia.

• PRZYCZYNY ANOREKSJI

Osoby cierpiące na anoreksję to w większości przypadków dziewczęta i kobiety, które odczuwają nieświadomy lęk przed identyfikacją z własną płcią. Nie zgadzają się z własną seksualnością, unikają kontaktu z innymi osobami, zwłaszcza z przeciwną płcią, a także odchudzają się by w wyniku diety zachować sylwetkę dziecka, jaką miały przed okresem pokwitania. Często dochodzi do tego wtórny brak miesiączki. Obsesyjny lęk przed przybraniem na wadze sprawia, że obsesyjnie myślą o jedzeniu i przekonane są, że "szczupła" figura jest kluczem do sukcesu. Zazwyczaj są to osoby, które każdemu i na każdym kroku chcą udowadniać, że są najlepsze: koncentrują się na kształceniu i zdobywaniu wiedzy, a jednocześnie są bardzo niepewne i boją się niepowodzeń. Chorzy nie widzą swojego wychudzenia, gdy stoją przed lustrem wydaje im się, że ciągle są za grubi.

Powyższe kryteria nie występują zawsze i w każdym przypadku, diagnoza anoreksji może być postawiona wyłącznie na podstawie wartości BMI i kompulsywnego myślenia o wadze. Niezwykle częstą postacią jest anoreksja kulturowa - spowodowana próbami sprostania nierealistycznym wzorcom wyglądu - wyidealizowanemu modelowi kobiecości.

BIOCHEMICZNE PODŁOŻE ANOREKSJI

Badania przeprowadzone przez dr Ursulę Bailer sugerują, że anoreksja może mieć nie tylko psychiczne, ale również biochemiczne podłoże. U grupy pacjentek, u których zdiagnozowano wcześniej anoreksję restrykcyjną lub bulimiczną zbadano stężenie neuroprzekaźnika serotoniny. Okazało się, że u większości badanych pacjentek niektóre obszary mózgu produkowały i zużywały kilkakrotnie więcej serotoniny, niż u zdrowego człowieka. Postawiono hipotezę, że jadłowstręt psychiczny u tych pacjentek może być zjawiskiem wtórnym, jedynie reakcją na nieustanny, paraliżujący lęk spowodowany nadmiarem neuroprzekaźnika. W przebiegu anoreksji u większości badanych stwierdzano, poza nieprawidłową aktywnością serotoniny, także zaburzenia w obrębie poziomów noradrenaliny i dopaminy. Obserwuje się także zwiększenie aktywności endogennych receptorów opioidowych. Zaburzenia regulacji dopaminergicznej mogą mieć istotny związek z funkcjonowaniem układu nagrody związanego z przyjmowaniem posiłków. Zaobserwowano też nietypowe zjawisko polegające na braku osłabienia odporności pomimo znacznego wyniszczenia fizycznego pacjentek, tzn. osoby te nie chorują na typowe choroby zakaźne obserwowane w wyniszczeniu fizycznym wynikłym z typowego niedożywienia spowodowanego niedostępnością pożywienia. Oznaczać to może nadaktywność układu odpornościowego, którego komórki mogą uszkadzać ośrodki w mózgu odpowiedzialne za łaknienie.

• CZYNNIKI ODŻYWCZE

Niedobór cynku powoduje spadek apetytu, który może wystąpić również w jadłowstręcie psychicznym i zaburzeniach odżywiania. Zastosowanie cynku w leczeniu anoreksji jest popierane przez Bakana od 1979. Przynajmniej 5 badań klinicznych wykazało, że cynk poprawiał przybór masy ciała w anoreksji. Kontrolowane badania z podwójnie ślepą próbą przeprowadzone w 1994 wykazały, że przyjmowanie cynku (w ilości 14 mg na dzień) podwaja tempo przybierania masy ciała w leczeniu anoreksji. Niedobór innych substancji odżywczych, takich jak tyrozyna, tryptofan (prekursory neurotransmiterów, odpowiednio: noradrenaliny i serotoniny), a także witaminy B1 (tiaminy) może także wpływać na powstanie błędnego koła, w którym niedobory pokarmowe przyczyniają się do powstania niedożywienia

• PODŁOŻE PSYCHICZNE

Anoreksja może przyjąć formę walki i wystąpić, gdy zmartwienia się nakładają i trwają przez dłuższy okres czasu. Zwykle choroba ta przychodzi bardzo powoli i nie staje się groźna dla życia na samym początku, lecz trzeba szybko odsunąć problemy i zmartwienie z życia chorego, w innym razie jego życie jest zagrożone.

• ZMIANY FIZYCZNE I PSYCHICZNE U OSÓB CIERPIĄCYCH NA ANOREKSJĘ

• wyniszczenie

• zwolnienie czynności serca i tętna

• niskie ciśnienie krwi

• wzdęcia

• zaparcia

• obrzęki dłoni i stóp

• sucha, łuszcząca się skóra

• meszek na twarzy i ciele

• znaczna utrata włosów

• zimne dłonie

• nadmierne pocenie się stóp

• niedokrwistość (anemia)

• brak miesiączki lub bardzo wydłużone okresy między menstruacjami (kobiety)

• drażliwość

• dezorientacja/zakłopotanie

• nastroje depresyjne (poczucie beznadziejności, niska samoocena)

• izolowanie się od otoczenia

• bezsenność

• zachowania obsesyjno - kompulsywne, zwłaszcza w odniesieniu do jedzenia

• krótki oddech

• częste bóle głowy

• zawroty głowy

• omdlenia

• podkrążone oczy

• bladość skóry

---