wyrok
z dnia 1993.05.25
Europejski Trybunał Praw Człowieka
14307/88
Kokkinakis v. Grecja
1. W sposób ujęty w art. 9 Konwencji wolność myśli, sumienia i wyznania jest jedną z podstaw "społeczeństwa demokratycznego" w rozumieniu Konwencji. Jest ona, w swoim religijnym wymiarze, jednym z najistotniejszych elementów tworzących tożsamość wyznawców i ich koncepcję życia, ale jest też wartością dla ateistów, agnostyków, sceptyków i osób indyferentnych w stosunku wiary. Pluralizm, nieodłączna cecha społeczeństwa demokratycznego, o którą walczono na przestrzeni wieków, zależy od tego.
Podczas gdy wolność wyznania jest przede wszystkim sprawą sumienia jednostki, pociąga ona także za sobą, inter alia, wolność do "uzewnętrzniania swojego wyznania". Świadczenie słowem i czynem (o prawdach swojej wiary) jest powiązane z istnieniem przekonań religijnych.
Zgodnie z art. 9 Konwencji, wolność do uzewnętrzniania swojego wyznania jest nie tylko wykonalna w społeczności, wspólnie z innymi, "publicznie" i w kręgu współwyznawców, ale także może być wyrażana "indywidualnie" i "prywatnie"; co więcej, zawiera w sobie co do zasady prawo do próby przekonania (do swojego wyznania) sąsiada, na przykład poprzez "nauczanie", bez którego "wolność zmiany wyznania lub przekonań", chroniona w art. 9, mogłaby pozostać martwą literą.
Fundamentalne znaczenie praw gwarantowanych w art. 9 ust. 1 Konwencji jest odzwierciedlone także poprzez sformułowanie ustępu regulującego ich ograniczenia. W przeciwieństwie do ustępów drugich art. 8, 10 i 11 Konwencji, które odnoszą się do wszystkich praw wspominanych w ustępach pierwszych tych artykułów, ust. 2 art. 9 odnosi się jedynie do wolności "uzewnętrzniania wyznania lub przekonań". W ten sposób daje się wyraz przekonaniu, iż w społeczeństwach demokratycznych, w których wiele religii współistnieje w jednej i tej samej populacji, może stać się niezbędnym ustanowienie ograniczeń tejże wolności w celu pogodzenia interesów różnych grup oraz zapewnienia, że przekonania każdego są szanowane.
2. Art. 7 ust.1 Konwencji nie ogranicza się do retrospektywnego stosowania prawa karnego na niekorzyść oskarżonego. Ucieleśnia także, bardziej ogólnie, zasadę prawną, że jedynie prawo może definiować przestępstwo i przewidywać za nie karę (nullum crimen, nulla poena sine lege) oraz zasadę prawną, że sąd karny nie może nadmiernie interpretowywać prawa ze szkodą dla oskarżonego, np. przez analogię; pogląd ten wynika z założenia, iż czyn zabroniony musi być jasno zdefiniowany przez prawo. Warunek ten jest spełniony, gdy jednostka może odczytać ze stosownych przepisów, w razie potrzeby przy pomocy wykładni sądowej, jakie działania bądź zaniechania pociągną ją do odpowiedzialności karnej.
LEX nr 80665
80665