Handel międzynarodowy
Podstawy teorii
Korzyści z wymiany międzynarodowej
Handel międzynarodowy
Pytania badawcze
1. Dlaczego kraje handlują ze sobą?
2. Na czym polegają korzyści z handlu międzynarodowego?
3. Jakie są relatywne ceny towarów będących przedmiotem wymiany międzynarodowej?
4. Co decyduje o kierunkach handlu międzynarodowego?
Merkantylizm
Ukształtowana w XVI w. doktryna ekonomiczna i polityczna zalecająca:
popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym
ograniczaniu importu z myślą o zyskaniu w ten sposób nadwyżek złota.
Merkantyliści uważali, że wymiana z obcymi krajami jest korzystna tylko wtedy, kiedy kraj ma dodatni bilans handlowy
Eksport powinien być większy niż import, gdyż wtedy w kraju przybywa złoto, a złoto to zdaniem merkantylistów bogactwo
Merkantylizm c.d.
Wg poglądów merkantylistycznych przyczyną handlu międzynarodowego oraz główną korzyścią z niego jest dopływ do kraju kruszców.
Konieczność posiadania dodatniego bilansu handlowego oznacza, że jeśli jedna strona wymiany zyskuje, to druga traci, gdyż wszyscy nie mogą mieć nadwyżki.
W tym ujęciu wymiana międzynarodowa jest grą o sumie zerowej - żeby ktoś zyskał ktoś musi tyle samo stracić.
Adam Smith (1723 - 1790)
Twórca szkoły klasycznej w ekonomii
Smith położył podstawy pod liberalizm gospodarczy i całą nowoczesną ekonomię
Podzielił, jako pierwszy, środki produkcji na kapitał, pracę i ziemię
Teoria przewagi absolutnej (A. Smitha)
W pracy Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów (1776) Smith proponuje potraktowanie handlu międzynarodowego jako zaawansowanej formy podziału pracy.
Jeżeli specjalizacja, odbywająca się w ramach jednej gospodarki, pozwala na zwiększenie ilości wytwarzanych dóbr, to można to rozciągnąć na stosunki gospodarcze między krajami.
Międzynarodowy podział pracy pozwala na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów: eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których specjalizują się partnerzy, kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie towarowej wytwarzają więcej dóbr.
Teoria przewagi absolutnej
Kryterium decydującym o wyborze kierunku specjalizacji. powinny być absolutne różnice w kosztach wytwarzania (lub wydajności pracy).
Teorię Smitha nazywa się często również teorią przewag (różnic) absolutnych.
Przyczynami różnic w kosztach wytwarzania są wg niego różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte (środki produkcji - ziemię, kapitał, pracę)
Założenia teorii Smitha
Mamy dwa kraje, Polskę i Niemcy. Każdy z nich może wytwarzać dwa towary: wino i miedź. Zakładamy, że:
- istnieje jeden czynnik produkcji: praca,
- nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji,
- istnieje pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności pracy między krajami,
- relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji nie zmienia się (brak jest korzyści skali),
- nie występują koszty transportu obu tych towarów,
- w obu krajach istnieje wolna konkurencja,
- eksport jest równy importowi,
- nie ma barier handlowych.
Tablica 2.1. Absolutne różnice jako podstawa handlu międzynarodowego
Relacje wymiany:
w Polsce - 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina lub l beczka wina na 2 tony miedzi,
- w Niemczech - l tona miedzi na 2 beczki wina lub l beczka wina na 0,5 tony miedzi.
Skrótowo:
1M = O,5W lub l W = 2M w Polsce
1M = 2W lub 1 W = O,5M w Niemczech
Założenie: brak wymiany między krajami
Relacje wymiany przy uchyleniu założenia o braku wymiany
Jeżeli uchylimy założenie o zamkniętym charakterze gospodarki, to wymiana obu towarów może być korzystna dla obu partnerów.
Załóżmy, że relacja wymienna miedzi na wino ukształtuje się na poziomie 1M = 1 W, czyli że za 1 tonę miedzi będzie można otrzymać l beczkę wina. Taka cena jednego dobra wyrażona w drugim będzie korzystna dla obu partnerów. W warunkach gospodarki zamkniętej Polska otrzymywała za l tonę miedzi zaledwie 0,5 beczki wina.Wymieniając ją natomiast na niemieckie wino, otrzyma go 2 razy więcej, bo 1 beczkę. Niemcy, gdzie przed otwarciem gospodarki za l tonę miedzi trzeba było zapłacić 2 beczkami wina, teraz będą musiały wydać na ten cel dwa razy mniej, czyli tylko l beczkę.
Relacje wymienne, które są do zaakceptowania dla obu krajów, zawierają się w przedziale 0,5W > 1M> 2W
David Ricardo (1772 - 1823)
syn hiszpańskiego Żyda i emigranta z Holandii, angielski makler
klasyk - gorący zwolennik liberalizmu w ekonomii i główny reprezentant brytyjskiej szkoły nurtu klasycznego
Teoria przewag komparatywnych
Teoria przewag komparatywnych (różnic względnych) została sformułowana przez D. Ricarda w wydanej w 1817 r. pracy Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania.
Istotą teorii Ricarda jest twierdzenie, że wymiana międzynarodowa może być korzystna dla obu partnerów także w takiej sytuacji gdy jeden wytwarza większość towarów taniej niż drugi.
Do uzyskiwania korzyści z handlu międzynarodowego wystarczy istnienie względnych różnic w kosztach wytwarzania (wydajności produkcji) w obu krajach
Względne różnice jako podstawa handlu międzynarodowego
Relacje wymiany w warunkach gospodarki zamkniętej
Polska i Niemcy są zmuszone do wytwarzania obu towarów. Towary te są wymieniane na siebie na poszczególnych rynkach według relacji wynikających z nakładów pracy niezbędnych do ich produkcji wynoszących:
- w Polsce - 1 tona miedzi na 0,5 beczki wina lub l beczka wina na 2 tony miedzi,
- w Niemczech - 1 tona miedzi na 2 beczki wina lub l beczka wina na 0,5 tony miedzi.
Skrótowo:
1M = 0,5W lub 1 W = 2M w Polsce oraz
1M = 2W lub 1 W = 0,5M w Niemczech.
Przesłanki wymiany
Mimo że w ujęciu absolutnym Niemcy są bardziej wydajne w produkcji wina i miedzi, oba kraje mogą korzystnie wymieniać te towary między sobą ponieważ:
wyrażona w winie cena miedzi na rynku niemieckim jest atrakcyjna dla polskiego producenta tego towaru.
dla niemieckiego producenta wina, wyrażona w miedzi cena tego towaru występująca w Polsce jest także korzystniejsza niż na rynku krajowym.
Podstawą wymiany międzynarodowej nie musi być występowanie absolutnych różnic w kosztach (wydajności produkcji) tych samych towarów w dwóch krajach
Korzystna dla obu stron wymiana może mieć miejsce także wówczas, gdy między krajami występują w tej dziedzinie różnice względne czyli gdy kraj będący tańszym (wydajniejszym) producentem obu towarów nie ma nad droższym (mniej wydajnym) producentem jednakowej przewagi w produkcji obu dóbr
Jeżeli ten warunek nie jest spełniony, a więc gdy koszty (wydajność) produkcji obu towarów w jednym z krajów stanowią identyczną wielokrotność kosztów (wydajności) wytwarzania tych towarów w drugim, brak jest podstawy do korzystnej dla obu partnerów wymiany handlowej.
Jednakowe relacje wydajności jako brak podstawy handlu międzynarodowego
4