Międzynarodowy system walutowy

• Pojęcie

• Znaczenie dla MSG

• Ewolucja

Międzynarodowy system walutowy - pojęcie

Międzynarodowy system walutowy można zdefiniować jako zbiór

• zasad,

• procedur,

• instrumentów i

• instytucji

niezbędnych do wykonywania płatności w stosunkach międzynarodowych.

Podstawowe cele polityki makroekonomicznej

• W warunkach gospodarki otwartej polityka makroekonomiczna ma dwa podstawowe cele:

• Wewnętrzne zrównoważenie gospodarki (pełne zatrudnienie przy stabilizacji cen) oraz

• zachowanie równowagi zewnętrznej (unikanie nadmiernego niezrównoważenia w płatnościach międzynarodowych).

• Dany kraj nie może zmienić swej sytuacji w sferze płatności międzynarodowych nie powodując automatycznie równej co do wielkości, przeciwstawnej zmiany sytuacji płatniczej pozostałych krajów świata.

Znaczenie systemu walutowego dla MSG

• istnienie sprawnego systemu rozliczeń międzynarodowych jest ważnym czynnikiem intensyfikującym międzynarodową wymianę dóbr i usług

• brak takiego systemu wpływa negatywnie na wielkość handlu międzynarodowego, ograniczając ją do poziomu możliwego do realizacji przy użyciu wymiany towar za towar.

• istnienie sprawnego systemu współpracy w dziedzinie walutowej ułatwia także międzynarodowe przepływy kapitałowe i zmniejsza związane z tym ryzyko

Warunki skuteczności systemu walutowego

• zapewnić gospodarce światowej dostateczną podaż pieniądza pełniącego wszystkie swoje funkcje w skali międzynarodowej, przede wszystkim możliwość wypełniania przez pieniądz międzynarodowy funkcji miernika wartości i środka płatniczego

• ułatwiać przywracanie czasowo zachwianej równowagi bilansu płatniczego. Powinien on zawierać mechanizm automatycznie przywracający równowagę lub też system zachęt skłaniających poszczególne kraje do prowadzenia polityki dostosowawczej

• dawać poszczególnym krajom dostatecznie dużą swobodę w dziedzinie doboru środków stosowanych do przywracania równowagi zewnętrznej

• być elementem stabilizującym stosunki gospodarcze między państwami.

System waluty złotej

• Standard złoty jako instytucja prawna datuje się od 1819 r., kiedy to parlament brytyjski uchwalił tzw. Resumption Act. Nazwa tego aktu prawnego pochodzi od zawartego w nim wymagania, aby Bank of England wznowił swą praktykę - zarzuconą po wybuchu wojen napoleońskich (1793 - 1815) - wymiany na żądanie banknotów na złoto według stałego kursu.

• Resumption Act oznacza rzeczywiste ustanowienie standardu złotego, albowiem równocześnie zniesiono wtedy długotrwałe restrykcje dotyczące eksportu z Wielkiej Brytanii złota w monetach i sztabach.

System waluty złotej (2.)

• W późniejszym okresie XIX wieku standard złoty został przyjęty przez Niemcy, Japonię i inne kraje.

• Stany Zjednoczone skutecznie przyłączyły się do systemu krajów ze standardem złotym w 1879 r., kiedy to emitowane w okresie wojny secesyjnej papierowe banknoty oparto na złocie.

• Wydany w 1900 r. U.S. Gold Standard Act zinstytucjonalizował więź między dolarem a złotem.

• System waluty złotej funkcjonował począwszy od lat 1870-1880 do 1914 r.

System waluty złotej (3.)

Podstawowymi cechami systemu waluty złotej były:

1)jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczony w złocie, co było równoznaczne z funkcjonowaniem tzw. kursów stałych;

2) w obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto (według określonego parytetu), na waluty innych krajów z walutą wymienialną (według określonego kursu parytetowego), a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej;

3) władze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymywania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i (lub) przez kontrolę wielkości podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

Równowaga zewnętrzna w warunkach systemu waluty złotej

• W systemie opartym na złocie główną odpowiedzialnością banku centralnego było zachowanie urzędowego parytetu pomiędzy emitowaną przezeń walutą a złotem;

• aby utrzymać tę cenę, bank centralny potrzebował odpowiedniego zasobu rezerw złota.

Lata międzywojenne 1918-1939

• System waluty złotej został porzucony wraz z wybuchem I wojny światowej.

• Rządy finansowały znaczną część swych ogromnych wydatków wojennych poprzez drukowanie pieniędzy. W rezultacie w momencie zakończenia wojny w 1918 r. wszędzie poziomy cen były wyższe..

• Wiele krajów doświadczyło niekontrolowanej inflacji, ponieważ rządy usiłowały wspomagać procesy rekonstrukcji poprzez wydatki publiczne. Rządy te finansowały swe zakupy po prostu w drodze drukowania potrzebnych im pieniędzy, tak jak czyniły to czasami w okresie wojny. Rezultatem tego była występująca w wielu krajach eksplozja podaży pieniądza i ogromny wzrost poziomu cen.

Lata międzywojenne 1918-1939 (2.)

• Najsławniejszym epizodem procesów inflacyjnych okresu międzywojennego była hiperinflacja w Niemczech, w czasie której indeks cen w tym kraju wzrósł z poziomu 262 w styczniu 1919 r. do poziomu 125 160 000 000 000 w grudniu 1923 r., co stanowi wskaźnik równy 481,5 mld!

• Hiperinflacja skończyła się w końcu 1923 r., kiedy uzyskawszy pewne ulgi w zakresie obciążeń z tytułu reparacji, dokonano w Niemczech reformy walutowej i zaczęto zmierzać w kierunku zrównoważonego budżetu państwa.

Przelotny powrót do złota

• Stany Zjednoczone powróciły do złota w 1919 r.

• Z inicjatywy Wielkiej Brytanii podjęto próbę ponownego powrotu do systemu waluty złotej na nieco innych zasadach, zwanych systemem waluty sztabowo-złotej..

• Zgodnie z systemem złoto-dewizowym (gold-exchange standard); kraje mniejsze mogły trzymać w charakterze rezerwy waluty kilku większych krajów, których własne rezerwy międzynarodowe miały się składać wyłącznie ze złota.

Fiasko powrotu do złota

Konsekwencje funkcjonowania systemów pośrednich:

l) spadek znaczenia złota jako pieniądza międzynarodowego (tzw. demonetyzacja złota);

2) zwiększenie amplitudy wahań bieżącego kursu rynkowego walut

3) zwiększenie swobody odpowiednich władz państwowych w kształtowaniu polityki fiskalnej i pieniężnej;

4) zwiększenie wpływu efektów polityki makroekonomicznej (w tym fiskalnej i pieniężnej) na kształtowanie sytuacji gospodarczej w poszczególnych krajach i w świecie;

5) zwiększanie się różnic między siłą nabywczą różnych walut.

Wielki kryzys lat 1929-1933

• Kryzys gospodarczy lat 1929-1933 przekreślił szanse restauracji międzynarodowego systemu walutowego opartego na złocie nawet w tej ograniczonej postaci.

• Poszczególne kraje próbowały uzyskać równowagę zewnętrzną, a także poprawić koniunkturę, dewaluując swoje waluty.

• Powstała w ten sposób fala dewaluacji nie tylko nie poprawiała sytuacji płatniczych poszczególnych krajów, ale w istotny sposób destabilizowała handel międzynarodowy

Wielki kryzys lat 1929-1933 i jego konsekwncje

• W czasie kryzysu wiele krajów odwołało swe zobowiązania wynikające z systemu waluty złotej i zezwoliło na płynne kształtowanie się kursów swych walut na rynku dewizowym.

• Stany Zjednoczone porzuciły standard złoty w 1933 r., ale powróciły do niego w 1934 r., podniósłszy cenę złota z 20,67 do 35 dol. za uncję.

• Również inne kraje powróciło po dewaluacji do pewnej formy standardu złotego.

• Nastąpiło jednak definitywne przejście od systemu waluty złotej do systemu pieniądza papierowego.

System walutowy z Bretton Woods

• W lipcu 1944 r. przedstawiciele 44 krajów na spotkaniu w Bretton Woods (New Hampshire) podpisali statut porozumienia w sprawie Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

• Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Walutowych i Finansowych, była faktycznie próbą ustawienia kompleksowych ram całej gospodarki światowej. Powołanie do życia dwóch organizacji, Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego, miało umożliwić koordynację współdziałania wspólnoty międzynarodowej w dziedzinie finansów międzynarodowych i pomocy gospodarczej.

• W drodze umowy międzynarodowej wprowadzono system międzynarodowego pieniądza kierowanego.

Podstawowe cele systemu z Bretton Woods

Podstawowymi celami systemu z Bretton Woods były

1)     przywrócenie wymienialności walut;

2)     stabilizacja kursów walut;

3)     stworzenie w ten sposób istotnych przesłanek szybkiego, swobodnego i korzystnego rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych.

Zasady funkcjonowania systemu walutowego

l) złoto jest głównym środkiem rezerwowym i płatniczym;

2) parytety wymienialnych walut narodowych zostaną określone w złocie lub w dolarach USA wymienialnych na złoto przez banki Systemu Rezerwy Federalnej tego kraju;

3) Stany Zjednoczone będą konwertować (wymieniać) każdą walutę na złoto (i odwrotnie) przy utrzymaniu stałej jego ceny w wysokości 35 USD za tzw. uncję trojańską złota;

4) kursy bieżące wymienialnych walut narodowych mogą się wahać wokół ustalonego kursu parytetowego tylko w wąskich granicach +/- 1 %, tj. jeden procent w górę lub w dół od kursu parytetowego;

Zasady funkcjonowania systemu walutowego (2.)

5) w momencie zbliżania się kursu bieżącego wymienialnej waluty narodowej do odchyleń +/- 1 % władze monetarne są zobowiązane do odpowiedniego interweniowania na rynkach pieniężnych;

6) w przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty poszczególne kraje członkowskie mają możliwość skorzystania ze specjalnych kredytów Międzynarodowego Funduszu Walutowego;

7) zmiany poziomu (w górę lub w dół) oficjalnego kursu waluty narodowej kraju członkowskiego MFW większe niż 10% są możliwe jedynie za zgodą odpowiednich władz Funduszu.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

• Głównym celem Międzynarodowego Funduszu Walutowego było dążenie do utrzymania stabilnych kursów walutowych.

• Aby osiągnąć ten cel, kraje tworzące Fundusz wprowadziły wymienialność swych walut i zgodziły się przyjąć ich określone parytety wyznaczone w dolarze amerykańskim. Z wyjątkiem dolara waluty państw członkowskich nie były wymienialne bezpośrednio na złoto.

• Wymienialność na złoto, w relacji 35 USD za uncję, zachowano jedynie w przypadku dolara amerykańskiego, pozostałe waluty mogły być wymienialne na złoto po wymianie na dolary.

Wymienialność

• Waluta wymienialna to taka waluta, która w sposób swobodny może być stosowana w transakcjach międzynarodowych przez obywateli jakiegokolwiek kraju.

• Dolar amerykański i kanadyjski stały się wymienialne w 1945 r.

• Większość krajów w Europie przywróciła wymienialność w końcu 1958 r., a Japonia w 1964 r.

Pozycja dolara

• Wczesna wymienialność dolara amerykańskiego, wraz ze specjalną pozycją tego kraju w systemie z Bretton Woods, uczyniła dolara kluczową walutą w świecie powojennym.

• Ponieważ dolary można było swobodnie wymieniać, znaczna część handlu międzynarodowego fakturowana była w dolarach. W rezultacie dolar stał się pieniądzem międzynarodowym - uniwersalnym środkiem wymiany, jednostką rozliczeniową i środkiem gromadzenia wartości.

Warunki sukcesu systemu z Bretton Woods

• Po pierwsze, kraje Europy Zachodniej odczuwały tzw. głód dolarowy.

• Po drugie, w związku z tym Stany Zjednoczone mogły uruchomić system darów i pożyczek dla tych krajów jako swego rodzaju transakcje wyrównujące ich "głód dolarowy" (np. plan A. Marshalla). Było to także zgodne z ich ówczesnymi interesami politycznymi.

• Po trzecie, Stany Zjednoczone mogły przez długi czas utrzymywać swój stopniowo narastający deficyt płatniczy i nie martwić się zbytnio o jego likwidację w związku z tym, że dolar był wtedy główną walutą rezerwową świata.

MFW - instrumenty ułatwiające odzyskanie przez członków równowagi zewnętrznej

• Podstawowym instrumentem stawianym do dyspozycji krajom członkowskim odczuwającym trudności płatnicze stały się pożyczki udzielane im przez MFW na okres 3 - 5 lat.

• Źródłem tych środków były wkłady państw członkowskich do Funduszu. Wkłady te, tzw. kwoty, ustalane były w proporcji do wielkości ich produktu krajowego brutto i obrotów handlowych.

• Wielkość kwot określa liczba głosów posiadanych przez poszczególnych członków MFW.

• Od chwili powstania MFW wielkości kwot narodowych były wielokrotnie podnoszone

Kwoty i transze

• Wielkość kwot członkowskich określa możliwości korzystania z kredytów MFW. W ramach podstawowych udogodnień kredytowych można było uzyskać transzę rezerwową oraz cztery transze kredytowe.

• Transza rezerwowa równa była kwocie udziałowej i była otrzymywana bez żadnych warunków..

Dalsze transze

• Kolejne transze kredytu były dostępne jedynie pod warunkiem przeznaczenia ich na przedsięwzięcia mogące doprowadzić do poprawy bilansu płatniczego.

• Pierwsza transza stanowiła 125% kwoty udziałowej, a następne - od 125 do 200% tej kwoty.

• Ich udzielanie było obwarowane koniecznością spełnienia warunków (ang. Conditionalities) dotyczących prowadzonej przez dany kraj polityki ekonomicznej.

Ewolucja systemu z Bretton Woods

• W drugiej połowie lat 60-tych coraz wyraźniejsza stawała się potrzeba zmiany systemu z Bretton Woods. Najważniejszymi przyczynami koniecznych zmian oraz ostatecznego załamania się systemu były:

• Po pierwsze, jego rygorystyczne założenia,

• Po drugie - stopniowo narastające trudności płatnicze Stanów Zjednoczonych i związane z tym zmniejszanie się zaufania do dolara.

Rola złota

• Dla systemu walutowego z Bretton Woods niekorzystne okazało się zwłaszcza utrzymywanie stałej ceny złota. W warunkach powszechnego wzrostu poziomu cen światowych osłabiało to zainteresowanie wzrostem produkcji złota (ponadto możliwości wzrostu były ograniczone).

• W związku z tym stopniowo zmniejszał się udział tego kruszcu w zasobach rezerw dewizowych w świecie.

Ewolucja systemu z Bretton Woods (2.)

W celu zapobieżenia zmniejszaniu się stabilności i wiarygodności systemu walutowego z Bretton Woods podejmowano szereg działań. Za najważniejsze przedsięwzięcia można uznać:

1) wprowadzenie w 1968 r. dwóch poziomów ceny złota, tj. oficjalnego (35 USD za uncję trojańską) i wolnego, na którym cena tego kruszcu wyraźnie rosła, tym bardziej że jednocześnie przyjęto zasadę nienabywania i niesprzedawania złota przez władze walutowe poszczególnych krajów - członków MFW na rynkach prywatnych;

2) wprowadzenie w 1970 r. systemu tworzenia przez MFW rezerw walutowych w postaci specjalnych praw ciągnienia (Special Drawing Rights - SDR), co oznaczało dalszą demonetyzację złota i stopniowe odchodzenie od dolara USA jako jedynej waluty światowej;

 

Ewolucja systemu z Bretton Woods (3.)

3) oficjalne zawieszenie (15 sierpnia 1971 r.) wymienialności dolara na złoto oraz wprowadzenie przez Stany Zjednoczone odpowiednich środków, które miały sprzyjać poprawie sytuacji w bilansie handlowym;

4) przeprowadzenie (tego samego dnia) pierwszej od 1934 r. dewaluacji dolara (o 8%), rewaluacja innych podstawowych walut (zwłaszcza marki niemieckiej i guldena holenderskiego) oraz - określane mianem porozumień Smithsoniańskich - zwiększenie amplitudy dopuszczalnych wahań oficjalnych kursów walut w stosunku do USD od +/- 1 % do +/- 2,25%;

1 5)dokonanie w marcu 1972 r. drugiej oficjalnej dewaluacji dolara (w przybliżeniu o 10%) i wprowadzenie przez większość krajów członkowskich MFW tzw. kursów płynnych.

Załamanie się systemu z Bretton Woods

• Pod koniec 1972 r. system z Bretton Woods faktycznie się załamał. Jednakże potwierdzono to oficjalnie dopiero na spotkaniu Rady Gubernatorów MFW w Kingston na Jamajce w styczniu 1976 r.

• Zdecydowano wtedy, że:

• 1) priorytetowym celem krajów członkowskich MFW jest utrzymanie wymienialności walut narodowych na inne lub tworzenie warunków sprzyjających osiąganiu tego stanu;

• 2) kraje członkowskie MFW mają swobodę wyboru, jeśli chodzi o reguły kształtowania kursu wymiennego, z tym że władze MFW muszą być informowane o kształtowaniu się tych reguł, a zarazem są uprawnione do wydawania odpowiednich opinii;

• 3) w międzynarodowym systemie walutowym rola złota będzie się zmniejszać na korzyść walut wymienialnych oraz SDR jako istotnego składnika rezerw dewizowych.

Przesłanki powstania współczesnego międzynarodowego systemu walutowego

• Przyczyny powstania współczesnego międzynarodowego systemu walutowego leżą przede wszystkim w słabościach systemu walutowego z Bretton Woods.

• Wystąpiły one wyraźnie na przełomie lat 60-tych i 70-tych. Podjęte wówczas próby uzdrowienia istniejącego systemu walutowego okazały się nieskuteczne, jednakże niektóre z zainicjowanych przedsięwzięć doprowadziły do powstania narzędzi, które znalazły zastosowanie we współczesnym systemie walutowym.

• W sferze instytucjonalnej redefinicji poddano m.in.. pozycję i funkcje MFW.

Wzrost liczby członków MFW 1945-2005

Funkcje MFW

Międzynarodowy Fundusz Walutowy pełni następujące funkcje:

1) regulacyjną, która polega na ustanowieniu międzynarodowych norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych;

2) kredytową, polegającą na dostarczaniu krajom członkowskim dodatkowych środków finansowych;

3) konsultacyjną, oznaczającą stworzenie krajom członkowskim miejsca konsultacji i wymiany doświadczeń oraz doradztwa gospodarczego;

4) kontrolną, która polega na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i wykorzystania kredytów zgodnie z ustalonymi wcześniej celami.

Struktura organów MFW

• Rada Gubernatorów, organ uchwałodawczy i zarządzający, składa się z gubernatorów i ich zastępców z poszczególnych krajów członkowskich;

• Kompetencje Rady: decyduje o sprawach kluczowych dla działalności MFW takich, jak przyjmowanie nowych krajów członkowskich, ustalanie kwot udziałowych we wkładach oraz zmian ich wielkości i struktury, zatwierdzanie rocznych sprawozdań z działalności, ustalanie zasad podziału zysku i jego rozdysponowania.

• Rada Administracyjna MFW, organ wykonawczy, składa się z 22 dyrektorów, z których 6 jest mianowanych przez kraje członkowskie dysponujące najwyższymi kwotami udziałowymi, pozostałych 16 zaś jest wybieranych na pewien okres.

Specjalne Prawa Ciągnienia (SDR-y)

• Wprowadzone w 1969 r. Specjalne prawa ciągnienia (Special Drawing Rights SDR) można określić jako prawo do zaciągania przez kraj członkowski specjalnego kredytu na swoim rachunku w MFW.

• Począwszy od 1970 r. uruchomiono okresową kreację SDR, tj. pieniądza międzynarodowego tworzonego przez MFW, mającego charakter pieniądza fiducjarnego (tzn. nie wymagającego żadnego pokrycia), a jednocześnie cieszącego się zaufaniem krajów członkowskich i pełniącego podstawowe funkcje pieniądza międzynarodowego.

SDR-y (2.)

• Współcześnie SDR na coraz większą skalę pełnią podstawowe funkcje pieniądza międzynarodowego, tj.:

• miernika wartości,

• środka płatniczego oraz

• środka tezauryzacji.

• W chwili ustanowienia podstawowa jednostka specjalnych praw ciągnienia - 1 SDR był równy 1 USD.

• Przed wprowadzeniem euro SDR był średnią ważoną wartości następujących walut: dolara amerykańskiego (40%), marki niemieckiej (21 %), jena (17%), funta brytyjskiego (11 %) i franka francuskiego (11 %).

Złoto w MFW

• The IMF's gold holdings

• The IMF holds 103.4 million ounces (3,217 metric tons) of gold at designated depositories. The IMF's total gold holdings are valued on its balance sheet at SDR 5.9 billion (about $9.2 billion) on the basis of historical cost. As of February 20, 2008, the IMF's holdings amounted to $95.2 billion (at then current market prices).

Współczesny międzynarodowy system walutowy

• Mimo upadku systemu stałych kursów poszczególne kraje nie wyrzekły się kontroli nad poziomem kursów swych walut i były nadal gotowe interweniować, gdyby osiągnął poziom, który uznałyby za niepożądany, międzynarodowy system walutowy można nazwać systemem kursów płynnych kierowanych.

• System kursów płynnych kierowanych ma cztery istotne właściwości:

• kursy walut są ustalane na rynku walutowym,

• w długim okresie poziom kursów walutowych jest określany przez czynniki decydujące o wielkości podaży i popytu na poszczególne waluty,

• w krótkim okresie poziom kursu jest korygowany przez interwencje banków centralnych,

• w pojedynczych krajach lub ich grupach istnieją mniej lub bardziej formalne zasady prowadzenia polityki interwencji na rynku walutowym.         

Rodzaje polityki kursowej

W ramach systemu kursów płynnych (wg wprowadzonej w 1982 r. przez MFW klasyfikacji) wyróżnia się pięć grup rodzajów polityk kursów (nazywanych systemami lub reżimami). Są to systemy:

• wiązania kursu waluty z kursem pojedynczej waluty,

• wiązanie kursu walutowego z koszykiem walut,

• kierowanej elastyczności,

• kształtowanych niezależnie kursów płynnych,

• współpracy.

System wiązania kursu waluty z kursem pojedynczej waluty

• Największa liczba krajów prowadzi politykę wiązaną kursów swych walut z kursami pojedynczych walut. Kraje stosujące ten reżim interweniują na rynku walutowym w taki sposób, aby ich waluta narodowa nie zmieniała kursu w stosunku do wybranej przez nie waluty. Celem wyboru takiego sposobu ustalania kursu jest stworzenie własnej gospodarce i jej zagranicznym partnerom możliwie stabilnych warunków zawierania transakcji handlowych.

• Najpopularniejsze waluty wśród krajów stosujących ten system to dolar, do wprowadzenia euro frank francuski i marka niemiecka, obecnie euro.

System wiązania kursu walutowego z koszykiem walut

• W reżimie tym jako podstawę ustalania kursu bierze się poziom kursu koszyka walut.

• System jest stosowany przez ponad 20 krajów.

• Skład walut wchodzących do koszyków i ich waga jest w poszczególnych krajach różna i zależy od struktury płatności w obrotach handlowych danego kraju.

• Kryterium konstrukcji koszyka jest stworzenie stabilnych warunków wymiany z grupą najważniejszych partnerów handlowych danego kraju.

Reżim kierowanej elastyczności

• System kierowanej elastyczności stosuje ponad 30 państw.

• Kryterium wyboru tego reżimu ustalania kursu walutowego jest dążenie do jednoczesnej realizacji dwóch celów:

• zapewnienia możliwie stabilnych warunków utrzymywania współpracy z zagranicą, oraz

• stworzenia jasnych reguł stosowania polityki kursowej dla innych celów ekonomicznych (np. w zakresie polityki antyinflancyjnej, walki z bezrobociem lub wspierania konkurencyjności).

• Od jesieni 1991 r. do wiosny 2000 r. reżim kierowanej elastyczności stosowany był w Polsce.

System kształtowanych niezależnie kursów płynnych

• Grupa obejmuje kilkadziesiąt krajów. Należą do niej:

• pozaeuropejskie państwa uprzemysłowione (Stany Zjednoczone, Japonia, Kanada, Australia, Nowa Zelandia)

• kraje europejskie prowadzące niezależną politykę kursową (Wielka Brytania, Szwajcaria)

• niektóre kraje rozwijające się oraz zaliczane do tzw. wschodzących rynków, zwłaszcza duże (Indie, Rosja, Brazylia, Nigeria, Filipiny, Iran).

• Motywem jest relatywnie mniejsza rola handlu zagranicznego w gospodarce, stosunkowo niewielka krańcowa skłonność do importu oraz obawa przed ujemnymi następstwami przepływów kapitałów krótkoterminowych.

Regionalne systemy walutowe

• Obok narodowych systemów walutowych w całym okresie rozwoju gospodarki światowej funkcjonowały także (najczęściej równolegle) regionalne systemy walutowe.

• W okresie międzywojennym i bezpośrednio po II wojnie w skali regionalnej najważniejsze były tzw. strefy (obszary): szterlingowa (funta brytyjskiego), franka francuskiego, franka belgijskiego, guldena holenderskiego i escudo portugalskiego.

• Od załamania się systemu z Bretton Woods na przełomie lat 60-tych i 70-tych wzrasta znaczenie regionalnych rozwiązań walutowych wśród krajów Europy Zachodniej.

Europejska Unia Płatnicza

• We wrześniu 1950 r. w Europie Zachodniej powołano Europejską Unię Płatniczą (EUP) (funkcjonowała do końca 1958 r).

• Celem EUP było:

• przywrócenie wymienialności walut oraz

• uwielostronnienie systemu rozliczeń międzynarodowych ( w miejsce nieskutecznego systemu dwustronnej i wielostronnej kompensaty sald. Tak zwany clearing dwustronny i wielo-stronny postanowiono zastąpić mechanizmem bardziej skutecznym. )

• Istota działania EUP sprowadzała się do przydzielania, przez nadzorujący jej działalność Bank Rozrachunków Międzynarodowych z siedzibą w Bazylei, każdemu z 15 krajów zachodnioeuropejskich rachunków w jednostce rozliczeniowej o parytecie równym dolarowi USA.

Europejska Unia Płatnicza (2.)

• Na takim rachunku każdy z tych krajów mógł się zadłużyć lub gromadzić należności. Było to możliwe tylko do określonej kwoty. Każdy zadłużony kraj mógł korzystać z kredytu Unii do określonej kwoty, a jednocześnie każdy kraj "nadwyżkowy" był zobowiązany do udzielania Unii kredytu też do wysokości przyznanej mu kwoty.

• Na rachunkach każdego z krajów odnotowywano co miesiąc skumulowane salda (zobowiązania lub należności) w obrotach wzajemnych.

• Kraje te rozliczały się jednak wyłącznie z Unią jako odrębnym podmiotem rejestrującym bilateralne zobowiązania i należności 15 krajów zachodnioeuropejskich, ale zarazem kompensującym między nimi te zobowiązania i należności.

Europejska Unia Płatnicza (3.)

• Zamiast o kilkunastu zobowiązaniach lub należnościach bilateralnych każdy kraj był co miesiąc informowany o wielkości jego zobowiązań lub należności w stosunku do Unii. Zmiana stanu skumulowanego salda musiała być przy tym regulowana - pominąwszy system kredytowania - w złocie lub w dolarach USA.

• Działalność EUP zakończyła się sukcesem. W 1958 r. we wszystkich ważniejszych krajach członkowskich przywrócono pełną zewnętrzną wymienialność walut. Przeszły one od bilateralizmu do multilateralizmu w obrotach handlowych i płatniczych, co z kolei ułatwiało dalszą liberalizację obrotów w skali regionalnej i międzynarodowej oraz czerpanie korzyści wynikających z tego tytułu.

Współpraca walutowa w Europie Zachodniej

• Pierwsze prace zmierzające do przekształcenia EWG w unię walutową rozpoczęto w latach sześćdziesiątych.

• W wyniku załamania się w 1973 r. międzynarodowego systemu walutowego z Bretton Woods, integrujące się kraje Europy Zachodniej musiały stworzyć własny, lokalny system kursowy.

• Ostatecznym rezultatem tego procesu było powstanie w dniu 1 stycznia 1999 r. unii walutowej obejmującej 11 krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz wprowadzenie z dniem 1 stycznia 2002 r. na terenie 12 krajów wspólnej waluty - euro i wycofanie z dniem 1 marca 2002 r. z obiegu walut narodowych.

Korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty

• eliminuje wiele kosztów transakcyjnych związanych z koniecznością wymiany walut lub prowadzenia zapisów księgowych w kilku walutach

• zwiększa przejrzystość cen w różnych krajach

• staje się bodźcem do zwiększenia obrotów handlowych, a przez to także do wzrostu konkurencyjności między przedsiębiorstwami zlokalizowanymi w różnych krajach

• wpływa korzystnie na wielkość obrotów kapitałowych, eliminuje ryzyko kursowe, zwiększa bezpieczeństwo zagranicznych lokat kapitału.

Korzyści z wprowadzenia wspólnej waluty (2.)

• oddziałuje pozytywnie na całe gospodarki krajowe, gdyż eliminując dewaluację, usuwa jeden z czynników wywołujących inflację i przyczynia się tym samym do stabilizacji cen

• wprowadzenie wspólnej waluty jest uznawane za czynnik umacniający zarówno gospodarki wprowadzających je krajów, jak i ich "obrzeża

• umacnia cały współczesny system walutowy, gdyż stabilizuje stosunki walutowe w obszarze, na który przypada około 50% światowego handlu i płatności

• kreuje ew. rezerwową walutę światową

Kryteria konwergencji

• Według kryteriów fiskalnych:

• Deficyt budżetu nie mógł być wyższy niż 3% PKB. Dopuszczano większy deficyt, jeżeli wykazywał on tendencję spadkową.

•  Dług państwa nie mógł przekraczać 60% PKB. Mógł być ewentualnie wyższy, jeżeli wykazywał tendencję spadkową.

• Według kryteriów monetarnych:

•  Długookresowa stopa procentowa mogła przewyższać najwyżej o 2% średnią stopę oprocentowania w trzech krajach o najniższej stopie inflacji.

• Stopa inflacji nie mogła być większa niż o 1,5% od przeciętnej stopy inflacji trzech krajów, w których jej poziom był najwyższy.

• Kryterium dotyczące polityki kursowej przewidywało, że kraj musi przez dwa lata być członkiem ESW i w związku z tym przez dwa lata nie powinien dewaluować swej waluty poza uzgodnionym przedziałem.

2

---