SOCJOLOGIA 16.01.2010

Definicja struktury społecznej (8 ujęć):

- organizacja stosunków społecznych;

- określona artykulacja oraz uporządkowanie części tej struktury społecznej;

- spójne trwałe regularności (mniej lub bardziej);

- wzór (jedność działania);

- głęboko leżąca o podstaw uwarunkowania;

- właściwości fundamentalne odróżniające do powierzchownych;

- uporządkowanie elementów, które narzuca większość zróżnicowanych w danej dziedzinie zjawisk;

- relacje między grupami i jednostkami, które znajdują wyraz w ich zachowaniach.

Struktura społeczna jest pojęciem nadrzędnym.

REDUKCJA STANOWISK NT. STRUKTURY SPOŁECZNEJ

Z powyższych socjologicznych i potocznych definicji struktury społecznej wyprowadzić można 4 podstawowe idee pojęcia struktury społecznej:

1. Idea relacji, zależności, stosunków pomiędzy elementami - centralna dla definicji 1,2;

2. Idea regularności - powtarzalność, trwałość, prawidłowość - definicje 3,4;

3. Idea głębokiego ukrytego wymiaru podstawowego - definicje 5,6;

4. Idea determinującego i kontrolującego wpływu wobec zjawisk empirycznych - def. 7,8.

DEFINICJA SYNTETYCZNA STRUKTURY SPOŁECZNEJ: ukryta sieć trwałych i regularnych powiązań między składnikami jakiejś dziedziny rzeczywistości, która istotnie wpływa na przebieg obserwowanych zjawisk tej dziedziny.

CZTERY WYMIARY STRUKTURY SPOŁECZNEJ: Strukturę społeczną przedstawia się jako złożoną, ale i zintegrowaną całość 4-wymiarową:

1. Wymiar normatywny: powiązana i charakterystyczna dla danej zbiorowości sieć norm, wartości i instytucji; zbiór zewnętrznie zobiektywizowanych i przyjmujących nowych członków społeczeństwa faktów społecznych wskazujących co być powinno. Wymiar normatywny struktury społecznej jest najgłębiej i najwszechstronniej zbadanym wymiarem struktury społecznej (szkoła funkcji Emila DURKHEIMA);

2. Wymiar idealny (badany przez tzw. Fenomenologów socjologicznych - Max SCHELER, A. SCHÜLTZ): powiązana i rozpowszechniona w danej zbiorowości część idei, przekonań i poglądów; w odróżnieniu od wartości i norm nie uznaje ona charakteru powinnościowego (stwierdzając kategorycznie); przekonania te niezależnie od tego czy są prawdziwe czy fałszywe tworzą swoisty dla danego społeczeństwa horyzont myślowy istotnie wpływający na podejmowane przez jednostki działania. Szczególną rolę odgrywa tu pogląd dotyczący własnego społeczeństwa i jego roli pośród innych społeczeństw, czyli tzw. Samoświadomość społeczna;

3. Wymiar interakcyjny (inaczej zwany organizacyjnym - wprowadzony i badany przez G. SIMMELA tzw. Szkołę behawioryzmu społecznego): powiązana i typowa dla danego społeczeństwa sieć wzajemnie ukierunkowanych i zorientowanych działań. Tzw. Geometria kanałów czy powiązań interakcyjnych (ich kształt i forma) zobiektywizowana i zewnętrzna wobec jednostek w istotnej mierze wpływa na podejmowane przez nie interakcje. Wymiar ten decyduje kto z kim lub wobec kogo członkowie społeczeństwa podejmują działania.

4. Wymiar interesów (K. MARKS, F. ENGELS, Max WEBER - wymiar zwany wymiarem warstw społecznych, mas, władzy; dziś nazywany wymiarem szans życiowych ): rozkład dostępu do dóbr społecznych uznanych za pożądane czyli takie jak bogactwo, władza, prestiż, wiedza. Wymiar najchętniej podejmowany przez socjologów ponieważ jego logiczną konsekwencja jest zjawisko rozwarstwienia społecznego, w wyniku czego badania tego wymiaru struktury społecznej jest utożsamiane z badaniem nierówności społecznej.

TYPY STRUKTUR SPOŁECZNYCH - właściwym kryterium rozróżnienia struktur społecznych jest ich samoistność lub niesamoistność. Makrostruktury społeczne są samoistne lub przynajmniej zmierzają do samoistności. Mikrostruktury z natury są niesamoistne - mogą istnieć w granicach makrostruktury (tak jak rodziny i rody archaiczne żyją w ramach organizacji plemiennych).

GRUPA SPOŁECZNA tworzy kontinuum grupowości wyznaczona przez ulotne i amorficzne twory społeczne oraz przez twory trwale wyraźnie wykrystalizowane o maksymalnie rozbudowanej organizacji wewnętrznej. Ideą grupy społecznej jest celowe działanie.

W odróżnieniu od zbioru ludzi określonego tylko przez warunki zewnętrzne, zbiór zespolony wzajemnymi wewnętrznymi ustosunkowaniami jego członków nazywamy Grupą Społeczną

Grupy społeczne są jednym z zasadniczych czynników społecznej ciągłości. Powodują one że rzeczywistość społeczna nie jest tylko tokiem wciąż nowych zdarzeń i działań lecz to co się w niej dzieje jest przedmiotem zbiorowej świadomości i oddziaływania.

O ciągłości społeczeństwa decydują 3 czynniki:

- ciągła realizacja zadań właściwych danemu rodzajowi grup lub społeczności,

- ciągłość form organizacyjnych i schematów zbiorowego działania,

- ciągłość więzi społecznych, więź duchowa

PIĘĆ CECH GRUPY SPOŁECZNEJ odróżniających ją od zbiorowości ludzkiej

1. Członkowie grupy społecznej wchodzą we wzajemne interakcje,

2. Członkowie grupy społecznej mają wspólny cel,

3. Członkowie grupy społecznej kierują się wspólnym zespołem norm, które nadają kierunek i określają granice ich działalności,

4. Wytwarzają oni również wspólny zespół ról,

5. Wytwarzają sieć atrakcyjności międzyosobniczej, które służą do oddzielania ich od innych grup społecznych

Pośród cech odróżniających Grupy Społeczne od zbiorowości ludzkich wymienia się także:

- fakt, iż grupa społeczna jest zrzeszeniem trwałym co odróżnia ją od zbiorowości chwilowych (tłum, gawiedź, publiczność);

- fakt, że grupa społeczna jest zorganizowana i strukturalizowana (cecha struktury społecznej);

- grupa społeczna pobudza interakcje i stosunki pomiędzy członkami grupy, co odróżnia ją od grupy w sensie statystycznym

- grupa społeczna składa się z wybranej i ograniczonej liczby członków, posiadających wspólne prawa i korzyści wynikające ze zrzeszenia. Odróżnia to grupę społeczna od całości społecznych (zakłady pracy, banki, urzędy, biura)

TYPOLOGIA GRUPY SPOŁECZNEJ - twórca F. TÖNNIES 1887, rozprawa pt „Stowarzyszenie, Gmina”, w której przedstawił typologię grupy społecznej rozważając 2 modele: wspólnoty (grupy wspólnotowe) i społeczeństwa (grupy umowne). U podstaw tego podziału leży założenie, że źródłem powstania grupy społecznej jest wola jednostki. TÖNNIES wyróżnia 2 rodzaje woli, którą ludzie się kierują:

1. Organiczna (spontaniczna i irracjonalna) - gdy kierują emocje

2. Refleksyjna (racjonalna) - gdy kieruje rozsądek

Te dwa rodzaje woli leżą u podstaw formowania się więzi społecznych. Wszystkie rodzaje więzi społecznych w których przeważa wola organiczna nazywane są wspólnotami, a te w których dominuje wola refleksyjna nazywamy społeczeństwami. Pierwszemu typowi więzi odpowiadają stosunki naturalne, a drugiemu - umowne, kontraktowe.

Jeden rodzaj grup typu wspólnoty stanowią grupy społeczne oparte na stosunkach pokrewieństwa (rodziny, klany), grupy oparte na stosunkach przyjaźni oraz grupy sąsiedzkie (wieś, gmina).

Drugiemu typowi woli i rodzajowi stosunków społecznych (umownych) odpowiadają te grupy społeczne, które opierają się na odpowiednich porozumieniach pomiędzy jednostkami dla osiągnięcia określonych celów. Są to spółki, towarzystwa, zrzeszenia, związki i społeczeństwa zorganizowane przez strukturę państwową.

---