Zagadnienia zaliczeniowe z SOCJOLOGII - RATOWNICTWO MEDYCZNE
Przydatność poglądów pierwszych socjologów w procesie analizy procesów współczesnych.
Według Karla Rajmunda Poppera (1902-1994) myśl socjologiczna sięga co najmniej czasów Protagrosa z Addery( filozof grecki 48-410 p.n.e. rzecznik antropocentryzmu- „człowiek jest miarą wszechświata”). Pierwszym zaś socjologiem w XIX w, który rozwijał socjologię jako naukę był brytyjski socjolog Herbert Spencer (1820-1903). W myśli socjologicznej Spencer zapisał się jako twórca podstawy badawczej zwanej funkcjonalizmem. Funkcjonalizm wymaga, aby wszelkie analizy specyficznych zachowań kulturowych i społecznych zachowań uwzględniały funkcje jakie pełnią one w społeczeństwie jako całość. Kontynuatorem metody analizy spencera był m.in. pierwszy wielki socjolog francuski Emile Durkheim (1858-1917), który zmodyfikował koncepcję Spensera tak, aby bardziej pasowała do francuskiej myśli naukowej. Poszukując odpowiedzi na pytanie dotyczące spójności społ. Stwierdził, że szczególnie ważną postawę integracji społecznej stanowią systemy symboli kulturowych tj. wartości przekonań, dogmatów, ideologi itp. Badaniami struktur i procesów społecznych (podobnie jak Comte) zajmował się niemiecki socjolog Karol Marks (1818-1883). Marks uważał, że podstawowe prawa historii można odnaleźć w strukturze ekonomicznej społeczeństwa. Według niego społeczeństwo dzieli się na dwie klasy: tych, którzy są właścicielami środków produkcji i tych którzy ich nie mają. Podział ten Marks traktował jako podstawowe źródło napięć między tymi dwiema klasami. W ten sposób zainspirował on powstanie teorii socjologicznej zwanej jako teoria konfliktu lub socjologia konfliktu. Wedle niej w systemach społecznych zawsze utrzymuje się pewien konflikt interesów pomiędzy posiadającymi środki produkcji i nie posiadającymi, prowadzący do kryzysów ekonomicznych, które w konsekwencji prowadzą do powstania nowych struktur. W dużej mierze poglądów Marksa nawiązywał jego rodak Weber(1864-1920), dowodził on że tresć wierzeń religijnych rodzącego się protestantyzmu (ustawiający wysoko takie cechy jak: oszczędność, zapobiegliwość, umiarkowanie i ciężką pracę) odegrała większą rolę w kształtowaniu się przemysłowego kapitalizmu w europie niż czynniki ekonomiczne.
Znaczenie socjologii potocznej i jej podstawowe błędy.
Socjologia potoczna - to raczej stereotypy, wiedza nie mająca charakteru naukowego, nie poparta badaniami, choć niektóre twierdzenia mogą być prawdziwe.
Charakterystyka socjologii potocznej według Isaala Thomasa(1863-1947) i Floriana Znanieckiego (1882-1958)
* pierwszym błędem jest mylne jej założenie że znamy rzeczywistość ponieważ w niej żyjemyi na tej podstawie życiowej znajomości możemy przyjąć jako pewne nasze wiadomości o stosunkach społecznych.
* drugim błędem socjologi potocznej jest stosowanie niewłaściwej metody
* trzecim błędem socjologi potocznej jest rozpatrywanie faktów w izolacji od szerszych całości społecznych
Mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne.
Socjalizacja-proces wpływu środowiska na jednostkę.
Podmioty procesu socjalizacji:rodzina, grupy rówieśnicze, szkoła, organizacje, społeczność lokalna, środki masowej komunikacji.
Znaczenie socjalizacji:
socjalizacja uczy dyscypliny, panowania nad popędami, zaspokaja ich w sposób przewidziany w danym spoleczeństwie, uczy panowania nad odruchami i emocjami oraz zachowania zgodnego z obyczajem dla korzyścią jednostki
wpaja aspiracje, czyli dąży do tego aby osiągnąć pewne rzeczy czy cechy pożądane, naśladować bohaterów, osiągnąć zamożność, dążyć do uznania
w toku socjalizacji jednostka przyswaja sobie wiedzę i umiejętność grania ról społecznych
socjalizacja daje takie sprawności i kwalifikacje zawodowe oraz umiejętności techniczne potrzebne do życia w danej cywilizacji
Wartości
Wzory zachowań
Modele i ideały
Istota osobowości społecznej i kształtujące ją elementy.
Osobowością społeczną nazywamy względnie trwałą strukturę psychiczną człowieka, ukształtowaną pod wpływem czynników środowiska biologicznego i społecznego, wpływającą na jej zachowanie i działanie nadając kierunek i organizację.
Czynniki kształtujące osobowość społeczną
Określone cechy psychofizyczne, takie jak: zdolności, temperament i inne towarzyszą nam już od momentu narodzin, na ich podłożu, w procesie socjalizacji kształtuje się osobowość
Osobowość zintegrowana oraz przyczyny jej dezintegracji.
Osobowość zintegrowana-osobowość w której wewnętrzne konflikty zostają rozwiązane i opanowane. Jest ona warunkiem `normalnego' udziału w życiu społeczeństwa tzn udziału zgodnego z przyjętymi normami i wzorami zachowań
Dezintegracja osobowości oznacza rozpad, rozchwianie jednego lub wielu elementów osobowości. Jest ona wyrazem występujących konfliktów między poszczególnymi elementami osobowości.
Źródłem dezintegracji osobowej mogą być występujące konflikty ról i pozycji społecznych oraz sprzeczności między jaźnią subiektywną a odzwierciedloną.
Społeczne przyczyny dezintegracji:
- uczestnictwo w kilku grupach społecznych narzucających jednostce rozbieżne role, wzory,
- uczestnictwo w życiu grupy zdezorganizowanej, w której brak wyraźnie określonych kryteriów, ocen pozytywnego ideału osobowości,
- rozbieżność między elementami bio- i psychogennymi a wymaganiami roli społeczeństwa,
- rozpad jaźni subiektywnej .
Aktywność człowieka w życiu społecznym.
Czynniki wyznaczające aktywność człowieka:
1. Refleksyjna samoświadomość (ocena przez człowieka otoczenia, w którym on funkcjonuje oraz ocena samego siebie).
2. Zdolność projektowania i planowania przyszłych działań.
3. Zdolność dokonywania wyborów.
4. Konsekwencja i wytrwałość w realizowaniu podjętych decyzji.
Teoria potrzeb Maslowa.
Piramida potrzeb Abrahama Maslowa
potrzeby fizjologiczne-są one od siebie izolowane, mają swą określoną lokalizację w ciele. Zalicza się do nich potrzeby: pożywienia, snu, pragnienia, aktywności, seksualne. Gdy nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o przebiegu zachowania człowieka.
potrzeby bezpieczeństwa-należą do nich potrzeby: zależności, opieki i oparcia, protekcji, wolności od lęku, niepokoju chaosu, ładu i porządku. Pobudzają one do działania, zapewniając człowiekowi nienaruszalność, ujawniają się, gdy dotychczasowe nawyki okazują się mało przydatne.
potrzeba przynależności i miłości-występują one w usiłowaniach przezwyciężenia osamotnienia, eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich intymnych stosunków, uczestnictwa w życiu jakiejś grupy, w dążeniach do tworzenia gangów
potrzeba uznania-
potrzeba samorealizacji-wyrażają się w dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości. Stanowią one również środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub reakcje kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb.
potrzeba wiedzy i rozumienia-wyrażają się one w bezinteresownym poszukiwaniu wiedzy przez człowieka w dążeniu do poznania rzeczy nie wyjaśnionych.
potrzeby estetyczne-znajdują wyraz w pozytywnych wzruszeniach dostarczanych człowiekowi przez wytwory kultury, zarówno w postaci treści zmysłowych, jak i intelektualnych, określanych zwykle jako rzeczy ładne, piękne, harmonijne
Zdaniem Maslowa zaspokojenie potrzeb niższego rzędu (fizjologicznych, bezpieczeństwa) uaktywnia i wzmacnia potrzeby wyższego rzędu. Geneza większości potrzeb, jak i sposób ich zaspokojenia ma charakter wybitnie społeczny. Pozycja, jaką człowiek zajmuje w społeczeństwie, ustrój społeczno- polityczny i rodzaj kultury decydują o tym, w jakim stopniu jest w stanie zaspokoić swoje potrzeby i w jakiej formie to czyni .
Istota, budowa i rodzaje postaw.
Postawa- to gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty jakimi mogą być zarówno przedmioty materialne jak i idee.
Postawa składa się z trzech elementów:
Elementy wewnętrzne:
poznawczego
emocjonalnego
Element zewnętrzny
zachowaniowego (mimika, gesty, słowa)
Klasyfikacja postaw:
ze względu na kierunek: pozytywne, negatywne, obojętne
ze względu na budowę: pełne i niepełne
ze względu na czas trwania: trwałe i zmienne
ze względu na treść: w stosunku do pracy, nauki, rodziców, przełożonego, pracownika, rządy
ze względu na zakres podmiotowy: indywidualne, grupowe
ze względu na stosunek do norm społecznych i prawnych: konformistyczna, monkonformistyczna, legalistyczna, przestępcza.
Styczności społeczne, ich składniki i rodzaje.
STYCZNOŚĆ PRZESTRZENNA (spotkanie pewnej liczby osób w danej przestrzeni).
STYCZNOŚĆ PSYCHICZNA (spostrzeżenie cech innych osób)
STYCZNOŚCI SPOŁECZNE- układy złożone z 3 elementów:
Przynajmniej z dwóch osób.
Pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności.
Czynności dotyczących tej wartości. W styczności psychicznej nie ma jeszcze tego elementu czynności (np. kupowanie gazety, pożyczanie pieniędzy).
Kryteria klasyfikacji styczności społecznych:
Czas i częstotliwość występowania styczności pozwala wyróżnić styczności społeczne przelotne i trwałe.
Forma przestrzenna styczności powoduje ich podział na pośrednie i bezpośrednie.
Rodzaj przedmiotu styczności jest podstawą wyróżniania styczności osobistych i rzeczowych.
Stopień uregulowania czynności przepisami dzieli styczności na prywatne i publiczne.
Grupa społeczna i jej elementy składowe (wpływające na sprawne funkcjonowanie).
Grupa społeczna-co najmniej 3 osoby powiązane systemem stosunków uregulowanych instytucjonalnie posiadających niektóre wspólne wartości, cele, i odmienne od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności. Grupa społeczna powstaje wtedy, gdy pewna zbiorowość ma do zrealizowania wspólny cel , którego osiągnięcie wymaga zbiorowego i skoordynowanego działania. Zapewnia je organizacja dokonująca podziału celu głównego na cząstkowe, czyli zadania przypisane każdemu członkowi grupy. Wspólnota celu jest głównym czynnikiem kreującym grupę społeczną.
Elementy składowe gr. społ.:
1. członkowie ustalają identyczność i ciągłość trwania grupy.
2. zadania grupy.
3. środki służące realizacji zadań.
4. mechanizmy psychospołeczne wytwarzane dla realizacji zadań.
5. czynniki utrzymujące spójność wewnętrzną gr., instytucje i systemy kontroli społecznej, wzory zachowania i normy regulujące stosunki między członkami.
6. instytucje i środki regulowania styczności i stosunków z innymi grupami.
Klasyfikacja grup społecznych.
Rodzaje grup społecznych
a/ ze względu na typ struktury społecznej (wielkość)
- małe : opierają się na bezpośrednich kontaktach i więzi osobistej członków , nie posiadają podgrup - mają prostą strukturę.
Przykłady: rodzina, krąg rówieśniczy .
- duże : mają złożoną strukturę , a stosunki w nich mają charakter pośredni i bezosobowy .
Przykłady : naród , grupa wyznaniowa , zbiorowość regionalna , kategoria społeczno-zawodowa
b/ ze względu na typ więzi społecznej
- pierwotne: istnieją więzi oparte na kontaktach osobistych i podstawach emocjonalnych np. rodzina lub grupa przyjaciół
- wtórne : istniejące w nich więzi oparte są na wspólnych interesach ( członków łączy cel ) i mają charakter bezosobowy
Przynależność do nich jest wynikiem dobrowolnego wyboru.
Przykłady: partie polityczne , związki zawodowe .
c/ ze względu na stopień sformalizowania
- formalne : posiadają ściśle określone struktury , cel , zakres działania . Funkcjonują w oparciu
o zasady prawne i mają sformalizowaną kontrolę społeczną .
Przykłady : wojsko , policja , partie , związki zawodowe , szkoły .
- nieformalne : powstają spontanicznie , a więzi między członkami oparte są na zwyczaju .Nie mają
formalnie wytyczonych zadań , a ich struktura jest płynna .Dominują więzi osobowe.
Przykłady: krąg towarzyski , koło zainteresowań .
d/ ze względu na sposób uzyskiwania członkostwa (kryteria przyjęć)
- ekskluzywne ( zamknięte) : istnieją ściśle określone kryteria przyjęcia nowych członków, np. pochodzenie , stan majątkowy.
Przykład: kluby biznesmenów.
- inkluzywne (otwarte): to grupy dostępne, w których kryteria są mniej istotne PTTK .
e/ ze względu na stopień trwałości
krótkotrwałe ( istniejące w trakcie jakiegoś wydarzenia np. kibice na meczu czy publiczność na koncercie ) i długotrwałe .
f/ ponadto wyróżnia się grupy celowe i autoteliczne (ich istnienie celem samym w sobie)
Rodzaje grup społecznych - inna klasyfikacja:
Grupy społeczne w zależności od wielkości
małe - wszyscy się znają; ludzie potrafią rozpoznać innych członków grupy z wyglądu; wchodzą ze sobą w bezpośrednie relacje (face to face relation)
duże - członkowie grupy stykają się ze sobą i komunikują za pomocą medium; ludzie nie znają się osobiście, ich kontakty mają charakter pośredni
Grupy społeczne w zależności od rodzaju więzi społecznej
pierwotne - pierwsze grupy, z którymi stykami się po narodzinach: rodzina, grono rówieśników i grupa sąsiedzka. Grupy te są pierwsze w doświadczeniu życiowym jednostki - każdy styka się najpierw z nimi zanim dojdzie do kontaktu z innymi grupami. Mają charakter uniwersalny - występują we wszystkich społecznościach. Cechy charakterystyczne: intymność, nieformalność, bezpośrednia komunikacja, grupy niewielkie, tworzone spontaniczne; wywierają największy wpływ socjalizujący
wtórne - oficjalność, formalność, anonimowość, mocniej sformalizowane, stosunki pośrednie (za pomocą medium), bardziej liczebne, tworzone dla osiągnięcia jakiegoś celu
Grupy społeczne w zależności od rodzaju organizacji / typu więzi
formalne - więź rzeczowa, oparta na interesie; istnieje prawo (np. statut organizacji, partii politycznej), które reguluje strukturę, cel i normy danej grupy
nieformalne - więzi osobiste, oparte na uczuciach, emocjach
Grupy społeczne ze względu na charakter członkostwa
automatyczne - jesteśmy członkami danej grupy w wyniku urodzenia
dobrowolne - wybieramy daną grupę na podstawie własnej, dobrowolnej decyzji; zapisujemy się do niej
zamknięte (ekskluzywne) - o przynależności do grupy decyduje spełnienie surowych warunków i kryteriów
Grupy społeczne ze względu na typ solidarności
wewnętrzne - silna więź wewnątrzgrupowa; członkowie darzą się wzajemną sympatią
zewnętrzne - pogarda i lekceważenie wobec innych. Jesteśmy przekonani o naturalności naszych obyczajów i dziwactwie zwyczajów innych
Grupy społeczne ze względu na stopień trwałości
sporadyczne - powstają na rzecz realizacji jakiegoś projektu; grupy oparte na przelotnych kontaktach czy znajomościach
trwałe - istnieją dłużej niż czas trwania ludzkiego życia - np. naród, katolicy, muzułmanie. Naród trwa i zachowuje swoją tożsamość mimo, że ma coraz to nowych członków i następuje nieustanna zmiana jego składu. Jest to możliwe dzięki kulturze przekazywanej z pokolenia na pokolenie.
Procesy społeczne i ich klasyfikacja i przykłady.
Proces społeczny-jest to seria zjawisk mających wpływ na osobowość jednostki bądź grupy społecznej. Grupy te i jednostki ścierają się ze sobą pod wpływem różnego rodzaju zależności przyczyniowych lub strukturalno-funkcjonalnych. W wyniku tych zjawisk następują różnego rodzaju przeobrażenia społeczno-kulturowe.
Klasyfikacja:
ze względu na układ w jakim przebiegają:
- procesy intrapersonalne
- procesy zachodzące między jednostkami
-procesy zachodzące między jednostką a grupą
- procesy zachodzące między dwoma grupami
ze względu na dążenia jednostek i grup społecznych
- procesy przystosowania
- procesy wspołpracy
- procesy współzawodnictwa
-procesy konfliktowe
ze względu na zmiany organizacji
-procesy rozwoju i postępu
- procesy dekadencji
- procesy reorganizacji
- procesy dezoorganizacji
Współczesny i tradycyjny pogląd na temat konfliktu.
TRADYCYJNY POGLĄD
Konfliktu,można uniknąć
Powodem konfliktu są błędy ludzi
Konflikt stanowi zaprzeczenie harmonijnej współpracy
Przywódcy powinni eliminować konflikty za wszelką cenę
Konflikty są niepożądane
Optymalna efektywność organizacji wymaga likwidacji konfliktu
WSPÓŁCZESNY POGLĄD
Konflikt jest nieunikniony
Konflikt powstaje z wielu przyczyn
Konflikty przyczyniają się do wzrostu efektywności współpracy ludzi
Wiele konfliktów odgrywa bardzo ważną rolę
Przywódcy powinni kierować konfliktem tak, aby przyniósł pozytywne konflikty
Optymalna efektywność organizacji wymaga konfliktu na umiarkowanym poziomie
Metody rozwiązywania konfliktów i ich ocena.
Wyróżniamy pięć podstawowych metod rozwiązywania konfliktów :
1. Wyłączanie - odstąpienie od współpracy z osobą konfliktogenna. Sprowadza się to najczęściej do zerwania z nią kontaktów osobistych czy wymówienia pracy. Wyłączenie nie jest jednak rozwiązaniem konfliktu, lecz dowodem na to, że jest to możliwe w istniejącym układzie personalnym.To styl typowy dla osób, dla których samo napięcie emocjonalne i frustracja spowodowana konfliktem jest na tyle silne, że wola wycofać się z konfliktu, niż podjąć próby jego konstruktywnego rozwiązania. Podejście takie spowodowane jest prawdopodobnie tym, że w przeszłości jakieś konflikty na tyle mocno zraniły danego człowieka, że pamięć tego powoduje reakcję wycofania się. Może być również podyktowane przeświadczeniem, ze konflikt sam w sobie jest złem, że jest zbędny i poniżający. Ludzie w różny sposób unikają konfliktów . W sytuacji równowagi sił obu stron będą udawali, że konfliktu nie ma. Gdy jedna strona sporu jest silniejsza wycofają się i ustąpią z realizacji własnych praw i interesów. Żeby zachować dobre samopoczucia podejmą próby zdeprecjonowania strony sporu lub jego przedmiotu. Gdy zaś oni sami mają przewagę, będą usiłowali narzucić własne zdanie, próbując zdominować partnera interakcji, nie dbając przy tym o to, po czyjej stronie są rzeczywiste racje. W ten sposób będą uciekali od rzeczywistego rozwiązania zaistniałego problemu.
2. Poddanie się - to najczęściej stosowana metoda rozwiązywania konfliktów, polegająca na wykorzystaniu przez silniejszego swojej pozycji w organizacji. Poddanie podobnie jak wyłączenie nie jest skutecznym rozwiązaniem, gdyż strona poddająca się przy pierwszej lepszej okazji ponownie wywołuje konflikt.
Ten styl, najogólniej mówiąc, polega na postępowaniu zgodnym z interesem strony przeciwnej. Postępują tak te osoby, które nastawione są przede wszystkim na podtrzymanie dobrych relacji z innymi, nawet kosztem rezygnacji z pozostałych swoich potrzeb, praw czy interesów. Podobnie, jak ludzie stosujący unikanie, osoby łagodzące właśnie sa przekonane, że spór to tylko zło i zagrożenie. Przyczyn konfliktów dopatrują się często w postawach egoistycznych, przez co łatwiej przychodzi im pogodzenie się z ponoszonymi psychicznymi kosztami czy wyrzeczeniami.
3.Zmuszenie do ustąpienia - strona konfliktu zmusza do ustąpienia przeciwnika, przeciągając na swoją stronę osoby dotychczas w konflikt niezaangażowane. Styl ten charakteryzuje się tym , że aby osiągnąć swój cel , strona konfliktu spala bardzo dużo energii i używa wielu środków, nie rezygnuje również z manipulacji czyli instrumentalnego traktowania innych ludzi.
4. Kompromis - To postępowanie umożliwiające częściowe zaspokojenie interesów obu stron. Każdy jednak coś traci, a coś zyskuje. Kompromis warto wziąć pod uwagę, gdy interesy są mniej ważnie, niż dobre wzajemne stosunki lub niezbędne jest szybkie rozwiązanie problemu. Dochodzi do niego, gdy strony pozostające w sporze są jednakowo silne i nie znajdując sprzymierzeńców, postanawiają „dogadać się” z e swoim przeciwnikiem. Zgodnie z takim rozumieniem, każda ze stron ma szanse zdobyć cos w wyniku konfliktu, musi także jednak i cos stracić. Najbardziej porządnym efektem kompromisu mają być jednakowe ustępstwa z wysuwanych roszczeń, dające procentowy podział przedmiotu sporu w relacji 50:50. Strony musza znaleźć taką wspólną płaszczyznę porozumienia miedzy sobą, aby mogli wspólnie koegzystować.
5. Integracja / Współpraca / - ten styl wynika z założenia, że zawsze można znaleźć rozwiązanie, które usatysfakcjonuje obie strony konfliktu. Jest to jeden z najbardziej efektywnych stylów rozwiązywania konfliktu. Szczególnie użyteczny w sytuacjach, kiedy obie strony mają odmienne cele, powoduje, że łatwo odkryć rzeczywistą przyczynę sporu, a jest nią najczęściej błędna komunikacja lub jej brak. Strony wspólnym wysiłkiem znajdują rozwiązania usuwające przyczyny konfliktu. Integracja jest możliwa zwłaszcza wówczas, gdy pomiędzy stronami istnieją stałe kontakty ułatwiające ich wzajemne zrozumienie się. Ta metoda wiąże się z wola zaakceptowania celów drugiej strony konfliktu, bez rezygnacji z własnych. Istnieje tu założenie, że zawsze można znaleźć rozwiązanie, które w pełni usatysfakcjonuje obie strony konfliktu, choć niekoniecznie muszą wiązać się z tym jednakowe ustępstwa stron.
Podstawą skutecznego rozwiązywania wszelkiego rodzaju konfliktów jest przekonanie, że są one nieuniknione. Zapobieganie konfliktom polega głównie na eliminowaniu ich przyczyn.