36. Co świadczy o biologicznym, a co o społecznym pochodzeniu emocji? (150-154, 163-165)
Wrodzony charakter naszych emocji jest niemalże pewny. Świadczy o tym fakt, że istnieje znaczne podobieństwo wyrażania pewnych emocji takich jak gniew, lęk, zdziwienie, obrzydzenie, radość i smutek za pomocą mimiki, głosu i ruchów dla ludzi żyjących w różnych kulturach na całym świecie. Poza tym odkryto, że dzieci niewidome lub głuche, pozbawione doświadczeń, dzięki którym mogłyby nauczyć wyrażania emocji, wyrażają swoje emocje w podobny sposób, jak inni ludzie - jest to niezbity dowód na to, że emocje mają pochodzenie biologiczne.
Społeczne pochodzenie emocji związane jest z kulturą, w której wychowuje się jednostka. Sposób okazywania emocji może w różnych społecznościach przybierać skrajnie odmienne formy.
37. Co to są kompetencje emocjonalne? (str. 170-173)
Kompetencje emocjonalne jest to zdolność jednostki do radzenia sobie zarówno z własnymi jak i cudzymi emocjami. Do podstawowych elementów kompetencji emocjonalnej (każdy składnik odnosi się do innych umiejętności, jakie dziecko musi nabyć w drodze do dojrzałości) należą:
1.Świadomość własnego stanu emocjonalnego.
2.Zdolność dostrzegania cudzych emocji.
3.Zdolność używania słownictwa związanego z emocjami, powszechnie stosowanego w danej (pod)kulturze.
4.Zdolność do współczującego zaangażowania w cudze doświadczenia emocjonalne.
5.Umiejętność zdawania sobie sprawy, że wewnętrzne stany emocjonalne nie muszą korespondować z ich zewnętrznymi oznakami , zarówno u siebie jak i u innych.
6.Zdolność adaptacyjnego radzenia sobie z przykrymi i nieprzyjemnymi emocjami.
7.Świadomość, że rodzaj relacji określa się w dużej mierze na podstawie sposobu komunikowania emocji i wzajemności emocji w związku.
8.Zdolność do samoskuteczności emocjonalnej, tj. poczucie kontroli i akceptacja własnych stanów emocjonalnych.
By element uznać za kompetentny, musi on zostać poddany ocenie z uwzględnieniem wieku jednostki (kompetencje emocjonalne należy odnosić do określonych przedziałów wiekowych). Ocena musi również uwzględniać otoczenie kulturowe jednostki - to, co uznaje się za „dojrzałą” umiejętność w jednym środowisku, w innym może nie być za taką uznane. Kompetencje emocjonalne wiążą się z kompetencjami społecznymi, ponieważ umiejętność radzenia sobie z własnymi i cudzymi emocjami stanowi sedno kontaktów społecznych.
38. Przedstaw podstawowe cechy teorii J. Piageta. (str. 186-189)
Podstawowe cechy teorii J. Piageta:
- rozwój przebiega etapowo, każde stadium charakteryzuje się sposobem myślenia, który różni się pod względem jakościowym zarówno od stadium poprzedniego, jak i od stadium następnego (w ciągu całego dzieciństwa w kolejnych okresach życia powstają zupełnie nowe strategie rozumowania);
- rozwój intelektualny można zrozumieć jedynie dzięki analizie dynamicznego i ciągłego wzajemnego oddziaływania dziecka i otoczenia. Aby zrozumieć , w jaki sposób dziecko przyswaja sobie wiedzę, należy szczegółowo prześledzić, jak w toku swego rozwoju dziecko wpływa na środowisko, a jak środowisko na dziecko (wiedza konstruowana jest w wyniku wzajemnych oddziaływań dziecka i środowiska - powstaje w wyniku aktywnego badania przez dziecko przedmiotów i pojęć, przyswajanie wiedzy oparte jest na działaniu i nigdy nie jest procesem biernego gromadzenia informacji; konstruowanie to włączanie do posiadanych struktur umysłowych nowozdobytej wiedzy);
- na każdym etapie swego rozwoju dzieci są zdolne do selekcjonowania, interpretowania, przetwarzania i odtwarzania doświadczeń tak, by dopasować je do już posiadanych struktur umysłowych (asymilacja);
- proces adaptacji (dostosowania się do wymagań środowiska) osiągany jest dzięki procesom: asymilacji (proces umysłowy, dzięki któremu jednostka włącza nowe doświadczenia do już istniejącego schematu, a zatem przetwarza przychodzącą informację tak, by „pasowała” do dotychczasowego typu myślenia) i akomodacji (proces umysłowy, dzięki któremu jednostka modyfikuje istniejące schematy tak, by pasowały do nowych doświadczeń, a zatem dostosowuje poprzednie tryby myślenia do nadchodzących informacji);
- inteligencja nie zaczyna się od wyszukanych procesów umysłowych, ale od prymitywnych wzorców zachowań odruchowych , obecnych od narodzin (wzorce będą się zmieniały, dostosowywały, łączyły, stawały się bardziej rozbudowane na skutek kontaktu z przedmiotami świata zewnętrznego);
- rozwój inteligencji należy rozumieć jako proces jak najbardziej precyzyjnej i złożonej adaptacji do środowiska (inteligencja to narzędzie do przystosowania się do środowiska);
- gdy dziecko zdobywa nowe doświadczenie nie pasujące do jego dotychczasowej struktury umysłowej, wpada w stan braku równowagi; są zmuszone do ich ogarnięcia, tj. szukają równowagi (to, wg Piageta, jest główną siłą sprawczą rozwoju intelektualnego - dochodzi do niego, gdy napotkane wydarzenie nie jest zbyt rozbieżne z tym, co dziecko już zna).
39. Przedstaw stadia rozwoju poznawczego dziecka wg J. Piageta. (str.189-190)
Stadia rozwoju poznawczego:
1.SENSORYCZNO - MOTORYCZNE (od urodzenia do 2 lat): Niemowlęta są uzależnione od sensorycznych i motorycznych środków uczenia się i rozumienia środowiska. Opierające się na działaniu struktury poznawcze stają się coraz bardziej złożone i skoordynowane. Dopiero pod koniec tego okresu działania ulegają internalizacji i tworzą się symbole reprezentacyjne.
2.PRZEDOPERACYJNE (od 2 do 7 lat): Dzieci potrafią posługiwać się symbolami (słowami, obrazami umysłowymi) w celu zrozumienia świata. Możliwa jest zabawa oparta na wyobraźni , a dzieci wyraźnie potrafią oddzielić fantazję od rzeczywistości. Myślenie ma początkowo charakter egocentryczny i dopiero pod koniec tego okresu dzieci stają zdolne do uwzględnienia punktu widzenia innych osób.
3.OPERACJI KONKRETNYCH (od 7 do 11 lat): Dzieci przyswajają sobie rozmaite operacje umysłowe, takie jak wielokrotna klasyfikacja, odwracalność, szeregowanie, zasadę zachowania stałości, przy użyciu których na różne sposoby manipulują symbolami. Pojawia się myślenie logiczne, choć rozwiązywanie problemów nadal ogranicza się w zasadzie do przedmiotów konkretnych, a nie obejmuje pojęć abstrakcyjnych.
4.OPERACJI FORMALNYCH (od 11 lat): Dzieci są już zdolne do operacji umysłowych na pojęciach abstrakcyjnych i do myślenia logicznego. Potrafią rozważać różne możliwe rozwiązania problemu bez ich wykonywania. Są w stanie radzić sobie z sytuacjami zupełnie hipotetycznymi. Myślenie coraz częściej dotyczy raczej pojęć, niż przedmiotów.
40. Podaj cechy charakterystyczne stadium sensoryczno - motorycznego w rozwoju poznawczym dziecka. (str. 190-195)
STADIUM SENSORYCZNO - MOTORYCZNE
- trwa od urodzenia do 2 r. ż.;
- dzieci gromadzą wiedzę o świecie w kategoriach działań, jakie podejmują względem otoczenia; wiedza uzyskiwana jest poprzez ssanie, chwytanie, obserwowanie, głaskanie, gryzienie i inne tego typu jawne czynności wykonywane na obiektach z otoczenia (wiedza nie pochodzi z wewnętrznych procesów myślowych);
- najistotniejsze zmiany w stadium:
* od sztywnych do elastycznych wzorców czynności
(Dzieci rodzą się ze sporą liczbą wzorców reakcji, które od samego początku umożliwiają im wejście kontakt z otoczeniem. Pozwalają one radzić sobie tylko z niewielkim zakresem określonych bodźców. W ciągu początkowych miesięcy sztywność zasad ulega uelastycznieniu, gdyż dziecko stopniowo staje się zdolne do reprezentowania tych samych zachowań w reakcji na coraz większą liczbę bodźców.)
* od pojedynczych do skoordynowanych wzorców zachowań
(Początkowo przedmioty służą patrzeniu na nie, chwytaniu lub ssaniu. Później dziecko uczy się, że jednocześnie, w sposób skoordynowany na tym samym przedmiocie można dokonywać całej serii różnych działań.)
* od zachowania reaktywnego do intencjonalnego
(Działania dziecka nie są początkowo ani zamierzone, ani planowane. Jego oddziaływanie na środowisko ma charakter przypadkowy.)
* od zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych
Pod koniec okresu niemowlęctwa stopniowo pojawiają się oznaki procesów umysłowych. W 1 r.ż. rozwiązywanie problemów (jeśli w ogóle istnieje) pozostaje na poziomie metody prób i błędów. W 2 r.ż. zachowania dziecka stają się o wiele bardziej wszechstronne. Korzystanie z reprezentacji umysłowej jest jednak nadal prymitywne.
*odkrycie przez dziecko stałości przedmiotu - polega na zrozumieniu, że świat jest zbudowany z przedmiotów stanowiących odrębne byty, które istnieją bez względu na to, czy zdajemy sobie z tego sprawę, czy nie. Pod koniec 2 r.ż. dziecko jest zdolne zdać sobie sprawę, że przedmioty mają charakter trwały bez względu na to, czy dziecko jest tego świadome czy nie.