Standard realizacji szczepień ochronnych u dzieci i osób dorosłych
Zapobieganie chorobom zakaźnym poprzez konsekwentną realizację szczepień ochronnych u dzieci zdrowych oraz w grupach ryzyka to najistotniejszy element działań profilaktycznych lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.
I stopień referencji
Lekarz rodzinny i lekarz pediatra winien realizować Program Szczepień Ochronnych w oparciu o rokrocznie aktualizowany kalendarz szczepień, wydawany w formie rozporządzenia przez MZiOS.
Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien wykonywać w możliwie jak najszerszym zakresie szczepienia zalecane w grupach ryzyka.
II stopień referencji
W przypadku koniecznej konsultacji może korzystać z sieci Wojewódzkich Poradni Konsultacyjnych Szczepień. Poradnie te udzielają w szerokim zakresie porad dotyczących szczepień ochronnych, w tym układają indywidualny kalendarz szczepień.
III stopień referencji
Ustalenie zaleceń dotyczących szczepień w grupach ryzyka odbywa się w wysokospecjalistycznych ośrodkach, instytutach i akademiach medycznych, gdzie lekarze specjaliści z poszczególnych dziedzin zajmują się długofalową opieką nad przewlekle chorymi pacjentami. Wątpliwości dotyczące bezpieczeństwa i efektywności szczepień wynikające z przewlekłego przebiegu choroby mogą konsultować w Poradniach Immunologii Klinicznej, które zajmują się kwalifikacją do szczepień w oparciu o ocenę stanu odporności oraz wykonują niezbędne szczepienia często szczepionkami nierejestrowanymi. Wątpliwości dotyczące stanu uodpornienia pacjenta stanowią najczęstszą przyczynę zwolnień ze szczepień.
Poradnia Immunologii Klinicznej Instytutu "Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka" realizuje szczepienia ochronne zalecane u dzieci z pierwotnymi i wtórnymi niedoborami odporności, brakiem śledziony, w okresie leczenia immunosupresyjnego, przed i po przeszczepie narządów i szpiku kostnego. Wykonywane są również szczepienia u dzieci z reakcją anafilaktyczną na białko jaja kurzego oraz we wszystkich innych grupach ryzyka. Poradnia udziela również konsultacji w ocenie niepożądanych odczynów poszczepiennych.
Choroby infekcyjne, najczęściej bakteryjne i wirusowe, mające zwykle łagodny przebieg u osób zdrowych, znacznie ciężej przebiegają u osób przewlekle chorych, komplikując leczenie choroby zasadniczej, doprowadzając niejednokrotnie do zgonu.
Szczepienia przeciwko powszechnym patogenom zakażeń dróg oddechowych dotyczą bardzo wielu grup pacjentów przewlekle chorych oraz osób z otoczenia chorego.
Ze względu na doniosłość tych szczepień w ochronie pacjentów przewlekle chorych w oparciu o zalecenia WHO i MMWR (Morbidity and Mortality Weekly Report, April 4, 1997 /vol 46/ No RR-8) zamieszczamy poniżej wskazania do ich stosowania.
Szczepienia przeciwko Haemophilus influenzae typu b i Streptococcus pneumoniae obejmują następujące grupy przewlekle chorych:
Chorzy z niedokrwistością sierpowatą (postać homozygotyczna).
Chorzy z przewlekłą samoistną małopłytkowością.
Chorzy bez śledziony lub ze znacznym upośledzeniem jej funkcji.
Przewlekłe choroby nerek i zespół nerczycowy.
Niedobory odporności lub immunosupresja wywołana przebiegiem choroby lub leczeniem:
pierwotne niedobory odporności,
nosiciele wirusa HIV oraz chorzy na AIDS,
białaczka, chłoniak, choroba Hodgkina, białaczka szpikowa, uogólniona choroba nowotworowa,
przeszczep narządów i szpiku kostnego.
Przewlekłe choroby serca.
Przewlekłe choroby płuc, w tym astma sterydozależna.
Przewlekłe choroby wątroby, w tym marskość.
Cukrzyca.
Profilaktyka zakażenia wirusem grypy
Większość przypadków grypy spowodowana jest przez wirusy typu A i B. Wirus typu A jest powodem epidemii. Grypa spowodowana wirusem B występuje w okresach, gdy zmniejsza się inwazyjność wirusa typu A. Przebieg zakażeń wywołanych przez ten wirus ma przebieg łagodniejszy.
Szczepienia zalecane są każdego roku osobom, u których grypa może mieć szczególnie ciężki przebieg ze względu na proces chorobowy.
W związku z tym szczepienia przeciwko grypie zalecane są w poniższych stanach chorobowych:
przewlekłe choroby dróg oddechowych, w tym astma,
przewlekłe choroby serca,
przewlekłe choroby nerek,
cukrzyca,
immunosupresja spowodowana leczeniem lub chorobą, w tym osoby z brakiem i dysfunkcją śledziony.
Szczepienia zalecane są w grupach osób szczególnie narażonych na zakażenia wirusem grypy:
osoby starsze, powyżej 65. roku życia, które jednocześnie powinny otrzymać raz na 5 lat szczepionkę przeciwko Streptococcus pneumoniae,
osoby z otoczenia osób przewlekle chorych,
pracownicy służby zdrowia,
dzieci i dorośli z domów opieki,
pracownicy szkolnictwa, handlu, transportu i budownictwa,
inne grupy przebywające w dużych skupiskach ludzkich oraz osoby pracujące na otwartej przestrzeni.