Nazwa socjologia została wprowadzona w 1938roku przez francuskiego filozofa Augusta Comte'a.
W Stanach Zjednoczonych pierwszy wydział socjologii powstał na Uniwersytecie w Chicago. W Europie pierwsza katedra socjologii powstała we Francji na Uniwersytecie w Bordeaux. W Polsce twórcą pierwszego uniwersyteckiego ośrodka socjologicznego był Florian Znaniecki, założyciel katedry na Uniwersytecie w Poznaniu w 1920 roku.
Już starożytni filozofowie definiowali człowieka jako istotę społeczną. Socjologia ma długą przeszłość, ponieważ każdy człowiek od tysięcy lat porównuje doświadczenia kontaktów z innymi, obserwuje zachowanie, stosuje różne strategie w życiu codziennym. Wiedza potoczna jest jednak zbiorem spostrzeżeń dość przypadkowych i osobistych. Jest fragmentaryczna i niespójna, a często również pochopna.
Naukowa socjologia odwoływała się do systematycznego, standardowego sposobu osiągania i uzasadniania tez prawdziwych, zwanych metodą naukową. Tworzono język dyscypliny - pojęcia, definicje. Naukowa wiedza socjologiczna miała:
weryfikować fakty, odkrywać niezamierzone i nieuświadomione konsekwencje społeczne działań podejmowanych przez członków społeczeństwa,
odkrywać głębokie mechanizmy zjawisk, ukazywać ich powiązania z kontekstem innych zjawisk równoczesnych, a także sekwencją zjawisk wcześniejszych
przewidywać przyszły bieg zdarzeń
udzielać naukowo ugruntowanych rad na temat tego, co robić, aby zmienić społeczeństwo w pożądanym kierunku.
Wizje naukowości socjologii
Pozytywistyczny
Ograniczenie poznania naukowego, do faktów bezpośrednio obserwowalnych
Osiąganie uogólnień drogą ostrożnej indukcji
Sprowadzenie praw naukowych do prostych tez o zależnościach między obserwowalnymi faktami
Proste, rozumowe wyprowadzanie z praw naukowych przewidywań na temat zjawisk przyszłych
Wyprowadzanie z praw i predykcji dyrektyw praktycznych na temat zapobiegania lub wywoływania nowych faktów, poprzez tłumaczenie ich na język czynów
Naturalizm - naśladowanie metod nauk przyrodniczych
Zakwestionowany, bo w świecie przyrody nie ma na przykład kultury
Model humanistyczny / antypozytywistyczny
Nauka nie może się ograniczać do obserwowalnych faktów, musi sięgać do ukrytych znaczeń, wartości wiązanych z faktami przez ludzi
Metoda rozumienia - Weber
Współczynnik humanistyczny - Znaniecki, Thomas - wszelkie fakty społeczne, są zawsze związane z działalnością ludzi, mieszczą się w obrębie życiowych doświadczeń jednostek lub zbiorowości
Wiedza socjologiczna
Każde celowe i zamierzone działanie wyzwala wielką ilość efektów niezamierzonych
Pojedyncze działania ludzkie obarczone są czynnikiem niepewności, przypadkowością
Karol Marks - wiedza socjologiczna w odróżnieniu od przyrodniczej, ma walor ideologiczny
Koncepcje,, wizje, teorie mają znaczenie praktyczne w świecie społecznym, ponieważ zmieniają myślenie ludzi, ich motywacje, intencje, a konsekwencji działania
Prognozy samorealizujące się - ludzie biorą na poważnie jakąś teorie i wynikające z niej przewidywania, nawet jeśli są fałszywe, doprowadzają do tego, że teoria się sprawdza
Prognozy samodestrukcyjne - biorąc pod uwagę jakąś teorię, robimy wszystko, by uniknąć opisywanych w niej celów, dlatego teoria ta się nie potwierdza
SPOŁECZEŃSTWO
Rodzaj rzeczywistości, która manifestuje się w zbiorowościach najrozmaitszej skali
Pomiędzy poszczególnymi jednostkami puszą występować powiązania, relacje, zależności
System społeczny składający się z pozycji społecznych i ról
Ludzie wchodzą w strukturalne zależności, uczestniczą w systemach społecznych - aktywność
Działania ludzkie jako podstawowe tworzywo
Znaczenie ludzkich działań, mające charakter faktu społecznego
Kultura
Społeczeństwo nie jest stałe ; wszystko co istnieje w społeczeństwie to zdarzenia społeczne - płynne, nieustanne, zmienne
Społeczeństwo to byt wielowymiarowy, wieloaspektowy, istniejący na siedmiu poziomach. Siedem punktów wiedzenia tym, czym jest społeczeństwo / orientacje socjologiczne
Demograficzna - populacja
Grupowa - złożone z jednostek zintegrowane całości, wspólnota
Systemowa - układ pozycji i ról
Strukturalna - sieć relacji międzyludzkich
Aktywistyczna - działania ; społeczeństwo jako konglomerat wzajemnie zorientowanych działań jednostek
Kulturowa - społeczeństwo to zbiór podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł, wpływających na działanie jednostek
Polowa / zdarzeniowa - zmienne , płynne pole, pełne zdarzeń społecznych
SOCJOLOGIA TO NAUKA o ludziach działających w polu wzajemnych relacji, którzy nadają temu polu nieustanną dynamikę funkcjonowania i stawania się, a utrwalone, często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako ramy strukturalne i kulturowe kolejnych działań następujących po sobie pokoleniom.
SOCJOLOGICZNA WYOBRAŹNIA to zdolność wiązania wszystkiego, co dzieję się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego złożoności i różnorodności.