Budżet Państwa
Funkcje
1. Ekonomiczne państwa
•alokacyjna optymalna alokacja zasobów, tworzenie podstaw i warunków efektywnego gospodarowania
•stabilizacyjna wysokie tempo wzrostu gospodarczego, ograniczanie inflacji i bezrobocia, zmniejszanie amplitudy wahań koniunkturalnych ..
•redystrybucyjna niwelacja nieakceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych
2. Budżetu
•fiskalna gromadzenie dochodów
•redystrybucyjna zmiany w podziale PKB
•stymulacyjna wpływanie na poziom DN, tempo wzrostu gospodarczego, zmiany strukturalne w gospodarce, poziom konsumpcji
Budżet
•plan finansowy państwa zawierający zestawienie planowanych na następny rok dochodów i wydatków rządowych
•sporządza rząd
•zatwierdza (po poprawkach) parlament
•instrument określania i realizacji polityki gospodarczej i społecznej rządu
•główne dochody: podatki, opłaty, cła, dochody z majątku skarbu państwa
•główne wydatki: utrzymanie administracji państwowej, armii, policji służb dyplomatycznych, finansowanie sfery socjalnej, kultury, utrzymanie i rozwój infrastruktury, interwencje w gospodarce
Zasady polityki budżetowej
•rocznego budżetowania
•zupełności żadna dziedzina nie jest pominięta w planie budżetu (wszystkie dochody i wydatki)
•jedności jedno zestawienie
•jawności podanie do publicznej wiadomości
•równowagi budżetowej
Podatki
•przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu pokrycia wydatków państwa
•Najważniejsze źródło dochodów budżetowych
•Narzędzie redystrybucji i kształtowania realnych dochodów ludności (zmiana wysokości dochodu i konsumpcji)
•rodzaje: dochodowe, konsumpcyjne (od wydatków), majątkowe
Nadmierne opodatkowanie
•Osłabia bodźce do pracy,
• sprzyja uchylaniu się od podatków
•Sprzyja oszustwom podatkowym
•Krzywa Laffera pokazując zależność między wpływami do budżetu z tytułu podatków a wysokością opodatkowania, wskazuje na negatywne skutki nadmiernych podatków i potrzebę łagodzenia progresji podatkowej
•Zasady dobrego systemu podatkowego (A. Smith 1776) sprawiedliwe, wysokość z góry określona, warunki płatności dogodne dla płatnika, koszty poboru niskie. Wówczas podatki nie powinny hamować aktywności i przedsiębiorczości podatnika
Cechy wydatków rządowych
•Wysoki stopień inercji, mała elastyczność
•Tendencja do wzrostu wydatków (zaostrzająca się konkurencja wymaga zwiększenia eksportu, innowacyjności, nakładów na B+R, wprowadzenia do społeczeństwa informacyjnego)
w tym szybki wzrost wydatków „sztywnych” zobowiązania bankowe, dopłaty do systemu ubezpieczeń społecznych
Finansowanie wydatków rządowych
•Podatki
•Pożyczki od społeczeństwa (obligacje) dług publiczny to całkowite pozostające do spłaty zadłużenie państwa
•Sprzedaż majątku
•Emisja pieniądza
•Kredyt zagraniczny
Mnożnik zrównoważonego budżetu
•Jednoczesny wzrost wydatków budżetu państwa, który jest sfinansowany takim samym wzrostem podatków od ludności powoduje wzrost dochodu równy wzrostowi wydatków budżetowych
•Mnożnik zrównoważonego budżetu jest równy 1
Efekt wypychania
Polega na ograniczeniu popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektora prywatnego przez wzrost wydatków państwa
Sekwencja postępowania
•Wzrost G powoduje wzrost produkcji i dochodu
•Wyższy dochód wywołuje wzrost zamierzonych realnych zasobów pieniądza (popyt na pieniądz)
•Przy stałej podaży pieniądza wzrost popytu w ujęciu realnym prowadzi do wzrostu stóp procentowych
•Wyższe stopy % spowodują wypieranie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego oraz stłumienie efektu ekspansji fiskalnej
•Wydatki państwa wypierają wydatki prywatne
Wypieranie - wnioski
Polityka fiskalna przy stałej podaży pieniądza ma charakter mniej ekspansywny niż przy założeniu wzrostu podaży pieniądza, czyli pobudzający wpływ zwiększonych wydatków państwa zostaje częściowo stłumiony. (MSP)