Ustawa

1. Ustawa - jest to akt prawodawczy uchwalony w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu.

W hierarchii aktów prawnych zajmuje drugie miejsce po konstytucji. - oznacza to, że parlament może na drodze ustawowej regulować wszystkie sprawy zgodnie ze swoją wolą, jednak uregulowania te nie mogą być sprzeczne z konstytucją.

Przyjmuje się , że ustawy regulują pewien zakres spraw. Jest to tak zwana materia ustawowa która obejmuje zazwyczaj:

Nakładanie obowiązków na jednostki i zbiorowości, przyznawanie im uprawnień, ograniczanie ich wolności i praw, ustrój, zasady działania aparatu państwowego oraz samorządu terytorialnego, główne zasady systemu gospodarczego i finansowego państwa..

Ustawy są podporządkowane Konstytucji, oznacza to że muszą mieścić się w jej granicach.

Ustawy wraz z konstytucją tworzą fundament państwa prawa. Działania organów państwa regulują ustawy

Normy zawarte w ustawach mogą zmieniać i uchylać każdą normę podstawową ( np. zawartą w rozporządzeniu).

Ustawy są uchwalane według procedury sekwencyjnej czyli wielo etapowej.

Procedura jest precyzyjnie uregulowana przez prawo i jest jawna.

2. Etapy procesu legislacyjnego

1. czytanie projektu - debaty nad jego treścią, w Polsce są 3 czytania : pierwsze w komisjach, a jeśli ustawa jest szczególna to w sejmie, pozostałe dwa zawsze w Sejmie, autor projektu może go wycofać przed zakończeniem drugiego czytania.

2. Prace nad projektem - w ramach specjalnie powołanych komisji parlamentarnych mogą wprowadzać poprawki, sugerować odrzucenie lub przyjęcie projektu, poprawki przysługują tez RM i autorowi projektu.

3. Głosowanie- w Polsce do ustaw zwykłych wystarczy większość zwykła głosów sejmu przy quorum 50%, do ustaw szczególnych większość kwalifikowana 2/3 głosów.

4. Prace senatu - Senat ma 30 dni na opiniowanie projektu - może przyjąć projekt w brzmieniu uchwalonym przez sejm, odrzucić go, bądź wprowadzić poprawki, w 2 ostatnich przypadkach ustawa wraca do sejmu, który może odrzucić decyzję senatu większością bezwzględną przy quorum 50%

5. Działanie prezydenta - prezydent ma 21 dni na decyzję czy podpisać ustawę (wtedy wchodzi w życie), czy odmówić podpisu (weto zawieszające- może zostać przełamane, weto bezwzględne - przypadek rzadki, uniemożliwia wejście ustawy w życie) albo skierować ustawę znów do sejmu, albo do kontroli TK. Po ponownym uchwaleniu przez sejm lub orzeczeniu deklaratoryjnym TK (ustawa jest zgodna z konstytucją) prezydent musi podpisać ustawę.

6. Promulgacja - ogłoszenie ustawy w urzędowym dzienniku promulgacyjnym (dzienniku ustaw).

Prawo wniesienia projektu ustawy do sejmu mają zgodnie z konstytucją:

- grupa co najmniej 15 posłów

- Senat (jako cała izba w wyniku podjętej na plenarnym posiedzeniu uchwały)

- rząd

- prezydent

- grupa przynajmniej 100 000 obywateli (obywatelska inicjatywa ustawodawcza)

Wśród ustaw pewną specyfikę mają: ustawa budżetowa, ustawa o ratyfikacji umowy międzynarodowej oraz ustawa o zmianie konstytucji.

3. Procedura uchwalania ustawy budżetowej

Inicjatywa ustawodawcza należy tylko do Rady ministrów, ponadto na tok prac nałożone są pewne terminy, musi być zgłoszona na 3 miesiące przed upłynięciem roku budżetowego. Ponadto Senat może zgłaszać tylko poprawki, ma na to 20 dni. Prezydent nie ma prawa weta, może jedynie w ciągu 7 dni skierować ustawę budżetową do TK, który ma 2 miesiące na ustosunkowanie się do wniosku prezydenta. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od wniesienia do Sejmu projektu izby nie uchwalą ustawy budżetowej prezydent może w ciągu 14 dni skrócić kadencję Sejmu.

4. Dynamika przemian współczesnego świata wymaga częstych zmian treści regulacji. Jeżeli zachodzi potrzeba dokonania istotnych i szerokich zmian prawa, uruchamiany jest proces prawotwórczy czyli tworzenie nowych projektów aktów prawodawczych i ustanawianie ich.

Nowelizacją nazywa się częściową zmianę obowiązującego aktu prawodawczego przez inny akt normatywny tej samej lub wyższej mocy prawnej, później wydany.

Występuje nowelizacja wąska ( polega na zmianie przepisów ustawy wyraźnym przypisem ustawy zasadniczo poświęconej innej materii, późniejszej niż ustawa zawierająca przepis zmieniany) oraz nowelizacja szeroka ( polega na zmianie przepisów ustawy odrębną ustawą nowelizacyjną)

5. Inne rodzaje ustaw i aktów prawodawczych z mocą ustawy

a) Kodeks jest aktem prawodawczym (ustawą), którego celem jest całościowe, względnie wyczerpujące i niesprzeczne oraz syntetyczne uregulowanie wybranej sfery życia społecznego, zastępujące dotychczasowe akty normatywne.

Np. kodeks karny tworzy trzon polskiego prawa karnego, jednakże obok niego obowiązują inne ustawy normujące szczegółowe sfery materialne prawa karnego ( np. ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich)

b) Umowa międzynarodowa jest to wspólne, zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki tychże podmiotów.

- Ratyfikowane umowy międzynarodowe

Umowy międzynarodowe, które są ratyfikowane przez prezydenta za uprzednią zgodą parlamentu wyrażoną w ustawie i które są ogłoszone w trybie wymaganym dla ustaw, mają moc prawną ustawy, jednakże w przypadku jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową, umowa ta ma pierwszeństwo przed ustawą ( konstytucja RP art. 9 ) . TK rozstrzyga o zgodności ustaw z tymi umowami.

- Umowy ratyfikowane bez upoważnienia ustawy w przypadku kolizji norm ustępują swą skutecznością ustawie, ale mają pierwszeństwo przed innymi aktami prawodawczymi.

d) Rozporządzenie z mocą ustawy, dekret z mocą ustawy

Dekret jest to akt prawny :

- zazwyczaj ogólny

- regulujący materie zastrzeżone zasadniczo dla ustawy zwykłej

- mający równą ustawie moc prawną

- wydawany przez organ, upoważniony do tego konstytucyjnie, inny niż parlament

- wydawany w przypadkach i pod warunkami nadającymi dekretom, w porównaniu z ustawami, charakter wyjątkowej formy prawotwórstwa, warunki te sprowadzają się najczęściej do ograniczeń czasowych i przedmiotowych dekretu.

Uzasadnieniem do istnienia aktów o mocy ustawy są tzw. Stany konieczności państwowej.

Określić je można jako samoistne gdyż od konstytucji zależy tylko prawna możliwość ich wydawania, a o ich treści obowiązujące ustawodawstwo przesądzać nie może.

Rozporządzenia ( nie mylić z rozporządzeniami z mocą ustawy)

Akty normatywne wydane na podstawie ustaw i w celu ich wykonywania tworzą prawodawstwo wykonawcze. Aktami podstawowymi wydawanymi w celu wykonywania ustaw w państwach współczesnych są na ogół rozporządzenia. Powinny one regulować tylko te materie, które ściśle wynikają z upoważnienia ustawowego. Nie mogą zmieniać treści ustaw. Jeśli ustawa milczy- oznacza to brak kompetencji do wydania rozporządzenia. Za niedopuszczalną uznaje się subdelegację.

(Subdelegacja to dalsze przekazanie uprawnień do wydania aktu wykonawczego, wynikających z delegacji ustawowej. Zgodnie z Konstytucją RP subdelegacja jest zakazana w Polsce.)

W świetle konstytucji RP jedynym aktem organów władzy wykonawczej uznawanym za źródło powszechnie obowiązującego prawa w Polsce jest rozporządzenie. Rozporządzenie jest aktem ściśle związanym z ustawą. Jest wydawane przez organy wskazane w konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.

Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści tego aktu.

Rozporządzenia mogą wydawać wyłącznie organy wskazane w konstytucji. Tymi organami są: Prezydent RP, RM, PRM, M kierujący działaniem administracji rządowej, przewodniczący komitetu określonego w ustawie i powołanego w skład RM, KRRiT.

Tekst aktu wykonawczego rozpoczyna się od przepisu powołującego się na podstawę prawną tego tekstu. Podstawa prawna to przepis zawierający normę kompetencyjną która upoważnia dany organ do ustanowienia określonego aktu.

---