Promotorzy idei społeczno-pedagogicznej(wykład)
C.Frenet (1896-1966)
Korczak J. (1878-1942)
M.Montessori (1870-1952)
Przełom XIX-XX w. oraz pierwszych 10-leci XX w. to lata ogromnego ożywienia pedagogicznego . W tym okresie w nurcie tzw. Nowego Wychowania działało wielu wybitnych psychologów Binet i Claparde,a oraz pedagogów eksperymentatorów Montessori , Decroby, Dewey, Ferrier,r. wiele wspólnego odnaleźć można w działalności J.Korczaka i C. Reneta. Nie znali się, wyszli z bardzo różnych środowisk, działali w odmiennych warunkach, ale łączyła ich wrażliwość na krzywdę dziecka, pochodzącego najuboższych środowisk. Koncepcja pedagogiczna C.Freneta dt. Przede wszystkim nauczania i wychowania na poziomie przedszkola i szkoły elementarnej. Przyjmuje się ,że Renet otworzył szkołę na środowisko społeczne i unowocześnił ją. Podobnie u Pestalloziego i Korczaka charakterystyczną cechą koncepcji Reneta była orientacja na zaniedbane, dotknięte biedą warstwy społeczne, których edukacja była utrudniona bądź niemożliwa. Renet głosił potrzebę ukształtowania w młodym pokoleniu 3 elementarnych wartości: krytycyzmu, inicjatywy społecznej oraz solidarności opartej na koegzystencji i współdziałaniu. Podstawą pedagogiki Reneta była swobodna ekspresja wokół której zbudował wiele technik. Techniki Reneta stwarzają dobre warunki do ekspresji emocji i myśli, uwzględniają indywidualne zainteresowania dziecka. Stwarzają warunki do osiągnięcia sukcesu i uspołeczniają. Kształcenia i wychowanie w ujęciu Reneta dokonuje się poprzez działanie. Jedną z podstawowych zasad w pedagogice Reneta była zasada wychowania poprzez samodzielną pracę. Praca jego zdaniem jest nie tylko koniecznością życiową, ale wyróżnikiem ludzkiej egzystencji. Wychowanie moralne przeplata się w koncepcji Reneta z wychowaniem społecznym dokonującym się w procesie wspólnego działania i w atmosferze szacunku dla siebie. Bliższa naturze dziecka jest praca indywidualna, dokonująca się w obrębie i na rzecz wspólnoty. C. Reneta i Korczaka łączył specyficzny stosunek do dziecka i jego przeżyć wewnętrznych. Obydwaj podkreślali, że aby móc wychować , oddziaływać na dziecko „wychowawca sam powinien stać się dzieckiem” , umieć wejść w zaczarowane królestwo dzieci, powinien rozumieć najdrobniejsze odruchy , reakcje i działania. Niezbędnym warunkiem wychowania jest nie tylko poznawanie dzieci, ale empatia, wczuwanie się w świat ich przeżyć, współodczuwanie, współprzeżywanie. Analizując system J. Korczaka dostrzegamy cały kompleks zabiegów, mających na celu prawidłowy rozwój dziecka i troskę o stan jego zdrowia. Nawiązując do nurtu Nowego Wychowania trzeba zauważyć, że każdy z ówczesnych pedagogów, nowatorów głosił postulat dbałości o prawidłowe warunki rozwoju dziecka, np. Renet i jego żona Eliza nie będąc lekarzami napisali specjalną książkę n temat dbałości o zdrowie dzieci. W systemie wychowawczym Korczaka również odnajdujemy wiele propozycji działań, których celem jest nie tylko zaspokojenie potrzeb fizycznych, lecz także psychicznych, np. opieka starszych wychowanków nad młodszymi. Innym przykładem jest oparcie systemu wychowawczego na zasadach rzeczywistej samorządności. Samorządność dzieci w systemie Korczaka przejawiał się jako 1. Wspólzarządzanie -rada samorządu i sąd koleżeński ustalały w porozumieniu z dorosłymi prawa normujące wszystkie podstawowe dziedziny życia
2. Współgospodarzenie- zakład funkcjonował na zasadzie prawie całkowitej samoobsługi. Praca w systemie Korczaka zajmowała szczególne miejsce, była wymierna i stanowiła o pozycji dziecka w zespole, otaczano je szacunkiem podobnie jak narzędzia pracy i najlepszych pracowników.3. Oddziaływanie opinii publicznej - regularnie prowadzone plebiscyty życzliwości co tydzień odczytywano gazetki sąd koleżeński, tablica ogłoszeń. System Korczaka pobudzał do stałej pracy nad sobą i stałego wysiłku.
Przedstawicieli pedagogiki eksperymentalnej wychodzącej od dziecka i do dziecka jest M.Montessori, była pierwszą kobietą we Włoszech i uzyskała z medycyny doktorat. Przede wszystkim była pedagogiem i psychologiem. Jej pedagogika bezpośrednie skierowana jest na dziecko. Wyzwala jego spontaniczność aktywność, samostanowienie i dążenie do niezależności od dorosłych. Na początku swojej aktywności Montessori postawiła tezę w każdym człowieku, a tym bardziej w dziecku istnieje naturalny pęd do rozwoju. Zadaniem nauczyciela jest stworzenie atmosfery, w której dziecko może bez przeszkód pracować nad wybranym zadaniem. Ograniczenia dt. jedynie niewłaściwego użytkowania materiałów przeszkadzania innym w pracy. Nauczyciel podobnie, jak u Korczaka wychowawca czuwa , obserwuje, udziela rad, uczy zasad postępowania. Wśród koniecznych cech osobowości nauczyciela Montessori podkreślała miłość, nie tylko do dzieci, ale do wszystkich ludzi i świata . Podstawą rozważań Montessori było dziecko i jego rozwój. Właśnie w dzieciństwie zachodzą podstawowe procesy twórcze nadające kształt osobowości. Wewnętrzna energia skłania każde dziecko do aktywności. Warunkiem prawidłowego rozwoju jest odpowiednio zorganizowane środowisko, z otaczającego świat, dziecko najpierw nieświadomie, a następnie w sposób zamierzony i świadomy chłonie różne wrażenia , zdobywa wiedzę , doświadczenia, które wpływają na jego dalszy rozwój, proces ten dokonuje się dzięki typowym dla okresu dzieciństwa właściwością np. Absorbująca psychika 2. Okresy szczególnej wrażliwości 3. Polaryzacja uwagi
Ad. 1 rejestruje w podświadomości dziecka jak klisza fotograficzna obraz otoczenia, w którym ono żyje, uczenie się we wczesnym dzieciństwie odbywa się jakby przypadkowo, nie wymaga od dziecka wysiłku Ad2 inaczej wrażliwe cykle okresy krytyczne , są to okresy, w których wrażliwość dziecka nastawiona jest na określone rodzaje bodźców. Ważne jest zestrojenie bodźców środowiska z fazami rozwoju. Nikt zewnątrz zdaniem Montessori nie może przyspieszać wrażliwych faza ani ingerować w nie. Można je dostrzegać, nazywać i pomagać dziecku w optymalnym rozwoju. Montessori wyróżniła kilka wrażliwych cykli w tym wrażliwość n język, porządek, naukę dobrych manier itp. w okresie szczególnej wrażliwości dziecko uczy się chętnie i intensywnie. Jeżeli zostanie on przeoczony zmarnuje się szansa szybkiego uczenia się, później będzie to robiło trudnej i z większym wysiłkiem./ Ad3 to zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub jedną czynnością , pozwala w ten sposób wniknięcie w istotę przedmiotu. Długotrwałego poznawania i wielokrotnego powracania , dzięki temu dziecko dokonuje samodzielnych odkryć, głęboko je przeżywa , czerpie radość i satysfakcję z działań. Zasadniczym warunkiem polaryzacji uwagi jest umożliwienie dziecku swobodnego działania , działanie to jest zgodne z jego wrażliwymi cyklami Nauczyciel staje się bacznym obserwatorem , czuwa i pomaga w samorozwoju dziecka, w fazie tej uwaga dziecka niejako związuje się z przedmiotem, jest aktywne , w głębokim skupieniu i oddaniu, faza kończy się gdy dziecko czuje się aktywnością nasycone. Końcowa faza jest okresem odkryć , okresem kontemplacyjnym kiedy dziecko studiuje się we własnych dziełach i nawiązuje relacje z otoczeniem. Ważnym elementem metody Montessori jest przygotowane otoczenie . Oznacza ono celowo zorganizowane środowisko, które ma dopomóc dziecku w jego samorozwoju, samowychowaniu. Powinno być ono swoistym zaproszeniem dziecka do aktywności , podkreślała umiłowanie ziemi, wychowanie ekologiczne ,zależność człowieka od innych ludzi, kochać dziecko to znaczy służyć mu tak dalece jak to możliwe, czynności dorosłych sprowadzają się do pomocy i wspierania, wychowanie zgodne z zasadą pomóż mi, abym mógł sobie samemu pomóc, rozwój dziecka prowadzący do tzw. Optimum to rozwój w specjalnie zorganizowanym otoczeniu pozwalającym n przygotowanie człowieka do życia w kulturze i cywilizacji.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę próbowano organizować opiekę nad dzieckiem w sposób planowy i w przynajmniej ogólnym założeniu jednolity , poczynania opiekuńcze finansowane były z 3 głównych źródeł
Samorządów 2 z towarzystw i fundacji oraz 3. z skarbu państwa
W historii opieki nad dzieckiem okres międzywojenny uważa się za okres przejściowy między filantropią, a stworzonym później państwowym systemem opieki. W okresie międzywojennym obserwujemy intensywny rozwój różnorodnych form opieki całkowitej i wielość koncepcji opiekuńczo-wychowawczych. Wśród wielu uwagę zwracają wysiłki zmierzające do pomniejszenia i ograniczenia koszarowości zakładowego życia
Np. J. Czesław Babicki dostrzegając krzywdę dziecka w zakładach opiekuńczych proponował rozbicie wielkich gromad dziecięcych na tzw. Rodziny. Najstarsi wychowankowie pełnili rolę mateczek i ojczulków, sprzeciwiał się jednakowym strojom , sztywnym rozkładom zajęć, kształcił wychowawców. J. Korczak prowadził w Warszawie Dom Sierot dla dzieci żydowskich. Uczył jak obserwować , poznawać dziecko, domagał się respektowania praw dziecka przez dorosłych, w organizowaniu gromad dziecięcych zastosował rozbudowane oryginalne formy samorządowe.