Ideał wychowania
Ideał wychowania jest to najwyższy cel wychowania, do którego dąży cała działalność wychowawcza. Ideał odnosi się do doskonałej w pożądanej, lecz realnie nie istniejącej osobowości człowieka. Można powiedzieć, że ideał jest finalnym etapem dążeń wychowawczych, postulowanym kształtem dojrzałej osobowości. Stanowi uogólnienie najbardziej pozytywnych cech abstrakcyjnej jednostki, określonym zestawem cech wartościowych z punktu widzenia tradycji kulturowej, potrzeb społecznych czy wymagań dominującej ideologii, odznaczających się praktycznie nieosiągalnym stopniem doskonałości. To modelowy ideał człowieka do ukształtowania którego dąży się przez wychowanie. Ideał wychowania to także określony wzór osobowy, którego cechy uważa się za doskonałe, godne naśladowania. Może to być realna postać historyczna lub współcześnie żyjący , wybitny pod jakimś względem jakiś człowiek. Wzorem osobowym może być również postać fikcyjna, czyli bohater książki, filmu itp.
Każdy ideał wychowania jest w pewien sposób uwarunkowany. Wyróżniamy takie uwarunkowania ideału wychowania, jak:
historyczno - klasowe
Każda epoka wytwarza swój własny ideał wychowania. Istnieją natomiast elementy tego ideału istniejące ponad czasem i ponad ustrojami. Stanowią je czynniki wspólne dla wszystkich epok historycznych, są to m.in.: solidarność w obliczu klęsk żywiołowych, terroryzmu światowego, stosunek do osób słabych i pokrzywdzonych, umiłowanie wolności i patriotyzmu.
W historii ludzkości formułowano ideały przystosowywane do panujących stosunków polityczno - społecznych i filozoficznych. Można tu zatem mówić o ideale człowieka w średniowieczu, starożytności, itp.
Ideał wychowania był podporządkowany interesom określonej panującej klasie społecznej. Klasowość polega tu na tym, że każda klasa stara się stworzyć ideał osobowy przynależny do danej klasy (ideał rycerza, szlachcica, itp.).
antropologiczne
Na ideał wychowania ma wpływ również rozwój nauk filozoficznych. Dotyczy to zwłaszcza antropologii (antropos - człowiek, logos - nauka), która zajmuje się człowiekiem, jego pochodzeniem i dążeniami.
Wszystkie koncepcje antropologiczne dzielą się na:
materialistyczne (laickie, świeckie)
niematerialistyczne (dominuje kult religijny).
Początki koncepcji metafizycznej (niematerialistycznej) znajdujemy w starożytności (Platon = ciało i dusza). Według wiary chrześcijańskiej najwyższe wartości tkwią w bycie absolutnym (w Bogu), któremu podporządkowany jest człowiek. Laicki ideał wychowania zakłada, że celem wychowania jest ukształtowanie jednostki aktywnej, świadomie organizującej swoje życie i dążącej do doznawania szczęścia doczesnego.
pedagogiczne
Wśród różnorodnych koncepcji pedagogicznych należy wymienić naturalistyczną, którą propagował Jan Jakub Rousseau. Według tej koncepcji rozwój dziecka powinien przebiegać w sposób naturalny, spontaniczny, bez ingerencji zewnętrznej.
Koncepcja socjologiczna kładła nacisk na konieczność liczenia się z procesami uspołecznienia w określonym środowisku.
Koncepcja futurologiczna (związana z przyszłością) mówi, że wychowanie ma polegać na przygotowaniu do pełnienia także w przyszłości określonych ról w społeczeństwie.
Współczesna pedagogika wymienia cztery główne czynniki kształtowania osobowości człowieka. Są to: predyspozycje wrodzone, środowisko społeczno - przyrodniczo - kulturowe, zamierzone i świadome organizowanie wychowania, własna świadomość i aktywność wychowanka.
Każdy ideał ma określoną strukturę. Jego elementami są zhierarchizowane cele wychowania. Takie ujęcie współzależności ideału i celów wychowania można nazwać deterministycznym. Proces przybliżania się do ideału rozpisuje się na kilka etapów:
Redukcja ideału na cele nadrzędne, których treścią są wartości uniwersalne, takie jak: dobro, piękno, prawda;
Redukcja ideału, która polega na wyborze strategii kierunkowej wychowania - kształtowania postaw wychowanka wobec różnych obiektów rzeczywistości nakierowanej na rozwijanie różnych zdolności, osobowości;
Redukcja ideału do celów etapowych, czyli określonego standardu rozwoju osobowości wyróżnionego na podstawie kryterium wieku życia;
Redukcja ideału na cele operacyjne, czyli cele realizowane na konkretnych zajęciach dydaktycznych i wychowawczych.
Celem wychowania jest pewien postulat dotyczący oddziaływań międzyludzkich, natomiast treść celów wywodzi się najczęściej z przyjętego ideału wychowania. Na każdym z wyżej wymienionych etapów ideał jest zawsze treścią wyróżnionych celów.
Moim zdaniem człowiek, który chciałby stać się ideałem wychowania powinien:
umieć obserwować i naśladować,
umieć współdziałać,
pomagać innym,
umieć przejmować doświadczenia,
udzielać wskazówek innym,
brać bezpośredni (czynny) udział w zdobywaniu sprawności i nawyków,
włożyć większy wysiłek w wychowanie (swoje, jak i innych),
posiadać harmonijne i wszechstronne wychowanie - muzyczne, fizyczne, umysłowe, cechowe (umiejętność rzemiosła), kościelne,
rozwijać swoje zdolności,
kształtować swoją osobowość w sposób godny,
przekazywać swoje doświadczenia młodemu pokoleniu.
3