19. Trawienie i wchłanianie lipidów, licencjat(1)


Zagadnienie: Trawienie i wchłanianie lipidów.

Nazwa lipidy pochodzi od greckiego słowa lipos - tłuszcz.

Jest to duża grupa naturalnych związków organicznych, nierozpuszczalnych w wodzie, natomiast rozpuszczają się w tzw. rozpuszczalnikach tłuszczowych, tj. benzen, eter, chloroform, aceton.

Lipidy są podstawowym składnikiem wszystkich komórek.

Wraz z białkami i węglowodanami należą do głównych składników pokarmowych człowieka. Stanowią najbardziej skoncentrowane źródło energii ( 9kcal/g ) oraz substancji odżywczych.

W diecie dorosłego człowieka pokrywają około 25-35 % zapotrzebowania energetycznego organizmu.

Podział lipidów wg Bloora:

  1. lipidy proste : - lipidy właściwe ( estry kwasów tłuszczowych i glicerolu )

- woski ( estry wyższych kwasów tłuszczowych i alkoholi )

2. lipidy złożony : - fosfolipidy ( lipidy zawierające kwas fosforowy )

- glikolipidy ( cukier połączony z cząsteczką lipidową )

- inne lipidy złożone ( sulfolipidy, aminolipidy )

3. pochodne lipidów : - kwasy tłuszczowe

- alkohole ( sterole, ksantofile )

- węglowodory ( karoteny, skwalen )

Tłuszcze proste zawierają pierwiastki : węgiel, wodór, tlen. Tłuszcze złożone dodatkowo zawierają fosfor czasem azot.

Rola tłuszczów w żywieniu człowieka :

- są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii

- są materiałem budulcowym, tworzącym strukturę błon komórkowych i cytoplazmatycznych

- połączenia tłuszczów z białkami ( lipoproteiny) służą jako środek transportu lipidów w osoczu

- tłuszcze zgromadzone w tkance tłuszczowej podskórnej chronią przed nadmiernym wydzielaniem ciepła i pozwalają na adoptowanie się w niskiej temperaturze

- chronią narządy wewnętrzne ( zwłaszcza nerki ) przed urazami otaczając je tłuszczem okołonarządowym

- tłuszcze pokarmowe są nośnikiem witamin A, D, E, K

- są źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, które są substratem do syntezy hormonów tkankowych

- obecność tłuszczu w pożywieniu zwiększa jego walory smakowe

Trawienie i wchłanianie tłuszczów

Trawienie tłuszczów polega na stopniowym rozkładzie triglicerydów do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Tłuszcze w przewodzie pokarmowym trawione są przez enzymy zwane lipazami, należące do hydrolaz. Lipazy rozszczepiają wiązania estrowe triglicerydów.

Trawienie rozpoczyna się w jamie ustnej. Znajdujące się na języku gruczoły Ebnera wydzielają lipazę ślinową, która działa na zemulgowany kwas mlekowy. Następnie pokarm dostaje się do żołądka. Trawienie tłuszczu w żołądku odbywa się w niewielkim stopniu. Zbyt kwaśne środowisko ogranicza działanie lipazy ślinowej i żołądkowej i tylko niewielka część tłuszczu ulega rozkładowi. Spożyte tłuszcze stałe dzięki panującej w żołądku temperaturze przechodzą w postać płynną, co ułatwia powstawanie emulsji i hydrolizę enzymatyczną.

Te lipazy są szczególnie potrzebne w okresie noworodkowym, w którym aktywność lipazy trzustkowej jest mała.

Właściwe trawienie tłuszczów zachodzi w dwunastnicy pod wpływem lipazy trzustkowej i żółci.

Żółć tworzy zawiesinę, zobojętnia miazgę żołądkową (pH bardziej zasadowe niezbędne dla aktywności enzymów soku trzustkowego i jelitowego)oraz jest wydzieliną, za pośrednictwem której zostaje wydalony cholesteroli kwasy żółciowe.

Żółć, produkowana w wątrobie i gromadzona w pęcherzyku żółciowym, jest wydzielana do dwunastnicy. Zawarte w żółci sole kwasów żółciowych emulgują tłuszcze, co znacznie przyspiesza ich hydrolizę.

Proces emulgacji polega na rozdrobnieniu tłuszczu na małe cząsteczki ( o średnicy 0,5 - 1um ) zawieszone w wodzie, dzięki czemu znacznie zwiększa się powierzchnia interakcji wodno - tłuszczowej.

Sole kwasów żółciowych tworzą z lipidami rozpuszczalne w wodzie micele, umożliwiając działanie lipazy. Na tłuszcz zemulgowany przez żółć, działa lipaza trzustkowa, która w triglicerydach zawierających długołańcuchowe kwasy tłuszczowe hydrolizuje wiązania estrowe w pozycjach 1 i 3, prowadząc do powstania 2-monoglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych. Nie działa na wiązania w pozycji 2. Lipaza wytwarzana jest w postaci nieczynnej - proenzymu, uczynniana jest w środowisku zasadowym. Optimun jej działania to pH ~ 8.

Mniej niż ¼ spożytych tłuszczów całkowicie rozkładana jest do glicerolu i kwasów tłuszczowych.

Głównymi produktami końcowymi trawienia tłuszczów są 2-monoglicerydy . Aby mogły one ulec rozszczepieniu na glicerol i kwasy tłuszczowe, musi w nich zajść izomeracja z wytworzeniem pierwszorzędowego wiązania estrowego.

W soku trzustkowym znajduje się również fosfolipaza, która odczepia kwasy tłuszczowe od fosfolipidów oraz esteraza karboksylowa , która rozkłada estry cholesterolu rozpuszczalne w wodzie i estry witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.

W soku jelitowym znajduje się lipaza jelitowa, wspomagająca działanie lipazy trzustkowej, oraz fosfataza alkaliczna, która odczepia reszty fosforowe z fosfolipidów.

Częściowo lub całkowicie rozłożone tłuszcze w procesie hydrolizy wchłaniają się przez błonę komórek jelitowych.

Wchłanianie lipidów zachodzi głównie w górnym odcinku jelita cienkiego i przebiega w dwojaki sposób:

  1. Kwasy tłuszczowe o krótkich i średniodługich łańcuchach ( do 10 - 12 węgli ) oraz glicerol uwalniany w jelitach wchłaniają się z enterocytów do krwi i żyłą wrotną przedostają się do wątroby

  2. Kwasy tłuszczowe o długim łańcuchu węglowym ( powyżej 10 - 12 węgli ), cholesterol, monoglicerydy, glicerol, przy udziale kwasów żółciowych tworzą małe micele, zawieszone w wodzie, które przenikają na drodze pinocytozy, przez błonę komórkową do wnętrza enterocytów. W enterocytach następuje resynteza triglicerydów, tworzą się chylomikrony i lipoproteiny VLDL. Związki te uwalniane są do układu limfatycznego, skąd przechodzą do krwiobiegu i dalej są rozprowadzane tętnicami do tkanek. Uwolnienie kwasów tłuszczowych z triglicerydów zawartych w lipoproteidach zachodzi z udziałem enzymu lipazy lipoproteinowej, wydzielanego przez włosowate naczynia krwionośne. Uwolnione kwasy tłuszczowe po przejściu przez błonę komórki zostają katabolizowane, w celu uzyskania energii, albo są wykorzystywane do syntezy nowych triglicerydów, kwasów fosfatydowych, estrów cholesterolu.

Bibliografia :

  1. „Dietetyka” H.Ciborowska, A.Rudnicka PWZL 2007

  2. „Żywienie człowieka” tom 1 pod red J.Gawęckiego i L.Hryniewieckiego PZWL 2006

  3. „Bromatologia” H.Gertig, J.Przysławski PZWL 2006

opracowała: Marita Przysiecka



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Trawienie i wchlanianie lipidow
Trawienie i wchłanianie lipidów
18. Trawienie i wchłanianie białek i węglowodanów, licencjat(1)
Trawienie i wchlanianie weglowodanow AW
trawienie i wchłanianie tłuszczów
Procesy trawienia i wchłaniania w układzie pokarmowym człowieka
trawienie i wchłanianie białek
trawienie i wchłanianie cukrów
Trawienie i wchłanianie
Trawienie i wchłanianie antastic pl
TRAWIENIE I WCHŁANIANIE, TRAWIENIE I WCHŁANIANIE:
Trawienie i wchlanianie substancji odzywczych
W2 Trawienie wchlanianie
Trawienie i wchłanianie substancji odżywczych
trawienie i wchłanianie
Wykład 9 trawienie i wchłanianie
5 Trawienie i wchlanianie substancji odzywczych
TRAWIENIE I WCHŁANIANIE POKARMÓW
TRAWIENIE I WCHŁANIANIE WERSJA OSTATECZNA

więcej podobnych podstron