Związek pedagogiki z filozofią

Filozofia stanowi fundament dla wszystkich nauk humanistyczno-społecznych, w tym pedagogiki.

W pedagogice zawiera się teoria nauczania (wspiera się na psychologii oraz metodyce wyprowadzonej z dydaktyki) i teoria wychowania (wspiera się na filozofii, psychologii, socjologii, politologii i teologii.

Filozofia jest nauką pytającą o sens życia, poddaje życie refleksji. Pedagogika czerpie z filozofii odpowiedzi na te pytania. Opiera się też na teorii poznania oraz aksjologii.

W ujęciu elementarnym w pedagogice da się wyróżnić teorię nauczania i teorię wychowania.

Proces nauczania jest warunkowany dydaktyką oraz wiedzą przekazywaną uczniom. Dydaktyka zawiera dydaktykę ogólną oraz dydaktyki szczegółowe, zwane również metodykami nauczania. Metodyka nauczania danego przedmiotu wspiera się na: dydaktyce ogólnej, psychologii rozwojowej, teorii naukowych w obrębie przedmiotu nauczania. Program nauczania danego przedmiotu jest formułowany zgodnie z metodyką nauczania danego przedmiotu. Program edukacyjny danego przedmiotu stanowi podstawę dla scenariuszy, wedle których są prowadzone lekcje. Każdy szkolny przedmiot odwołuje się do teorii danego przedmiotu oraz metodyki tego przedmiotu. Istotą szkolnego procesu nauczania jest przekazywanie uczniom nie tylko wiedzy, ale i metod umożliwiających uczniowi pogłębianie i poszerzanie wiedzy teoretycznej oraz praktycznej.

Koncepcja człowieka

Arystoteles	Platon
Rozłączność dotycząca definicji człowieka
człowiek jako zwierzę rozumne	człowiek jako istota duchowa
Rozłączność w zakresie wykładni człowieczeństwa
człowiek się staje, przez społeczno-kulturową edukację, nabywa atrybutów człowieczeństwa z zewnątrz	człowiek nie staje się, lecz JEST, człowiek jest w pełni sobą od momentu narodzin dzięki temu, że w sobie zawiera człowieczeństwo
Rozłączność dotycząca poznania
źródło naszego poznania znajduje się w zmysłach	źródło wiedzy tkwi w człowieczej duszy: nauczanie lub poznanie sprowadza się do pobudzenia, wzniecenia i jej odnalezienia. W wyniku nauczania i poznawania, wiedza duchowa uzyskuje status wiedzy uświadomionej; wiedzę odkrywamy w sobie
Rozłączność dotycząca wartości
wszystkie wartości mają charakter społeczno-kulturowy, są zmienne i nabywane	wartości są uniwersalne, podstawą jest ich rozpoznanie, wartości tkwiące w człowieku gdy już raz zostaną rozpoznane, to zniewalają człowieka i nie może on postępować wbrew tych wartości
Rozłączność dotycząca norm
podstawą wszystkich norm jest obyczaj, normy są zmienne	normy tkwią w duszy człowieka, są związane z człowieczeństwem, maja charakter uniwersalny
Rozłączność dotycząca wychowania
wychowanie to kształtowanie, urabianie, to proces zewnętrzny uczłowieczenie zwierzęcia	wychowanie sprowadza się do wydobywania z dziecka tego, co jest ukryte, po wydobyciu tego można nakładać obyczaje społeczne, historyczne, kulturowe

Szołtysek

Autorska koncepcja człowieka zakłada, że człowiek jest i zwierzęciem, i duchem, że człowiek jest złożeniem człowieczej psychiczności z człowieczą duchowością.

Autorska koncepcja rozróżnia wartości uniwersalne, poznane zawsze i tylko w duchowych aktach serca, od wartości kulturowo-społecznych, nabywanych drogą edukacji

Psychizm F.Nietzschego a psychizm Z. Freuda

Nietzsche

Antropologia charakteryzuje się witalizmem (to co sielesne), aktywizmem (aktywność, działanie) i sensualizmem (zmysłowość psychiczna i cielesna).

Poznanie zmysłowe stanowi jedyne i wiarygodne źródło ludzkiej wiedzy. Ciało jest wielkim rozumem, tylko percepcja zmysłowa jest prawdziwa. Dla Nietzschego to nie zmysły są zawodne. przyczyną fałszowania świadectwa zmysłów jest „rozum”, to on jest ułomny. Rozum wyznacza granice poznaniu.

Nie ma moralności obiektywnej, powszechnie obowiązującej - każdy ma taką moralność, jaka mu jest dla jego celów życiowych potrzebna i jaka odpowiada jego uczuciom

Założenie wartości życia - jedynie ono posiada wartość bezwzględną i z niego rodzi się wszystko inne, co w ogóle wartość posiada. Życie witalne stanowi najwyższą wartość, wobec wartości życia prawda jest drugorzędna. Myślenie człowieka odbywa się poza świadomością. Istnienie ludzkie powinno mieć wymiar nie tylko biologiczny i społeczny, ale również kulturowy.

Założenie wolności silnego - wolność należy się tylko temu, kto posiada dość siły, by ją sobie zapewnić.

Nie ma prawdy, dobra, ani innych pozytywnych wartości. Wszystkie one umarły razem z Bogiem. Do człowieka należy teraz zadanie stanowienia na nowo o wartościach.

Koncepcja „woli ku mocy”. Siła ta znajduje swe potwierdzenie i spotęgowanie w samej sobie w momentach najwyższej mobilizacji i przełamywania oporów. U człowieka siła ta wyraża się w sile jednostki, jej samodyscyplinie i w zwycięstwie w walce z przeciwnościami. „Wola ku mocy” to radość z tych zwycięstw. Radość z łamania przeszkód, to swoisty pęd ku sile.

Nadczłowiek Nietzschego miał być jednostką obdarzoną ogromną wolą mocy. Miał tworzyć i charakteryzować się tylko cechami o wydźwięku pozytywnym. Taki twór miał żyć poza resztą ludzkości, a nawet ponad prawami, którymi owa ludzkość się rządzi.

Nietzsche zapowiedział upadek wiary chrześcijańskiej

Wedle Freuda popędy współtworzą życie psychiczne człowieka:

Popęd id

Jego treść stanowi wszystko, co dziedziczone, wrodzone, ustalone genetycznie, przede wszystkim popędy wynikające z budowy ciała, znajdujące swój pierwszy wyraz psychiczny, którego formy nie są nam znane. Ta najstarsza część aparatu psychicznego pozostaje najważniejsza przez całe życie, jest nieświadomy. Rozwija się jako pierwszy.

ID jest źródłem wszystkich popędów, motywów i potrzeb, jest „siłą napędową”, gromadzi energię życiową człowieka, dąży do natychmiastowego zaspokojenia,

Popęd ego (ja)

wyłania się z id, pośredniczy między sferą popędów, a światem zewnętrznym, dąży do samozachowania i samokontroli kontroluje "id" poprzez uzyskiwanie władzy nad popędami. rozsądne i racjonalne Ja, które stanowi o funkcjonowaniu człowieka. Ostatnie rozwija się EGO, gdy człowiek uczy się rozstrzygać między ID i SUPEREGO

Popęd super ego (nad-ja)

ma charakter społeczny, jest równie nieświadome jak id, stanowi wewnętrzną reprezentację wartości moralnych i ideałów uznawanych przez daną społeczność, główne funkcje superego to hamowanie impulsów id, przekonywanie ego, aby cele realistyczne zastąpiło moralnymi, źródłem super ego jest autorytet ojca, nauczycieli-wychowawców, instytucji społeczno-państwowych, opiniotwórcze środowiska

Superego gromadzi wszystkie uwewnętrznione normy i przekonania społeczne, dzięki superego wiem, co powinienem, czego nie mogę, superego stoi zawsze w konflikcie do ID.

Równowaga między id i superego jest delikatna, gdy ją się zakłóci - powstaje dysfunkcja osobowości, gdy nadto dominuje id, człowiek przejawia rys psychopatyczny, gdy nadto dominuje superego, człowiek przejawia rys histeryczny.

Popęd seksualny (libido)

ukierunkowuje człowiecze życie na przeżywanie przyjemności; popęd ten może ulec stłumieniu czy sublimacji. Aktywizacja popędu seksualnego wywołuje tzw. kompleks Edypa

Z jednej strony jest współtwórcą kultury, zaś z drugiej strona owa kultura może stanowić zagrożenie dla funkcjonowania popędu seksualnego. Popęd seksualny stanowi podstawowe źródło ludzkiej aktywności: tłumienie i spychanie libido do podświadomości prowadzi do nerwic czy perwersji

Popęd śmierci (tanatos)

Związany jest z poczuciem zagrożenia ego przez super ego, Tanatos to popęd śmierci, niszczenia, agresji i destrukcji,

Nieświadomość

pozostaje w sprzeczności ze świadomością, jest przez nią ograniczana i cenzurowana. Według Freuda procesy nieświadome mają główny wpływ na świadome zachowanie

Kultura

Freud wszelką aktywność człowieka wywodzi z popędu libido. Libido stanowi źródło kultury i zachowań społecznych. Choć człowiek jest zrośnięty z naturą, to ma potrzebę tworzenia kultury. Kultura jest tym wszystkim, co odróżnia człowieka od zwierząt.

Elementami kultury są: religia, etyka, nauka, sztuka i filozofia, które łącznie warunkują i współtworzą życie społeczne. Religia jest `owocem' psychologicznych frustracji, czyli konfliktów między ego a super ego, pozwala nadać zastępczy sens ograniczeniom nadawanym przez cywilizację, daje poczucie zrozumienia świata, w bardzo silny sposób hamuje ludzkie skłonności popędowe, stając się przyczyną wielu wyrzeczeń. Jest zbiorową nerwicą, zastępującą nerwice indywidualne.

Trzy warstwy życia psychicznego

• nieświadomość zbiera myśli, wyobrażenia, które z uwagi na silne obsadzenie popędami zostały wyparte lub niedopuszczone do świadomości,

• świadomość - włada aparatem motorycznym; może przez to realizować swe zamierzenia w świecie rzeczywistym

• przedświadomość, to jest to obszar skupiający myśli, wyobrażenia i fantazje, które choć aktualnie nie są świadome, to bez większego wysiłku mogą stać się treścią świadomości.

Personalizm M. Schelera a personalizm K. Wojtyły

Personalizm Schelera jest głęboko osadzony w fenomenologii (chce poznawać rzeczy takimi, jakimi są one w rzeczywistości) wszystkie centralne problemy filozofii dadzą się sprowadzić do zagadnienia, czym jest człowiek. Uważał, że element psychiczno-osobowy w człowieku został stworzony przez Boga (kreacja) natomiast ciało człowieka zostało utworzone na drodze ewolucji. Człowiek to nie tylko sfera biologiczna "zwierzę posługujące się intelektem i wytwarzające narzędzia", ale przede wszystkim osoba. Osoba to bytowe centrum różnych aktów życia ludzkiego takich jak przeżycia, poznanie i inne. Człowiek staje się osobą po osiągnięciu określonego stopnia rozwoju charakteryzując się pełną rozumnością. Osoba ludzka nie jest raz na zawsze ukonstytuowana, lecz znajduje się w ustawicznym procesie przemian. Zdaniem Schelera osoba może stawać się moralnie doskonała, kiedy do tej doskonałości żadnym aktem woli nie zmierza

Personalizm Wojtyły jest osadzony w tomizmie, ale posługuje się metodą fenomenologiczną. Tomizm jest tutaj sposobem na analizę bytu i jego istnienia, zaś fenomenologia akcentuje przeżycia i doświadczenia wewnętrzne.

Człowiek jest osobą ponieważ:

• działa świadomie, ale także ma świadomość swojego działania.

• sam stanowi o sobie, czyli posiada wolę a wola jest właściwością osoby

• będąc sprawcą czynów, równocześnie spełnia siebie, doprowadza do bycia "kimś

• jest wolny, tzn. zależy sam od siebie

Wojtyła mówi chcesz się dowiedzieć kim jesteś, to patrz na swoje czyny.

Wojtyła sformułował normę personalistyczną: osoba jest takim dobrem, że właściwe i pełnowartościowe odniesienie do niej stanowi tylko miłość, Podstawowym wymaganiem normy personalistycznej jest pełne uznanie wartości i godności osoby ludzkiej. Osoba to miara wszelkiego działania, W każdym działaniu odniesieniem powinna być osoba. Normą działania człowieka ma być zawsze prawda, oraz dobro.

Samostanowienie sprowadza się do posługiwania się wolną wolą, umożliwiającą świadome dokonywanie wyboru pomiędzy wartościami oraz decydowanie o wartości własnego czynu. Wola jest władzą samostanowienia osoby i przejawia się w przeżyciu `ja chcę'

Według Wojtyły (i etyki chrześcijańskiej) człowiek jest w swoich czynach realnym sprawcą dobra lub zła moralnego. Wartości moralne: dobro i zło, są więc urzeczywistniane w czynach ludzkich, a fakt ich urzeczywistniania ma realny wpływ na samą osobę. Osoba przez moralnie dobry czyn sama staje się dobra. Człowiecza sprawczość odnosi się do aktów wolnej woli w działaniu moralnym. Wojtyła rozróżnia moralną wartość czynu i personalistyczną wartość czynu. Wartość personalistyczna poprzedza i jest warunkiem zaistnienia wartości moralnej.

---